انجمن حسابداران خبره ایران در فاصله کوتاهی از تاریخ تشکیل کانون حسابداران رسمی با همکاری تعدادی از فارغ‌التحصیلان خارج از کشور (ACCA,C.A) و تعدادی از فارغ‌التحصیلان داخل کشور (فوق لیسانس حسابداری) و با حمایت پیشکسوتان و اساتید مسلم حسابداری که حق بزرگی بر حسابداران و حسابرسان ایران دارند، در سال 1352 به صورت کاملا خودجوش و بدون هیچ گونه حمایت یا دخالت دولت تاسیس شد.

قوت‌ها و ضعف‌های انجمن حسابداران خبره

انجمن حسابداران خبره ایران در فاصله کوتاهی از تاریخ تشکیل کانون حسابداران رسمی با همکاری تعدادی از فارغ‌التحصیلان خارج از کشور (ACCA,C.A) و تعدادی از فارغ‌التحصیلان داخل کشور (فوق لیسانس حسابداری) و با حمایت پیشکسوتان و اساتید مسلم حسابداری که حق بزرگی بر حسابداران و حسابرسان ایران دارند، در سال 1352 به صورت کاملا خودجوش و بدون هیچ گونه حمایت یا دخالت دولت تاسیس شد.

از آنجا که بیشتر اعضای موسس انجمن از حسابرسان حرفه‌ای شاغل در موسسات حسابرسی بودند، بنابراین طی دوره‌ای کوتاه (از سال 1352 تا 1357) موفق شد تا در زمینه‌های مختلف به بخش‌های اقتصادی و مالی کشور کمک کرده و در تصمیمات مربوط به مسائل حسابداری و حسابرسی و سایر رشته‌های مختلف و مرتبط، نقش مهم و ارزنده‌ای ایفا کند به گونه‌ای که اعضای شاغل در حرفه و نیز اعضای غیرشاغل با عهده‌دار شدن نقش‌های کلیدی از جمله معاونت کل، معاونت هزینه و خزانه‌دار کل- مدیریت کل مالیات بر شرکت‌ها (به دفعات و در دوره‌های مختلف) در وزارت امور اقتصادی و دارایی- عضویت در شورای عالی بورس اوراق بهادار- تصدی سمت‌های مشاور مالی یا مدیریت امور مالی و حسابرسی در شرکت ملی نفت ایران و شرکت‌های تابعه- و سایر سازمان‌های بزرگ نظیر سازمان بیمه‌های اجتماعی- سازمان برنامه، بانک مرکزی ایران، بانک ملی ایران، بانک توسعه صنعتی، بانک توسعه کشاورزی، بانک اعتبارات صنعتی و... و همچنین تدریس در رشته‌های مختلف حسابداری و حسابرسی در دانشکده‌ها و مدارس عالی، آموزش و ترتیب حسابداران و حسابرسان در موسسات حسابرسی معتبر قبل از انقلاب اسلامی، تحولی بزرگ در ساختار و سیستم‌های مالی (دستی و مکانیزه) در بخش‌های دولتی، عمومی و خصوصی پدید آورند و چون اغلب آنها با موسسات حسابرسی بین‌المللی همکاری داشته و تعدادی هم از اعضای انجمن‌های بزرگ و معتبر کشورهای انگلیس و آمریکا بودند، در مدتی کوتاه، استانداردها، ضوابط و روش‌های معمول در حسابداری و حسابرسی را به ایران منتقل و مورد استفاده قرار دادند. از طرف دیگر نتایج فعالیت‌های انجمن که ناشی از تلاش و کوشش تعدادی از اعضای آن بود، گنجانیدن حسابرسی در قوانینی چون بورس اوراق بهادار، بیمه مرکزی ایران، تعاون و.... است.

و اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با توجه به شرایط پدید آمده و دولتی شدن بیشتر واحدهای تولیدی و صنعتی و همچنین تشکیل بنیادهای انقلابی و به تبع آن موسسات حسابرسی سازمان‌ها و بنیادهای مزبور، انجمن حسابداران خبره ایران ناگزیر، حالت صبر و انتظار را در پیش‌گرفت و با وجود فعالیت تعداد انگشت‌شماری از اعضای قدیمی، توفیقی در جهت فعال شدن آن حاصل نشد. تا اینکه بعد از 20 سال دوره فترت، با تصویب قانون تاسیس جامعه حسابداران رسمی ایران بحث جدی درباره احیای حرفه حسابرسی و ارائه خدمات حرفه‌ای توسط اعضای جامعه، عضویت در انجمن بار دیگر از طرف حسابداران و حسابرسان مقبول واقع شد. به طوری که افراد واجد شرایط جدیدی که عضویت در انجمن را حداقل به عنوان یک امتیاز شغلی تلقی می‌کردند، برای عضویت در انجمن به تکاپو افتادند و دیری نپایید تا تعداد اعضای انجمن افزایش چشمگیری یافت، تا جایی که هم‌اکنون تعداد اعضا به حدود 4600نفر بالغ شده است و اما از امتیازات مهم انجمن که در 15 سال اخیر به همت تعدادی از اعضای علاقه‌مند خود، در بخش آموزش به دست آمده و در این زمینه توفیقات چشمگیری نصیب انجمن شده است، تشکیل دوره‌های مختلف آموزشی از جمله‌ دوره‌های آموزشی ACCA و CIMA است که به نحو مطلوب به اجرا درآمده و از این بابت علاوه بر فراهم بودن امکانات لازم برای فراگیری اعضا و سایر افراد علاقه‌مند، درآمد قابل توجهی نیز برای انجمن ایجاد شده تا قادر باشد ساختمان مناسب و در خور شان و منزلت انجمن خریداری و مرکز آموزش را با امکانات کامل مجهز کند، (البته کمبود دوره‌های کارآموزی حرفه‌ای که می‌تواند به صورت کارگاه‌های آموزشی برگزار شود کاملا احساس می‌شود که امید است این اشکال به نحو مناسبی برای اعضای جدید و کم تجربه در حرفه حسابرسی مستقل برطرف شود). مزیت‌ها و برتری‌های غیرقابل تردید انجمن در مقایسه با تشکل‌های مشابه به شرح زیر خلاصه می‌شود:

استقلال و بی‌طرفی کامل، نداشتن وابستگی به‌گروه یا‌گروه‌های خاص اعم از خصوصی، عمومی و دولتی، انتخاب کلیه مسوولان، توسط اعضای انجمن بدون دخالت مستقیم و غیرمستقیم مقامات دولتی، عمومی و خصوصی، رسیدگی به اعمال و رفتار حرفه‌ای اعضا توسط کارگروه‌های منتخب از طرف اعضا بدون دخالت مستقیم و غیرمستقیم مقام یا مقام‌های دولتی، حاکم بودن اراده اعضا (آرای اکثریت) بر سرنوشت انجمن خود از طریق مصوبات مجامع عمومی بدون دخالت مستقیم و غیرمستقیم مقامات دولتی خارج از ارکان انجمن یا نهادهای منصوب شده از طرف مقامات دولتی در درون انجمن، تعداد قابل‌توجه اعضا (در حال حاضر حدود 4600عضو) با توانایی‌ها، دانش، تخصص و تجریبات ارزنده، دارا بودن مرکز آموزش با ظرفیت و پتانسیل قابل‌توجه، دارا بودن منابع مالی کافی و عدم اتکا به منابع دولتی و خصوصی و...، امکان برقراری همکاری و تبادل اطلاعات، نیروی واجد شرایط با تشکل‌های معتبر بین‌المللی به منظور ارتقای سطح دانش و توانمندی اعضای انجمن، دارا بودن امکانات لازم برای همکاری با نهادهای دولتی، عمومی و خصوصی از طریق ارائه نظریات کارشناسی در زمینه‌های اقتصادی، مالی، مالیاتی، حقوق، بازرگانی و... مرتبط با حرفه مستقل حسابرسی.

و اما کمبودها و کاستی‌های موجود که موجب نگرانی اعضای انجمن بوده و در آینده نیز دغدغه‌ها را بیشتر و آثار منفی آنها را آشکارتر خواهد ساخت، به طور خلاصه به شرح زیر است:

الف- مشارکت نکردن اعضا (اکثریت قریب به اتفاق) در مجامع عمومی، کمیته‌ها و... به طوری که در جلسات مجامع عمومی برای انتخاب اعضای شورای عالی (بالاترین و موثرترین رکن از ارکان انجمن) به موجب سوابق موجود حدود 3 تا 4‌درصد اعضا حضور یافته و بیش از 96درصد آنها به دلیل دلسردی و بی‌علاقگی از شرکت در مجامع عمومی سرباز می‌زنند.  ب- نبود مرکز تحقیقات و پژوهش‌های توانمند، برای ارائه پیشنهادها و نظرات کارشناسی به منظور کمک به وزارتخانه‌های اقتصادی، مجلس شورای اسلامی، دفتر ریاست جمهوری، مرکز پژوهش‌های مجلس و سایر نهادها و مراجع ذیربط.  ح- به کار نگرفتن راهکارهای مناسب و عملی برای جذب همکاری اعضای واجد شرایط در کلیه زمینه‌ها.

د- عدم برقراری ارتباط‌های موثر با مقامات ذی صلاح داخل کشور به منظور همکاری و مشارکت در حل مسائل مالی و اقتصادی و....

هـ - نداشتن ارتباط با انجمن‌ها و تشکل‌های حرفه‌ای معتبر به منظور بالا بردن دانش و تکنولوژی‌های روز در رشته‌های حسابداری و حسابرسی.  و – استفاده نکردن از کارشناسان مستقل و توانا و محققان صاحب‌نظر برای همکاری در زمینه ارائه نظرات کارشناسی به مراجع ذیربط.  ز- عدم ایجاد فرصت‌های مناسب برای اعضای علاقه‌مند در راه یافتن به مراکز تصمیم‌گیری‌های جدید و کارا.

سرانجام

دریغا که انجمن حسابداران خبره ایران که در حدود 36 سال قبل به صورت خودجوش از درون حرفه به وجود آمده و دارای امکانات مالی و حدود 4600عضو که اغلب آنها از دانش و تجربیات ارزنده در رشته‌های گوناگون برخوردارند که در نوع خود در بین تشکل‌های حرفه‌‌ای کشور کم‌نظیر است، به استثنای موفقیت در مرکز آموزش که مرهون و مدیون تعدادی از همکاران علاقه‌‌مند بوده که با کوشش و تلاش و تفکری حرفه‌ای و قابل ستایش به توفیق‌های چشم‌گیری نائل آمده‌اند، متاسفانه در بخش‌های دیگر که مربوط به ارتقاء سطح دانش و تجربه اعضاء در امور حسابداری و حسابرسی و همچنین برقراری انضباط در رفتار حرفه‌ای آنها، نقش موثری ایفا نکرده و تاکنون نظارت قابل قبولی بر اعمال و کردار حرفه‌ای اعضای خود معمول نداشته و نسبت به ارائه استانداردها، ضوابط و روش‌های جدید و به روز برای حسابداران و حسابرسان عضو انجمن، موفقیت چندانی به دست نیاورده است و در سایر موارد نیز که در قسمت‌های قبلی این نوشتار آمده است ناتوان بوده است.  حال با توجه به مطالب اساسی بالا، آیا وقت آن نرسیده تا در طرز تفکر حاکم بر شورای عالی تغییرات بنیادی پدید ‌آید تا به تبع آن در تصمیم‌گیری‌ها و اعمال روش‌های به کار‌گرفته شده طی چندین سال قبل تجدیدنظر کلی به عمل‌ آید و به این ترتیب با به کارگیری روش‌های متفاوت با گذشته، اهداف مندرج در اساس‌نامه که نیل به آنها، آرزوی موسسان انجمن بوده به صورتی مناسب تحقق یابد؟ و باز هم دریغا که:

امکانات بالقوه انجمن هیچگاه بالفعل و اجرایی نشده است.

*عضو موسس انجمن حسابداران خبره ایران