شرکت عملی (مشارکت مخصوص) به آن دسته از واحد های تجاری اطلاق می شود که به موجب توافقی قراردادی میان دو یا چند شریک  به منطور کنترل مشترک یک فعالیت اقتصادی تشکیل می شود.
هر شرکت ایرانی که فعلا وجود داشته یا در آتیه تشکیل می شود و با اشتغال به امور تجاری خود را به صورت یکی از شرکت های مذکور در این قانون در نیاورده و مطابق مقررات مربوط به آن شرکت عمل ننماید شرکت تضامنی محسوب شده و احکام راجع به شرکت های تضامنی در مورد آن اجرا می گردد.
بنابراین می توان نتیجه گرفت، هر چند شرکت های عملی مقررات قانونی تشکیل شرکت های تضامنی را طی نمی کنند ولی به عنوان شرکت تضامنی محسوب شده و تابع مقررات و ضوابط شرکت های تضامنی هستند.این نوع از شراکت تضامنی خاص می باشد ، نظر به موقتی بودن شرکت ، تسهیم سود وزیان آن مشابه وهمانند شرکتهای تضامنی خواهد بود. شرکت عملی را شرکت بازرگانی ویا مشارکت مخاطره ای می نامند. که یک شرکت تضامنی موقتی است ولی اسم ونام ندارد، شرکاء یا اعضاء این شرکت تجاری را شریک مخاطره ای می گویند. آنها توافق می کنند که سرمایه را برای اجرای عملیات یک نوع فعالیت خاص به حساب شرکت واریز نمایند. این سرمایه ممکن است نقدی ویا غیر نقدی باشد، لکن سود وزیان را بطور مساوی و یا به نسبتهای توافقی بین خود تقسیم نمایند. هر زم مهارت خاص نیاز داشته باشد می تواند با سایر تجار دیگر وارد مشارکت مخصوص شود. آن که مدت شرکت به اتمام رسید، مشارکت تجاری مخصوصی به پایان می رسد. اگر تاجری نیاز به وجوه نقد ویا مهارت خاص نیاز داشته باشد می تواند با سایر تجار دیگر وارد مشارکت مخصوص شود.

روشهای حسابداری شرکت عملی:

1- موقعی که یک سری کامل دفاتر برای اداره شرکت نگهداری شود.

2- ثبت عملیات توسط شریک ریسک پزیر دردفاتر خودش

3- همه شرکاء ثبت شرکت عملی را نگهداری نماند.

 ثبت عملیات در دفاتر جداگانه :

حساب بانک مشترک باز می گردد.که سرمایه وفروشها به این حساب واریزمی شوند.سرمایه شرکاء به روش شرکت تضامنی نگهداری می شود.یک حساب تجارتی مخصوص برای انتقال خرید وفروشها به این حساب ، باز می شود.ومانده آن شامل سود وزیان که بر حسب توافق بین شرکاء تصمیم می گردد.

روش اول: یکی از شرکاء اداره شرکت عملی را بعهده می گیرد.که حسابهایی را برای شرکت عملی نگهداری می نمایند.سایر شرکاء فقط سهم سرمایه خود را واریز می کنند.سندهای داد وستد در دفاتر شرکت وارد می شود، وی حساب شرکت عملی ویا مشارکت تجاری مخصوص ونیز حسابهای تحت عنوان شرکاء افتتاح می کند.

1- موقعی که شرکاء ، جوه نقد به عنوان سرمایه واریز نمایند:  وجوه نقد×× /  جاری شرکاء××

2- موقعی که کالا برای شرکت عملی خریدار شود:  مشارکت مخصوص×× /  وجوه نقد××

3- موقعی که کالا بوسیله سایر شرکاء خریداری شود: مشارکت مخصوص×× / جاری شرکاء××

4- موقعی که کالا از شرکت شریک اداره کننده به حساب شرکت عمل آورده شود.:   مشارکت مخصوص×× /خرید××

5- موقعی که هزینه ها پرداخت گردد: مشارکت مخصوص×× / وجوه نقد××

6- کالا بطور نقد فروخته شود:   وجوه نقد×× /  مشارکت مخصوص××

7- کالا بطور نسیه فروخته شود:    حسابهای دریافتی×× /  مشارکت مخصوص××

8- هزینه ها بوسیله سایر پرداخت شود:    مشارکت مخصوص×× /  جاری شرکاء××

9- وقعی که حق الزحمه شریک اداره پرداخت شود: مشارکت مخصوص×× /  درآمدکمسیون××

10- موقعی که کالای فروش نرفته به وسیله شریک اداره برداشت شود:    خرید×× / مشارکت مخصوص××

11- موقعی که کالا بوسیله سایر شرکاء برداشت شود:    جاری شرکاء×× / مشارکت مخصوص××

12- مدیریت شرکاء به اتمام برسد حساب مشارکت مخصوص  بسته می شود این حساب اسمی یا آماری است : مشارکت مخصوص×× /  سود وزیان جاری شرکاء××                                                                                                                                                                                                                                                                   

13- شرکت زیان داشته باشد:  جاری شرکاء سود وزیان×× / مشارکت مخصوص××

13- تسویه نهایی بین شرکاءانجام پذیرد: حساب جاری شرکاء×× / وجوه نقد××

روش دوم : هر از شرکاء ، عملیاتی که خود در آن مدخلیت داشته ثبت ونگهداری می نمایند.هر شریک یک حساب در دفترش باز می کند که سرفصل آن حساب شرکت عملی با شریک دیگری است،آن حساب اسمی تحت عنوانمشارکت مخصوص نمی باشد.سود وزیان را در شرکت عملی افشاء نمی کند.

1- هر شریک با اقلام پرداخت شده بوسیله او بدهکار می شودواین حساب موقعی که او مبلغی دریافت می کند ،

بستانکار می شود.

2- در این حساب ، شریک ذیربط فقط رویدادهای خودش را ثبت می کند ودر مورد پرداخت هزینه وخرید که توسط شریک دیگر صورت می گیرد، اقدامی انجام نمی دهد.

دفاتر الف:

1- الف کالا خریداری می کند: شرکت عملی باب×× / بانک××

2- الف کالا را می فروشد: بانک×× / شرکت عملی باب××

3- الف حق العمل دریافت می کند:   شرکت عملی باب×× / در آمدحق العمل××

4- الف هزینه های در ارتباط شرکت را پرداخت می کند: شرکت عملی باب×× / بانک××

5- الف کالاهایی برای شخصی برداشت می کند: خرید برداشت شخصی×× / شرکت عملی باب××

دفاتر ب:

1- موقعی که بستانکار خریداری می کند: شرکت عملی باالف×× / بانک××

2- موقعی که ب کالا را می فروشد: بانک×× / شرکت عملی با الف××

3- موقعی که ب حق العمل دریافت می کند: شرکت عملی با الف×× / در آمد حق العمل××

4- موقعی که ب هزینه های در ارتباط با شرکت را پرداخت می کند: شرکت عملی با الف×× /  بانک××

5- موقعی که ب کالاهایی را برای مصارف شخصی برداشت می کند:

 خریداربرداشت شخصی ×× /شرکت عملی با الف××

حساب شرکتهای عملی با الف ویا ب یک حساب شخصی است که سود وزیان مشارکت با شرکت عملی را نشان نمی دهد.برای اینکه حساب سود وزیان شرکت عملی مشخص ومعین گردد، اجبارا حساب یادداشت شرکتهای عملی ویا حساب آماری یا انتظامی شرکت عملی باید تهیه شود.

ترکیبی از تمام حسابهاکه بوسیله شرکاء تهیه وثبت شده است.طرف بدهکار شرکت عملی با الف ویا ب در طرف بدهکار یادداشت شرکت عملی آورده می شود وهمچنین طرف بستانکار حساب شرکت عملی باب ویا الف در طرف بستانکاریادداشت شرکت عملی منظور می گردد.

حساب یادداشت شرکت عملی مانند حساب عملکرد یک واحد اقتصادی تجاری عمل می کند.سهم هر یک از شرکاء در سود وزیان با همان نسبت تقسیم سود وزیان توافق شده تعیین خواهد شد.

در دفاتر ب:

1- اگر سود باشد:    شرکت عملی با الف××  / سود وزیان ××

2- اگر زیان باشد: سود وزیان××  /  شرکت عملی با الف××

ج : دفاتر جداگانه برای ثبت عملیات در ارتباط با شرکت عملی ونگهداری نمی شود،اما هر یک از شرکاء ، حساب شرکت عملی وحساب با سایر شرکاء را دردفاتر خود نگهداری می نمایند.

1.        الف کالا از انبار خود به شرکت می آورد:

دفاتر الف : مشارکت مخصوص×× / خرید ××

دفاتر ب : مشارکت مخصوص××/جاری الف××

2.        الف هزینه های شرکت را پرداخت می کند :

دفاتر الف : مشارکت مخصوص×× / وجوه نقد××

دفاتر ب : مشارکت مخصوص××/ جاری الف××

3- ب از انبار خود کالا به شرکت می آورد:

 دفاتر الف : مشارکت مخصوص×× /جاری ب××     

دفاتر ب :   مشارکت مخصوص×× / خرید

4- هنگامی که ب هزینه های عملی را می پردازد:

دفاتر الف :  مشارکت مخصوص××/ جاری ب××

 دفاتر ب :  مشارکت مخصوص××/ وجه نقد××     

  5- موقعی که الف وجوه نقد به شرکت عملی واریز نماید

       دفاتر الف:   مشارکت مخصوص××/ وجه نقد××     

   دفاتر ب :مشارکت مخصوص××/ جاری الف××        

   6- ب وجوه نقد به حساب شرکت عملی واریز نماید:    

دفاتر الف: مشارکت مخصوص××/ جاری ب××

دفاتر ب: مشارکت مخصوص××/ وجوه نقد××

7- الف صادر می کند وب امضا می کند:

    دفاتر الف: اسنادریافتی××/ جاری ب××

   دفاتر ب :جاری الف×× / اسنادپرداختی××

8- ب حق کمسیون را برداشت نماید:

دفاتر الف : مشارکت مخصوص××/ وجوه نقد××

دفاتر ب : مشارکت مخصوص××/ جاری الف××

9- موقعی که الف کالای شرکت را می فروشد:

دفاتر الف : وجوه نقد××/ مشارکت مخصوص××

دفاتر ب : جاری الف×× / مشارکت مخصوص××

10- شرکت سود وبه نسبت سود وزیان بین شرکاءتقسیم شود:

دفاتر الف‌: مشارکت مخصوص××/جاری ب××   و سود وزیان××

دفاتر ب : مشارکت مخصوص××/ جاری الف×× و سود وزیان××

11. شرکت زیان وبه نسبت سود وزیان بین شرکاءتقسیم شود:

دفاتر الف : جاری ب×× / سود وزیان×× و مشارکت مخصوص××

دفاتر ب :جاری الف××/ سود وزیان×× و مشارکت مخصوص××

12. مانده حسابهای جاری نشان می دهد که چه مبلغی بین  شرکاء باید مبادله شود:

دفاتر الف‌: جاری ب ××  / وجه نقد ××

دفاتر ب‌: وجه نقد ×× / جاری ب ××

13- الف کالای شرکت را بطور نسیه بفروشد:

دفاتر الف :حسابهای دریافتی××  /مشارکت مخصوص××

دفاتر ب : جاری الف×× / مشارکت مخصوص××