دنیای اقتصاد

1389-03-01

بررسی تشکیل انجمن حسابرسان داخلی در مجلس و وزارت اقتصاد

گروه بورس- مجید اسکندری: «در نگرش نوین، حسابرسان، آموزگاران سازمان‌ها خواهند بود».

این جمله، پایان بخش گفتار دبیر علمی همایش «نقش ارزش‌آفرین حسابرسی داخلی» بود که روز گذشته با حضور کارشناسان، حسابرسان و اعضای هیات مدیره سازمان و شرکت بورس در هتل سیمرغ تهران برگزار شد.

ابوالقاسم فخاریان در همایش یاد شده، مطالبی در خصوص عوامل اهمیت‌یابی حسابرس داخلی ارائه کرد.

وی درباره حسابرسی داخلی گفت: حسابرسی داخلی، فعالیتی اطمینان‌ بخش و مشاوره‌ای مستقل و واقع‌بینانه‌ای است که با هدف ارزش‌افزایی و بهبود عملیات سازمان انجام می‌یابد و با اتخاذ رویکردی نظام‌مند به سازمان کمک می‌کند تا به اهداف خود دست یابد.

دبیر علمی همایش «نقش ارزش‌آفرین حسابرسی داخلی» در ادامه، شرایط نوین کسب و کار را که بر کارکرد حسابرسی داخلی تاثیر گذاشته است، مورد اشاره قرار داد و گفت: تغییر در دیدگاه‌های سهامداران، اهمیت ارزش‌آفرینی برای همه ذینفعان، نقش نهادهای قانون‌گذار و استانداردگذار، افزایش ریسک بنگاه‌ها، اهمیت‌یابی دارایی‌های نامشهود، تغییر در ساختار هزینه‌ها و مسوولیت‌های اجتماعی شرایطی است که اهمیت حسابرسی داخلی را روشن می‌سازد.

فخاریان سپس گفت: اهمیت‌یابی حاکمیت سازمانی (شرکتی)، کمیته حسابرسی، قانون ساربنز- اکسلی، مدل کنترل یکپارچه، تغییر در مدل گزارشگری، استانداردهای بین‌المللی، برون‌سپاری کار حسابرسی و وسعت‌یابی اهداف و وظایف و بازتعریف حسابرسی داخلی برخی از مقوله‌های خاص تاثیرگذار بر حسابرسی داخلی است.

وی سپس به تشریح موارد یاد شده پرداخت و گفت: حاکمیت شرکتی شامل نظام راهبری و کنترل سازمان است که دارای عناصر و مولفه‌هایی است که در جهت بهبود مدیریت، کاهش ریسک، افزایش اثربخشی و کارآیی، رعایت اخلاق سازمانی و مسوولیت‌های اجتماعی، شفافیت و پاسخ‌گویی، نظام کنترل‌های داخلی و برقراری مجموعه نهادها و فرهنگ‌ سازمانی موثر واقع می‌شود.

فخاریان درباره وظایف اساسی کمیته حسابرسی گفت: بررسی و تایید برنامه کار حسابرسی داخلی، نظارت بر کیفیت و حاصل کار حسابرسی داخلی، پیگیری و حصول اطمینان از اقدام نسبت به نکات و پیشنهادهای حسابرسی داخلی، پشتیبانی و تامین منابع مورد نیاز حسابرسی داخلی، هماهنگی با حسابرسان مستقل و مسوولیت نهایی کار حسابرسی داخلی اصلی‌ترین وظیفه کمیته حسابرسی محسوب می‌شود.

وی سپس، قانون سار بنز- اکسلی را مورد اشاره قرار داد و گفت: این قانون در سال 2002 با هدف اعتمادبخشی به گزارش‌های مالی، بهبود کنترل و مدیریت ریسک، ارزش‌آفرینی برای سهامداران و بهبود فرآیندهای حاکمیت سازمانی تصویب شد.

فخاریان درباره نظام کنترل‌های داخلی گفت: کنترل داخلی، فرآیندی است که به منظور کسب اطمینان معقول از تحقق اثربخشی و کارآیی عملیات، قابلیت اعتماد، رعایت مقررات و قوانین جاری، اجزای کنترل‌های داخلی یکپارچه و فرهنگ کنترل صورت می‌گیرد.

دبیر علمی همایش یاد شده در ادامه در خصوص گزارشگری نوین گفت: در این نوع گزارشگری اهداف استراتژی‌ها، معیارهای سنجش عملکرد مدیریت، توانایی‌ها و ظرفیت‌ها برای تحقق استراتژی‌ها، نظام حاکمیت شرکتی، پایبندی به مسوولیت‌های اجتماعی، سیستم‌های مدیریتی رعایت قوانین و مقررات، تحلیل مدیریت ریسک و ناپایداری‌ها، پیش‌بینی تاثیرات شرایط و مخاطرات فعلی بر آینده بنگاه‌ها و تدابیر و اقدامات در مقابله با چالش‌ها مورد توجه واقع شده است.

وی درباره استانداردهای حسابرسی داخلی گفت: این استانداردها توسط هیات بین‌المللی تعیین استانداردها (IAASB) تدوین شده که شامل ماموریت‌ها، ضوابط حرفه ای، استقلال رای، برنامه کار، دستورالعمل‌ها و روش‌های حسابرسی داخلی است.

فخاریان سپس به برون‌سپاری حسابرسی داخلی اشاره کرد و گفت: در حال حاضر گرایش عمومی به افزایش روند برون‌سپاری است، زیرا برون‌سپاری دارای امتیازاتی از قبیل استقلال بیشتر، استفاده از دانش تخصصی و کاهش هزینه‌ها است. وی در ادامه به مقایسه نگرش سنتی و رویکرد نوین حسابرسی داخلی پرداخت وگفت: در نگرش سنتی به ریسک‌های مالی توجه می‌شد اما در نگرش نوین، مدیریت ریسک مورد نظر است.

همچنین در نگرش سنتی به حسابرسی رویدادهای گذشته پرداخته می‌شد، در صورتی که در نگرش نوین حسابرسی، برنامه‌های استراتژیک مورد توجه قرار می‌گیرد.

فخاریان افزود: در گذشته حسابرسان داخلی تنها باید به دانش حسابرسی واقف بودند اما در حال حاضر باید به دانش صنعت و کسب‌وکار مجهز شوند.

از سوی دیگر نگرش سنتی به حسابرسی رویدادهای مالی و رعایت قوانین و مقررات می‌پرداخت اما در نگرش نوین، حسابرسی عملکرد مدیریت و خدمات مشاوره‌ای از ارزش و اعتبار برخوردار است.

وی در پایان تاکیدکرد: با افزایش روند استفاده از حسابرسی داخلی در شرکت‌ها و افزایش نقش مشاوره‌ای و تغییر در استانداردها، آینده حسابرسی داخلی روشن است و حسابرسان، آموزگاران سازمان‌ها خواهند بود.

حسابرسی داخلی از منظر بازار سرمایه

در ادامه همایش یاد شده، معاون سازمان بورس به ارائه مقاله‌ای در خصوص نقش حسابرسان داخلی در بورس پرداخت و گفت: نقش حسابرس داخلی در انجام وظایف قانونی اعضای هیات مدیره و مدیران ارشد اجرایی شرکت‌های سهامی عام و نهادهای مالی در خصوص رعایت انصاف، شفافیت، مسوولیت‌پذیری و پاسخ‌گویی تبیین شده است.

علی حسینی سپس با اشاره به ماموریت و اهداف تشکیل شورای عالی و سازمان بورس گفت: طبق ماده 2 قانون بازار، حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران، سامان‌دهی، حفظ و توسعه بازار شفاف، منصفانه و کارآی اوراق بهادار و نظارت بر حسن اجرای قانون و طبق ماده 21 قانون بازار، حصول اطمینان از رعایت مقررات قانونی و مصوبات سازمان و شفافیت اطلاعاتی مهم‌ترین دلایل وجودی بورس است.

توجه به محیط قانونی

حسینی سپس با تاکید بر اهمیت توجه و وقوف مدیران به محیط قانونی که در آن قرار دارند، درباره این محیط گفت: قانون تجارت، قانون مالیات‌های مستقیم، قانون بازار اوراق بهادار، قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، مصوبه هیات وزیران از جمله آیین‌نامه اجرایی قانون بازار اوراق بهادار، مصوبات شورای عالی بورس، مصوبات سازمان بورس، استانداردهای حسابداری و حسابرسی مالی، اساس‌نامه و مصوبات مجامع عمومی و هیات مدیره شرکت‌ها و سایر قوانین و مقررات از جمله مهم‌ترین مواردی است که همه ارکان شرکت‌های سهامی عام به ویژه مدیران باید با آنها آشنایی کافی داشته باشند.

وی در ادامه به مهم‌ترین مسوولیت‌های مدیران اشاره کرد و گفت: تنظیم ترازنامه، صورت سود و زیان و گزارش فعالیت هیات مدیره، پرداخت سود به صاحبان سهام حداکثر ظرف 8 ماه، استفاده از خدمات حسابداری رسمی و ارائه صورت‌های مالی حسابرسی شده، تشکیل به موقع مجمع عمومی عادی سالانه و برقراری امکان حضور سهامداران در مجمع، جبران خسارت وارده به شرکت که ناشی از تغییرات مدیران است و مسوولیت در مقابل شرکت و اشخاص ثالث نسبت به تخلف از مقررات قانونی، اساس‌نامه و مصوبات مجمع عمومی به صورت منفرد یا مشترک مهم‌ترین مسوولیت‌های مدیران طبق قانون تجارت است.

وی افزود: از سوی دیگر طبق قانون بازار اوراق بهادار، اخذ مجوز عرضه عمومی از سازمان به منظور پذیره‌نویسی و انتشار اوراق بهادار، اعلام نتایج توزیع و فروش اوراق بهادار به سازمان حداکثر 15 روز پس از عرضه عمومی، ارائه اطلاعات در زمان ارائه درخواست پذیرش، الزامات افشای اطلاعات ناشران ثبت شده نزد سازمان، رعایت مقررات انضباطی، اطلاع‌رسانی در خصوص معاملات اوراق بهادار که مبتنی بر اطلاعات نهانی نیست، انتشار اطلاعات جامع فعالیت شرکت بر اساس استانداردهای حسابداری و حسابرسی مالی و تهیه صورت‌های مالی طبق مقررات قانونی از دیگر وظایف مدیران به شمار می‌رود.

برنامه‌های آتی «سازمان»

معاون نظارت بر ناشران بورسی سازمان بورس و اوراق بهادار در ادامه به برخی از برنامه‌های آتی سازمان اشاره کرد و گفت: تدوین اصول راهبری شرکتی برای شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان به منظور حفظ حقوق سهامداران، رفتار یکسان با سهامداران، رعایت حقوق همه ذی‌نفعان، افشای به هنگام و دقیق وضعیت مالی و عملکرد شرکت و نظارت موثر هیات مدیره بر مدیریت اجرایی و پاسخ‌گویی هیات مدیره در برابر سهامداران یکی از برنامه‌های «سازمان» است. همچنین تدوین ضوابط حاکم بر روابط سرمایه‌گذاران و اطلاع‌رسانی بیشتر به اعضای هیات مدیره از جمله اعضای غیرموظف از دیگر برنامه‌های آتی «سازمان» است.

حسینی سپس درباره راهبری شرکتی و اهداف آن گفت: راهبری شرکتی فرآیندی است که برای حمایت از منافع سهامداران به ویژه سهامداران غیر کنترلی با هدف ارتقای اعتماد سرمایه‌گذاران، تقویت کارآیی بازار سرمایه و افزایش سلامت آن، افزایش پاسخ‌گویی مدیران و افزایش قابلیت اتکا و کیفیت اطلاعات مالی صورت می‌گیرد.

معاون «سازمان» در ادامه، نقش اطلاعات مالی را در بازار سرمایه مورد اشاره قرار داد و گفت: اطلاعات مالی موجب افزایش کیفیت سرمایه‌گذاری و تصمیم‌های مالکیتی سهامداران، ارتقای کارآیی بازار سرمایه، ارتقای نقدشوندگی، کاهش هزینه سرمایه، افزایش سلامت و شفافیت بازار، کاهش ریسک اطلاعاتی، کاهش تقلب و دستکاری قیمت‌ها، ارتقای اعتماد عمومی و در نهایت افزایش رشد اقتصادی می‌شود.

حسینی، سپس نظارت، مدیریت، تطبیق، حسابرسی داخلی، توصیه‌های قانونی، حسابرسی مستقل و کنترل را مهم‌ترین عملکردهای راهبری شرکتی عنوان کرد.

وی حسابرسی داخلی را فراهم کردن خدمات اطمینان بخشی و مشاوره‌ای مستقل برای همه فعالیت‌های یک شرکت شامل مدیریت ریسک، کنترل‌های داخلی و گزارشگری مالی تعریف کرد و درباره نقش حسابرسی داخلی گفت: ارزیابی و اطمینان از اثربخشی فعالیت‌های مدیریت و وجود پاسخ‌گویی، شناسایی و انعکاس ریسک‌ها و کنترل‌های مربوط به هیات مدیره، تشویق به رعایت اخلاق حرفه‌ای در شرکت، ارزیابی سازوکارها و رویه‌های راهبری شرکتی، کمک به تهیه گزارش راهبری شرکتی، کمک به کمیته حسابرسی در انجام مسوولیت‌های نظارتی، کمک به مدیریت در تصمیم‌گیری، شناسایی ریسک‌ها و انجام مسوولیت‌های قانونی و کمک به حسابرس مستقل در انجام حسابرسی یکپارچه کنترل‌های داخلی و صورت‌های مالی مهم‌ترین کارکردهای حسابرسی داخلی محسوب می‌شود.

حسینی سپس به بیان الزامات حسابرسی داخلی اثربخش اشاره کرد و گفت: انتصاب یک فرد مناسب به عنوان مدیر حسابرسی داخلی، تدوین منشور حسابرسی داخلی، تدوین راهبرد حسابرسی داخلی، به کارگیری استراتژی‌ حسابرس داخلی و ارزیابی عملکرد و کنترل کیفیت حسابرسی داخلی مهم‌ترین مواردی است که باید برای برخورداری از حسابرسی داخلی در نظر گرفت.

وی در پایان گفت: توجه ویژه به معیارهای کیفی و اخلاقی در انتخاب مدیران ارشد اجرایی، استفاده از خدمات کمیته تخصصی حسابرسی، استفاده از خدمات حسابرسی داخلی، استفاده از خدمات کمیته‌های تخصصی استخدام، استفاده از خدمات مشاوران حقوقی با صلاحیت و توجه و تاکید بر پیگیری مکاتبات مراجع قانونی از جمله سازمان بورس توسط مدیران اجرایی مواردی است که برای پیشبرد اهداف شرکت‌ها باید مورد توجه قرار گیرد.

بیشترین نظارت، کمترین شفافیت

همچنین در همایش یاد شده عضو هیات مدیره شرکت بورس با ارائه مطالبی پیرامون «نقش کمیته حسابرسی در پیشبرد نظام حاکمیت شرکتی» به مشکلات پیش روی حسابرسی داخلی پرداخت و گفت: دو نوع مدیر وجود دارد، یک گروه که به گذشته کاری ندارند و حرکت به سمت جلو را در نظر دارند و گروه دیگر که عملکرد مدیر قبلی را زیر سوال می‌برند و کنترل داخلی را از سوی مدیر قبلی نفی می‌کنند.

غلامرضا خلیل ارجمندی تاکید کرد: در کشور ما بیشترین عوامل نظارتی برای یک دستگاه اجرایی وجود دارد اما در مقابل، کمترین شفافیت دیده می‌شود. وی یادآوری شد: بیشتر گزارش‌ها قابل اندازه‌گیری و تصمیم‌گیری نیست. شرکت‌ها برنامه‌ها را به پیش نمی‌برند و به طور کلی، مقاومت زیادی در مقابل ایجاد حسابرسی داخلی و پاسخ‌گویی در کشور ما وجود دارد.

می‌خواهیم الگو باشیم

ارجمندی سپس گفت: شرکت بورس امیدوار است بتواند همه استانداردها را رعایت کند و به عنوان الگو در اختیار شرکت‌های دیگر قرار دهد.

عضو هیات مدیره «بورس» ادامه داد: برای اینکه بتوانیم روحیه پاسخ‌گویی را در یک جامعه، سازمان یا شرکت به صورت فراگیر ایجاد کنیم، باید کارکنان یا اعضا را در تصمیم‌گیری‌ها دخالت دهیم زیرا اگر قرار باشد مدیریت ارشد، تصمیم گرفته و از طریق بخشنامه و دستورالعمل به کارکنان ابلاغ کند، کار پیش نخواهد رفت. وی سپس نقش بورس در ایجاد شفافیت را مورد تاکید قرار داد و گفت: تا پنج سال پیش، هیچ‌گونه اطلاعاتی از هیچ بانکی در مطبوعات کشور وجود نداشت، اما الان خوشبختانه درباره مطالبات معوق بانک‌ها، راهکارهای اعتباربخشی و ... سخن به میان می‌آید.

ارجمندی افزود: بورس باعث شفاف شدن و منطقی شدن اطلاعات شده است و اگر به صورت کنترل شده از این اطلاعات استفاده شود، برای جامعه مفید خواهد بود. وی سپس گفت: در حال حاضر، وضعیت کمیته بازرسی بورس به گونه‌ای است که شرکت‌های بورسی برای کمک به ما علاقه‌مند هستند، بنابراین چک لیست‌هایی تهیه شده که در اختیار آنها گذاشته می‌شود.

ارجمندی در ادامه، روند حسابرسی را مورد اشاره قرار داد و گفت: ما گزارش حسابرس مستقل و صورت‌های مالی یک سازمان را بررسی کرده و گزارش می‌دهیم، اما مجموعه تصمیم‌هایی که در مجمع گرفته می‌شود مربوط به یک سال قبل است که در نهایت، تغییر یک مدیر را به دنبال دارد ولی در آن منافع ذینفعان دیده نشده است.

کاهش‌بند‌های حسابرسی

وی یادآور شد: کنترل‌های داخلی و حسابرسی داخلی، بازدارنده اتفاقاتی است که قرار است در یک سال اتفاق بیفتد و کمیته حسابرسی، برنامه‌‌های هیات مدیره و تصمیمات آن را مدیریت می‌کند.

ارجمندی خاطرنشان کرد: گزارش‌ها دارد به سمت مقبول پیش می‌رود و بندهای حسابرسی کمتر شده که این نشانه کمک حسابرسان به سازمان است.

عضو هیات مدیره «بورس» ادامه داد: شرکت بورس اوراق بهادار سعی کرده است که کمیته‌ای را به عنوان کمیته حسابرسی پایه‌ریزی کند که در ترکیب آن دو عضو هیات مدیره غیرموظف و سه نفر از متخصصان مالی هر صنعت حضور داشته باشند و منشور این کمیته و اهداف آن در سیاست بورس وجود دارد.

ارجمندی سپس گفت: بعد از این کار، نگاه ما به این سمت تغییر یافته که ما در کنار مدیر مالی نباشیم و در جهت رفع اشکالات حرکت کنیم. عضو هیات مدیره «بورس» در پایان از تشکیل «انجمن حسابرسان داخلی» خبر داد و گفت: در حال حاضر، موضوع تشکیل «انجمن حسابرسان داخلی» در مجلس و وزارت اقتصاد در دست بررسی است و امیدواریم تا 6 ماه آینده شاهد تشکیل این انجمن باشیم.

وی همچنین از تدریس «حسابرسی داخلی» به صورت آزمایشی و نیمه حضوری در دانشکده اقتصاد خبر داد.