در این مقاله می‌خواهیم بررسی کنیم که در روند افزایشی قیمت‌ها در بازار سرمایه خرید حق تقدم سهم بهتر است یا خرید خود سهم؟

بازدهی حق تقدم‌های استفاده نشده

در این مقاله می‌خواهیم بررسی کنیم که در روند افزایشی قیمت‌ها در بازار سرمایه خرید حق تقدم سهم بهتر است یا خرید خود سهم؟

حق تقدم خرید سهم از افزایش سرمایه حاصل می‌شود. اشخاصی که در تاریخ مجمع عمومی فوق‌‌العاده یک شرکت که به منظور تصویب افزایش سرمایه تشکیل شده سهامدار باشند، به نسبت سهم خود حق تقدم خرید سهام ناشی از افزایش سرمایه را دارند و به ازای هر حق تقدم تعلق‌ گرفته باید مبلغ اسمی سهم را (در مورد شرکت‌های بورسی 1000‌ریال) به حساب خاصی که بدین منظور تدارک دیده شده است، واریز کنند. طبق مفاد لایحه اصلاحی قانون تجارت مهلت پذیره‌نویسی حق تقدم‌ها حداقل 60 روز است که تحت شرایطی به مدت 30 روز دیگر قابل تمدید است. در مورد شرکت‌های پذیرفته شده در بورس حق تقدم‌ها در دوره پذیره‌نویسی قابل معامله مکرر هستند.

حال با چند مثال تحلیلی و با یک مفروضات ثابت می‌خواهیم نتیجه بگیریم در صورتی که مفروضات و پیش‌بینی‌های ما به حقیقت بپیوندد. خرید حق تقدم سوددهی بیشتری دارد یا خرید خود سهم ؟

مثال اول:

قیمت سهم 1800‌ریال

تفاوت قیمت سهم باحق تقدم(بعلاوه 100 تومانی که باید برای آن واریز شود) 5‌درصد؛ یعنی حق تقدم از خود سهم 5‌درصد ارزانتر است.

قیمت حق تقدم 710‌ریال + 1000‌ریال ارزش اسمی در صورتی‌که بخواهیم از حق تقدم استفاده کنیم سرمایه ما 100,000,000‌ریال

پیش‌بینی می‌شود روند قیمت سهم مورد نظر در آینده افزایشی باشد و تفاوت 5‌درصد بین قیمت خود سهم و حق تقدم در آینده نیز حفظ شود.

حال به پایان دوره 60 روزه پذیره‌نویسی حق تقدم‌ها نزدیک می‌شویم و شرکت نیز قصد تمدید مهلت پذیره‌نویسی را ندارد. تصمیم می‌گیریم نیمی از سرمایه خود را برای خرید حق تقدم و نیمی دیگر را برای خود سهم تخصیص دهیم. (برای سهولت در محاسبات کارمزد خرید و فروش کارگزار بورس نادیده‌گرفته است)

تعداد سهم خریداری شده

27777 = 1800 ÷ 000,000, 50

تعداد حق تقدم‌های خریداری شده

70422 = 710 ÷ 000,000, 50

از این تعداد حق تقدم در مهلت قانونی استفاده نمی‌کنیم. یعنی 1000‌ریال بهای اسمی هر سهم را به تعداد حق تقدم‌های خریداری شده به حساب شرکت واریز نمی‌کنیم. بنابراین شرکت پس از طی مراحل قانونی و کسب مجوز از بورس و اداره ثبت شرکت‌ها نسبت به عرضه حق تقدم‌های استفاده نشده اقدام می‌کند. فرآیند پایان مهلت تا شروع پذیره‌نویسی از حق تقدم‌های استفاده نشده نیز حدود 2 ماه طول می‌کشد در این فرصت دو ماهه همانطوری که پیش‌بینی کرده بودیم روند افزایشی قیمت بهبود یافته و قیمت خود سهم حدود 20‌درصد رشد می‌کند و به 2160‌ریال می‌رسد.با فرض قبلی که قیمت حق‌تقدم‌ها 5‌درصد کمتر از قیمت خود سهم است قیمت حق‌تقدم‌ها نیز به 1052‌ریال می‌رسد حال سهم‌ها را خودمان می‌فروشیم و حق تقدم‌ها را شرکت می‌فروشد.

حاصل از فروش سهم

320, 998, 59 = 2160× 27777

سود حاصل از معامله سهم

320, 998, 9 =000,000, 50 – 320, 998, 59

حاصل از فروش حق تقدم استفاده نشده

944, 083, 74 = 1052 × 70422

سود حاصل از معامله حق تقدم

944, 083, 24 = 000,000, 50 – 944, 083, 74

بنابراین مشاهده می‌شود در شرایطی که قیمت خود سهم اختلاف زیادی با بهای اسمی سهم (1000‌ریال) نداشته باشد و برآورد ما از روند قیمت سهم در آینده افزایشی باشد، بازدهی خرید حق تقدم و عدم استفاده آن خیلی بیشتر از خرید خود سهم است. البته خطر محبوس شدن سرمایه ما روی حق تقدم‌ها را نیز نباید نادیده‌گرفت. سهمی را که خریدیم هر لحظه می‌توانیم تبدیل به وجه نقد کنیم ولی وجوه حاصل از فروش حق تقدم‌های استفاده نشده پس از طی مراحل قانونی توسط شرکت به ما پرداخت خواهد شد.

موضوع را با یک مثال فرضی دیگر در حالتی پیگیری می‌کنیم که قیمت سهم چندین برابر ارزش اسمی (1000‌ریال) است. حال ببینیم به چه نتایجی دست پیدا می‌کنیم.

مثال 2:

قیمت سهم

22000‌ریال

تفاوت قیمت سهم با حق تقدم 5‌درصد یعنی حق تقدم از خود سهم 5‌درصد ارزان‌تر است.

قیمت حق تقدم

19900‌ریال

سرمایه ما 000,000, 100‌ریال

پیش‌بینی افزایش قیمت سهم طی دو ماه آینده که حق تقدم‌های استفاده نشده عرضه می‌شود حدود 20‌درصد است.

باز نیمی از سرمایه را به خرید سهم اختصاص می‌دهیم.

تعداد سهم خریداری شده

2272 = 000, 22 ÷ 000,000, 50

و نیمی دیگر را برای خرید حق تقدم:

تعداد حق تقدم خریداری شده

2512 = 900, 19 ÷ 000,000, 50

قیمت سهم پس از دو ماه با فرض 20‌درصد افزایش معادل 400/26‌ریال خواهد شد و قیمت حق‌تقدم استفاده نشده نیز با تفاوت 5‌درصد و کسر 1000‌ریال ارزش اسمی معادل 080/24‌ریال خواهد شد.

فروش سهم توسط خودمان      

800, 980, 59 = 400 ,26 × 272 ,2

سود حاصل از معامله سهم 

800, 980, 9 = 000, 000, 50 – 800, 980, 59

فروش حق تقدم توسط شرکت

960, 488, 60 = 080 ,24 × 512 ,2

سود حاصل از معامله حق تقدم

960, 488, 10 = 000, 000, 50 – 960, 488, 60

با مقایسه دو مثال متوجه می‌شویم که سود حاصل از معامله سهم در هر دو حالت یکی است (حدود 20‌درصد) و ارتباطی به فاصله قیمت سهم با ارزش اسمی سهم (1000‌ریال) ندارد، ولی در مورد حق تقدم‌ها نتایج به گونه دیگری رقم خورده است.

در مثال اول سود حاصل از معامله حق تقدم 944 ,24,083‌ریال

ولی در مثال دوم 10,488,960‌ریال است، در حالی که سرمایه ما یکسان و زمان انتظار و خواب سرمایه نیز یکی فرض شده بود.

در مثال اول در معامله حق تقدم و عدم استفاده از آنها حدود 140‌درصد بیشتر از معامله خود سهم سود برده‌ایم. راز این موضوع در چیست؟ خیلی ساده است. راز این موضوع در عدم استفاده از حق تقدم نهفته است. اگر از حق تقدم‌های خریداری شده استفاده می‌کردیم مجبور می‌شدیم قسمتی از سرمایه خود را (قسمتی از 50,000,000‌ریال) بابت بهای اسمی سهم بپردازیم، در این حالت فقط می‌توانستیم 29239 سهم خریداری کنیم و تنها تفاوت سود ما با خرید خود سهم به همان اختلاف 5‌درصدی بر می‌گردد.

در حالی که با استفاده نکردن از حق تقدم 1000‌ریال‌های مازاد را برای خرید حق تقدم‌های بیشتر استفاده کردیم و توانستیم تعداد 41183 حق تقدم دیگر نیز اضافه کنیم و از روند افزایش 20‌درصدی قیمت آنها نیز سود ببریم.

مازاد حق تقدم خریداری شده  41183 = 29239 – 70422

مثال‌های دیگری نیز با قیمت‌های مختلف سهم می‌توان ارائه کرد که در حوصله این مقاله نیست و خود مشتاقان و علاقه‌مندان می‌توانند با طرح حالت‌های مختلف و انجام محاسبات به نتایج متنوعی دست پیدا کنند.

در این استراتژی معاملاتی باید مزایا و معایب زیر را در نظر داشت:

1. خرید حق  تقدم‌ها به دید استفاده نشدن، از ریسک بالاتری نسبت به خرید خود سهم به دلیل عدم امکان معامله در مدت زمان پایان فرصت 60روزه حق تقدم‌ها تا عرضه توسط شرکت برخوردار است.

در این مدت ممکن است جهت بازار از روند صعودی به دلایل خارج از بازار که قابلیت پیش‌بینی ندارند، به سمت نزولی تغییر مسیر داده و  در نتیجه همانطور که بازدهی بالاتری در روند صعودی انتظار می‌رود، در روند نزولی سهم، حق تقدم، زیان سنگین تری از خود سهم را به صاحب خود وارد می‌کند. از طرفی ممکن است شرکت مدت زمان زیادی پس از فروش، وجوه حق تقدم استفاده نشده را واریز نکند و سرمایه فرد طی این مدت بلوکه شود.

2. در این استراتژی، معامله‌گر لازم است که شناخت و اطمینان کافی از مسائل بنیادی یک سهم، داشته باشد. به طور معمول در بعضی از افزایش سرمایه‌ها به دلیل آنکه سهامدار عمده تعهد پذیره‌نویسی دارد، با مشاهده اینکه تعداد زیادی حق تقدم استفاده نشده باقی مانده است. در حالی که قصد اضافه کردن سهام خود را ندارد، اقدام به عرضه خود سهم کرده تا وجه لازم برای حق تقدم‌ها را فراهم سازد. این موضوع موجب افت قیمت سهم در مقطع عرضه حق تقدم‌ها و خرید حق تقدم‌ها به قیمت ارزانتر می‌شود، در نتیجه به عدم حصول بازدهی پیش‌بینی شده می‌انجامد.

3. هرچه قیمت سهمی ارزانتر باشد بازدهی این روش معاملاتی بیشتر است و در مورد سهام‌گران قابلیت اجرا ندارد.

4. معمولا در مورد سهام بنیادی قوی، در صورتی که موعد ثبت افزایش سرمایه آنها قبل از مجمع عمومی سالانه باشد و شرکت متعهد تعلق‌گرفتن سود نقدی به حق‌تقدم‌های واریز شده باشد، در نتیجه به دلیل رشد سنتی قیمت سهام قبل از این استراتژی معاملاتی قابلیت اجرا و تحقق بیشتری خواهد یافت.

نتیجه‌گیری نهایی:

اگر شرکتی افزایش سرمایه دارد و حق تقدم‌های آن به منظور پذیره‌نویسی عرضه شده است و پیش‌بینی می‌شود قیمت سهم در آینده نزدیک افزایش یابد، با فرض اینکه قیمت سهم به بهای اسمی سهم (1000‌ریال) نزدیک باشد و پیش‌بینی ما در مورد افزایش قیمت سهم به حقیقت پیوند دو روند فروش حق‌تقدم‌های استفاده نشده به‌طور عادی پیش برود، بیشترین سود ما موقعی است که تمام سرمایه خود را به منظور خرید  حق تقدم بکار گیریم و از حق تقدم‌ها استفاده نکنیم تا در مهلت معقول شرکت اقدام به فروش حق تقدم‌ها و بازپرداخت سرمایه و حاصل فروش  کند.