مالیات بر ارث در قانون مالیاتهای مستقیم

– مالیات بر ارث

        ماده 17- هرگاه درنتیجه فوت شخصی اعم از فوت واقعی یا فرضی اموالی از متوفی باقی بماند به‌شرح زیر مشمول مالیات است:

1 - درصورتیکه متوفی یا وارث یا هردو ایرانی مقیم ایران باشند نسبت به سهم‌الارث هریک از وراث از اموال مشمول مالیات برارث موضوع ماده (19) این قانون واقع در ایران یا درخارج از ایران پس از کسر مالیات بر ارثی که بابت آن قسمت از اموال واقع در خارج از ایران به دولت محلی که مال در آن واقع گردیده پرداخت شده است به نرخ مذکور درماده (20) این قانون.

2 - درصورتیکه متوفی و وارث هر دو ایرانی مقیم خارج از ایران باشند سهم‌الارث هریک از وراث از اموال و حقوق مالی متوفی که در ایران موجود است به نرخ مذکور در ماده (20) این قانون و نسبت به آن قسمت  که در خارج از ایران وجود دارد پس از کسر مالیات برارثی که از آن بابت به دولت محل وقوع مال پرداخت شده است به نرخ بیست وپنج‌درصد.

3 - در مورد اتباع خارجی وسایر موارد نسبت به آن قسمت از اموال و حقوق مالی متوفی که در ایران موجود است کلاً مشمول مالیات به نرخ مذکور درماده (20 )این قانون برای وراث طبقه دوم.

        ماده 18- وراث از نظر این قانون به سه طبقه تقسیم می‌شوند:

1- وراث طبقه اول که عبارتند از: پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد و اولاد اولاد.

2- وراث طبقه دوم که عبارتند از: اجداد، برادر، خواهر، و اولاد آنها.

3- وراث طبقه سوم که عبارتنداز: عمو، عمه، دائی، خاله و اولاد آنها.

        ماده 19- اموال مشمول مالیات برارث عبارتست از کلیه ماترک متوفی واقع در ایران یا خارج ازایران اعم از منقول و غیرمنقول و مطالبات قابل وصول و حقوق مالی پس از کسر هزینه کفن و دفن در حدود عرف و عادت و واجبات مالی و عبادی در حدود قواعد شرعی و دیون محقق متوفی.

تبصره – بدهی که متوفی به وراث خود دارد در صورتیکه مستند به مدارک قانونی بوده و اصالت آن  مورد تأیید هیأت حل اختلاف مالیاتی قرار گیرد قابل کسر از ماترک خواهد بود در مورد مهریه و نفقه ایام عده تأیید هیأت مذکور لازم نیست و در مورد وراث طبقه دوم و سوم کسر دیون منوط به آنست که متوفی تا تاریخ فوت خود دارای وراث از طبقه ما قبل حسب مورد بوده باشد.

        ماده 20-نرخ مالیات بر ارث نسبت به سهم الارث به شرح زیر است :

از سهم‌الارث هریک از وراث طبقه اول مبلغ سی میلیون (000/000/30) ریال به عنوان معافیت کسر و مازاد به نرخ‌های مذکور مشمول مالیات می‌باشد. معافیت مذکور برای هریک از وراث طبقه اول که کمتر از بیست سال سن داشته یا محجور یا معلول از کارافتاده باشند مبلغ پنجاه میلیون (000/000/50) ریال خواهد بود.

        ماده 21- اموالی که جزء ماترک متوفی باشد و تا یک سال پس از قطعیت مالیات و غیرقابل رسیدگی بودن پرونده امر در مراجع مالیاتی طبق قوانین یا احکام خاص مالکیت آنها سلب و یا به موجب گواهی سازمان ذی‌ربط بلاعوض در اختیار وزارتخانه‌ها،  مؤسسه‌های دولتی، شهرداری‌ها، نهادهای انقلاب اسلامی یا شرکت‌هایی که صددرصد (100%) سهام آنها متعلق به دولت باشد قرار گیرد، از شمول مالیات برارث خارج و درصورتی که بابت سلب مالکیت عوضی داده شود ارزش آن عوض یا اموال سلب مالکیت شده  هرکدام کمتر است جزء اموال مشمول مالیات برارث محسوب و در هر حال چنانچه مالیاتی اضافه پرداخت شده باشد مسترد خواهد شد.

حکم این ماده در مواردی که وراث تمام یا قسمتی از اموال را که جزء ماترک باشد به طور رایگان به یکی از اشخاص مذکور در ماده (2) این قانون واگذارکنند نیز جاری است.

        ماده 22- درصورتیکه به موجب رأی هیأت حل اختلاف مالیاتی مطالبات متوفی غیرقابل‌وصول تشخیص داده شود مطالبات مذکور جزء ماترک منظور نمی‌شود و اگر مالیات آن قبلاً وصول شده باشد مسترد خواهد شد و در صورت وصول احتمالی اینگونه مطالبات ورثه ملزم به پرداخت مالیات متعلق خواهند بود. در هر صورت وزارت امور اقتصادی و دارائی از نظر تأمین مالیات متعلق می‌تواند به عنوان ثالث در دعوی مربوط شرکت و یا رأساً اقامه دعوی نماید.

        ماده 23- حذف شده است.

        ماده 24- اموال زیر از شمول مالیات این فصل خارج است :

1- وجوه بازنشستگی و وظیفه و پس‌انداز خدمت و مزایای پایان خدمت، مطالبات مربوط به خسارت اخراج، بازخرید خدمت و مرخصی استحقاقی استفاده نشده و بیمه‌های اجتماعی و نیز وجوه پرداختی توسط مؤسسات بیمه یا بیمه‌گزار و یا کارفرما از قبیل بیمه عمر، خسارت فوت و همچنین دیه و مانند آنها حسب مورد که یکجا و یا به طور مستمر به ورثه متوفی پرداخت می‌گردد.

2- اموال منقول متعلق به مشمولین بند «4» ماده (39) قرارداد وین مورخ فروردین1340 و ماده (51) قرارداد وین مورخ اردیبهشت ماده 1342 و بند «4» ماده (38) قرارداد وین مورخ اسفندماه  1353 با رعایت شرایط مقرر در قرارداد مزبور با شرط معامله متقابل.

3- اموالی که برای سازمان‌ها و مؤسسه‌های مذکور در ماده (2) این قانون مورد وقف یا نذر یا حبس واقع گردد به شرط تأیید سازمان‌ها و مؤسسه‌های مذکور.

4- هشتاددرصد (80%) اوراق مشارکت و سپرده‌های متوفی نزد بانک‌های ایرانی و شعب آنها در خارج از کشور و مؤسسه‌های اعتباری غیربانکی مجاز؛ همچنین پنجاه درصد(50%) ارزش سهام متوفی در شرکت‌هایی که سهام آنها طبق قانون مربوط در بورس پذیرفته شده باشد و چهل‌درصد (40%) ارزش سهام یا سهم‌الشرکه متوفی در سایر شرکت‌ها و نیز چهل‌درصد(40%) ارزش خالص دارایی متوفی در واحدهای تولیدی، صنعتی، معدنی و کشاورزی.

        ماده 25- وراث طبقات اول و دوم نسبت به اموال شهدای انقلاب اسلامی مشمول مالیات برارث موضوع این فصل نخواهندبود.

احراز شهادت برای استفاده از مقررات این ماده منوط به تأیید یکی از نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و یا بنیاد شهید انقلاب اسلامی حسب مورد می‌باشد.

        ماده 26- وراث ( منفرداًیا مجتمعاً ) یا ولی یا امین یاقیم یا نماینده قانونی آنها مکلفند ظرف شش ماه از تاریخ فوت متوفی اظهارنامه‌ای روی نمونه مخصوصی که از طرف سازمان امور مالیاتی تهیه می‌شود و حاوی کلیه اقلام ماترک با تعیین بهای زمان فوت و تصریح مطالبات و بدهی‌هائی که طبق مقررات این فصل قابل احتساب هستند به ضمیمه مدارک زیر به اداره امور مالیاتی صلاحیتدار تسلیم و رسید دریافت دارند:

1- رونوشت یا تصویر گواهی شده اسناد مربوط به بدهی و مطالبات متوفی.

2- رونوشت یا تصویر گواهی شده کلیه اوراقی که مثبت حق مالکیت متوفی نسبت به اموال و حقوق مالی است.

3-درصورتی که اظهارنامه از طرف وکیل یا قیم یا ولی داده شود رونوشت یا تصویرگواهی شده  وکالتنامه یا قیم‌نامه.

4 - رونوشت یا تصویر گواهی شده آخرین وصیت‌نامه متوفی اگروصیت‌نامه موجود باشد.

 تبصره- تسلیم اظهار‌نامه با مشخصات مذکور از طرف یکی از وراث، سالب تکلیف سایر ورثه می‌گردد.

        ماده 27- اداره امور مالیاتی صلاحیتدار در مورد ارث، اداره امور مالیاتی است که آخرین اقامتگاه قانونی متوفی در محدوده آن واقع بوده است و اگر متوفی در ایران مقیم نبوده اداره امور مالیاتی مربوط در تهران خواهدبود.

تبصره- اقامت از نظر این قانون تابع تعاریف مقرر در قانون مدنی می‌باشد.

        ماده 28- مشمولین مالیات بر ارث مکلفند مالیات متعلق را براساس اظهارنامه تا سه‌ماه پس ازانقضای مهلت تسلیم اظهارنامه به رسم علی‌الحساب پرداخت ورسید دریافت دارند.

تبصره – اداره امور مالیاتی مربوط مکلف است پس از رسیدگی وقطعی شدن مالیات و پرداخت آن مفاصا حساب مالیاتی را حداکثر ظرف مهلت یک هفته طبق مقررات این قانون صادر و به ذی‌نفع تسلیم نماید.

        ماده 29- سازمان امور مالیاتی کشور مکلف است بمنظور اجرای صحیح مقررات مالیات برارث دفتر مرکزی ارث را در تهران تشکیل دهد. ادارات امور مالیاتی مکلفند اظهارنامه‌های دریافتی را ظرف مدت یک هفته پس از دریافت به دفتر مذکور ارسال نمایند دفتر مرکزی ارث اظهارنامه‌های واصله را ثبت و ممهورو ظرف یک ماه جهت اقدامات  قانونی بعدی به اداره مربوط اعاده خواهد نمود.

درصورتیکه برای یک متوفی اظهارنامه‌های متعددی واصل شده باشد دفتر مرکزی ارث اظهارنامه‌های مذکور را به اداره امور مالیاتی که اولین اظهارنامه را به دفتر مزبور فرستاده است ارسال ومراتب را به سایر اداره‌های امور مالیاتی ذیربط اعلام خواهد نمود.

        ماده 30- اداره امور مالیاتی مربوط مکلف است اظهارنامه مؤدیان را طبق مقررات این فصل رسیدگی و ارزش اموال را تشخیص و بشرح زیر عمل کند:

الف – درصورتیکه جمع ارزش اموال مشمول مالیات اظهارشده در اظهارنامه با ارزش تعیین شده همان اموال توسط اداره امور مالیاتی بیش از پانزده‌درصد اختلاف نداشته باشد اظهارنامه را قطعی تلقی و مراتب را ظرف شش ماه به مؤدی ابلاغ نماید.

ب- درصورتیکه اختلاف بیش از پانزده‌درصد باشد و همچنین درمواردی که وراث یا نماینده قانونی آنها و سایر کسانی که طبق مقررات این قانون مکلف به دادن اظهارنامه هستند از تسلیم اظهارنامه خودداری کنند یادر اظهارنامه قسمتی از اموال را ذکر ننمایند مالیات متعلق را بر طبق مقررات این قانون تشخیص و به مؤدی ابلاغ کند.

    تبصره- هرگاه وراث ظرف یک ماه از تاریخ اخطار کتبی اداره امور مالیاتی از ارائه اموال به‌منظور ارزیابی خودداری نمایند اداره امورمالیاتی نسبت به تعیین بهای اموال رأساً اقدام خواهد نمود.

        ماده 31- اداره امور مالیاتی مکلف است پس از تسلیم اظهارنامه از طرف وراث یا نماینده قانونی آنها درصورت درخواست کتبی ظرف یک هفته گواهینامه متضمن رونوشت مصدق ریز ماترک را که در اظهارنامه نوشته شده صادر و به مؤدی تسلیم نماید این گواهی‌نامه فقط از نظر صدور برگ حصر وراثت معتبر است  رسیدگی به تقاضای حصروراثت دردادگاهها موکول به ارائه گواهینامه مذکور در این ماده خواهد بود و مدیران دفتر دادگاههای صادرکننده تصدیق حصروراثت موظفند رونوشت گواهی شده آنرا ظرف  پانزده روز از تاریخ صدور به اداره امور مالیاتی محل بفرستند.

        ماده 32- ماخذ ارزیابی املاک اعم از عرصه یا اعیان ارزش معاملاتی ملک با رعایت تبصره(1)  ماده (59) این قانون در زمان فوت بوده و مأخذ ارزیابی سایر اموال و حقوق مالی متوفی ارزش آنها در تاریخ فوت خواهدبود.

 تبصره1- اثاث‌البیت محل سکونت از نظر مالیاتی جزء ماترک متوفی محسوب نخواهدشد.

تبصره 2- در مورد ساختمانهایی که با توجه به نوع مصالح یا طرز معماری خاص دارای ارزش فوق‌العاده هستند ارزش معاملاتی اعیانی ملاک نبوده و اداره امور مالیاتی مکلف است در‌این مورد و همچنین در ارزیابی جواهر و اشیاء نفیس از نظر کارشناس یا کارشناسان و متخصص یا متخصصین ذیربط استفاده کند.

تبصره 3- درمواردی که منفعت مال مورد وصیت یا نذر واقع می شود و همچنین درحبس چنانچه پس از انقضای مدت اصل مال عاید وراث شود ارزش مال مورد وصیت و نذر و حبس به‌تاریخ حین‌الفوت مورث با رعایت مسلوب المنفعة بودن آن تقویم و به سهم‌الارث وراثی که مال عاید آنها می شود اضافه و مشمول مالیات برارث خواهد بود.

تبصره 4- حقوق ناشی از عقود اجاره بشرط تملیک با بانکها نسبت به عرصه و اعیان املاک براساس ارزش معاملاتی حین الفوت متوفی محاسبه خواهد شد.

        ماده 33- مأموران کنسولی ایران در خارج از کشور موظفند ظرف سه ماه از تاریخ اطلاع از وقوع فوت اتباع ایرانی مراتب را ضمن ارسال کلیه اطلاعات در مورد ماترک آنان اعم از منقول یا غیرمنقول واقع در کشور محل مأموریت خود با تعیین مشخصات و ارزش آنها از طریق وزارت امور خارجه به وزارت امور اقتصادی و دارائی اعلام نمایند.

     تبصره – آئین‌نامه‌اجرائی این ماده ظرف شش ماه از تاریخ تصویب این قانون توسط وزارتخانه‌های امور اقتصادی و دارائی و امور خارجه تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.

        ماده34- بانکها و شرکتها و مؤسسات و اشخاصی که اموالی از متوفی نزد خود دارند مکلفند ظرف یک ماه از تاریخ اطلاع از فوت صورت آن اموال اعم از وجوه نقد یا سفته یا جواهر و نیز مقدار سهام یا سهم‌الشرکه متوفی را تنظیم و به اداره امور مالیاتی محل تسلیم نمایند، همچنین موظفند درصورت مراجعه اداره امور مالیاتی، دفاتر و اسناد مورد نیاز را برای رسیدگی در‌اختیار آنها بگذارند.

        ماده 35- ادارات ثبت اسناد و املاک موقعی که مال غیر منقول را به اسم وراث یا موصی‌له ثبت می‌نمایند همچنین کلیه دفاتر اسناد رسمی در موقعی که می خواهند تقسیم نامه یا هر نوع معامله وراث راجع به ماترک را ثبت کنند باید گواهی نامه اداره امور مالیاتی صلاحیتدار را مبنی بر عدم شمول مالیات یا اینکه مالیات متعلق کلاً پرداخت یا ترتیب یا تضمین لازم برای پرداخت آن داده شده است مطالبه نمایند و قبل از ارائه این گواهینامه مجاز به ثبت نیستند.

        ماده 36- بانکها و شرکتها و مؤسسات و اشخاصی که وجوه نقد یا سفته یا جواهر یا سهام یا سهم‌الشرکه و یا هر نوع مال دیگر از متوفی نزد خود دارند مجاز نخواهند بود آنرا به وراث یا وصی حسب مورد تسلیم و یا بنام آنان ثبت نمایند مگر اینکه گواهینامه موضوع قسمت اخیر  ماده (35) این قانون ارائه گردد.

        ماده 37- درصورتیکه بموجب احکام دادگاه‌ها براساس حقوق مالی متوفی مالی به ورثه برسد مدیران دفتر دادگاهها مکلفند رونوشت حکم را به اداره امور مالیاتی مربوط ارسال دارند تا درصورتی که قبلاً مالیات آن وصول نشده باشد اقدام به مطالبه مالیات گردد.

این حکم در مواردی که اسناد و مدارک تازه‌ای مربوط به دارایی متوفی بدست آید نیز جاری خواهد بود .درصورتی‌که پس از قطعیت مالیات اسناد و مدارک تازه‌ای مربوط به  بدهی متوفی یا عدم تعلق دارایی به وی ارائه گردد و در محاسبه مالیات مؤثر باشد پرونده امر جهت صدور رأی مقتضی به هیأت حل اختلاف مالیاتی ارسال و طبق رأی هیأت، اقدام خواهد شد.

        ماده 38- اموالی که بموجب وقف یا حبس یا نذر یا وصیت منتقل می‌شود درصورتی‌که از موارد معافیت مذکور در بند «3» ماده (24) این قانون نباشد و یا مشمول مقررات فصل مالیات بردرآمد اتفاقی نگردد بشرح زیر مشمول مالیات است:

الف – در مورد وقف و حبس، منافع مال هرسال مشمول مالیات به نرخ مقرر در ماده (131) این قانون خواهد بود.

ب- در نذر و وصیت چنانچه منافع مورد نذر و وصیت باشد بشرح بند «الف» فوق و درصورتی‌که عین مال مورد نذر و وصیت باشد ارزش مال طبق مقررات این فصل تعیین و یکجا به نرخ مقرر برای وراث طبقه دوم مشمول مالیات خواهد بود.

تبصره 1- مال مورد وصیت وقتی مشمول مالیات خواهد بود که وصیت با فوت موصی قطعی شده باشد.

تبصره 2- اداره امور مالیاتی صلاحیتدار  درمورد وقف و حبس و نذر و وصیت اداره امور مالیاتی است که محل اقامت متولی یا حبس و نذرکننده یا موصی در محدوده آن واقع است و درصورتی‌که افراد مذکور مقیم ایران نباشند اداره امور مالیاتی مربوط در تهران خواهد بود.

تبصره 3- دفاتر اسناد رسمی وادارات ثبت اسناد و محاکم دادگستری و سازمان حج و اوقاف و امورخیریه و اداره سرپرستی صغار و محجورین و همچنین بانکها و سایر مؤسسات  مجاز نخواهند بود به ‌مفاد وصیت‌نامه‌ای ترتیب اثر دهند مگر اینکه گواهینامه اداره امور مالیاتی مبنی بر اینکه وصیت‌نامه مذکور از طرف وصی یا وراث به اداره امور مالیاتی صلاحیتدار تسلیم شده است ارائه گردد.

        ماده 39- درمورد وقف، متولی و در مورد حبس و نذر، حبس و نذرکننده و درمورد وصیت، وصی مکلفند حداکثر ظرف سه ماه از تاریخ وقوع  عقد یا فوت موصی حسب مورد اظهارنامه‌ای روی نمونه‌ای‌که از طرف سازمان امور مالیاتی کشور تهیه می شود حاوی مشخصات و ارزش مال مورد وقف یا حبس یا نذر یا وصیت به انضمام اسناد مربوطه به اداره امور مالیاتی صلاحیتدار تسلیم و رسید دریافت دارند و همچنین درصورتیکه مورد از مصادیق بند «الف» ماده (38) این قانون باشد مالیات منافع هر سال را تا آخر تیرماه سال بعد و چنانچه مورد از مصادیق قسمت اخیر بند «ب» ماده مزبور باشد مالیات متعلق را حداکثر ظرف سه ماه از تاریخ انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه پرداخت کنند ویا ازتسهیلات مذکور در مواد(40) و(41) این قانون استفاده نمایند.

تبصره- درمواردی که موضوع وقف یا حبس یا نذر یا وصیت از مصادیق بند «3»  ماده (24) این قانون و یا مشمول مقررات فصل مالیات بردرآمد اتفاقی باشد متولی، یا حبس و نذرکننده، یا وصی حسب مورد مکلفند مشخصات اموال مورد وقف یا حبس یا نذر یا وصیت و مشخصات ذینفع را روی نمونه‌ای‌که ازطرف سازمان امور مالیاتی کشور تهیه می‌شود درج و حداکثر ظرف سه ماه از تاریخ وقوع عقد یا فوت موصی به اداره امور مالیاتی صلاحیتدار تسلیم و رسید دریافت دارند.

        ماده40- درصورتیکه مشمولان مالیات این فصل قادر به پرداخت تمام یا قسمتی از مالیات خود نباشند سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند با اخذ تضمین معتبر قرارتقسیط آنرا تا مدت سه‌سال از تاریخ قطعی‌شدن مالیات متعلق بدهد و درصورتی‌که دادن تضمین و تقسیط برای وراث مقدور نباشد می‌توانند طبق ماده (41) این قانون عمل کنند.

        ماده 41- سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند درصورتیکه جزء ماترک، وجوه نقد موجود نباشد به تقاضای کتبی وراث معادل مالیات متعلق مالی را اعم از منقول یا غیرمنقول از ماترک با توافق وراث انتخاب و به قیمتی که مبنای محاسبه مالیات برارث قرار گرفته‌ است بجای مالیات قبول کند.

تبصره – درصورتیکه دراجرای این ماده مالی به‌جای مالیات قبول شود انتقال آن به وزارت امور اقتصادی و دارایی مشمول هیچگونه مالیاتی نخواهد بود.

        ماده 42- درصورتیکه  جزء ماترک متوفی کارخانه یا کارگاه تولیدی  یا واحدهای کشاورزی باشد و ارزش سایر اموال متوفی تکافوی مالیات ارث متعلق به ماترک را نکند پس از وصول مالیات  از محل سایر اموال نسبت به مازاد مالیات و همچنین در مواردیکه ماترک منحصر به کارخانه یا کارگاه تولیدی باشد سازمان امور مالیاتی کشور مکلف است درصورت تقاضای وراث با تقسیط مالیات درمدت مناسبی موافقت نماید.

        ماده 43- درصورتیکه بانک‌ها و شرکت‌ها و مؤسسات و اشخاصی که مالی از متوفی نزد خود دارند از اجرای مواد (34) و(36)این قانون تخلف نمایند علاوه‌براینکه تا معادل ارزش مالی که نزد آنها بوده با وراث نسبت به پرداخت مالیات و جرایم متعلق مسؤولیت تضامنی دارند مشمول جریمه‌ای معادل پنج‌درصد قیمت  مال نیز خواهند بود. درمورد بانکها و شرکت‌های دولتی و مؤسسات دولتی، متخلف و شرکاء و معاونان وی در تخلف نیز مسوؤلیت تضامنی خواهند داشت.