اگر در مورد راز موفقیت از مردم بپرسید، هر کس برای خودش نظریه‌ای دارد؛ اما شواهد چه می‌گویند؟ و مهم‌تر این که ما چه کاری می‌توانیم برای خود و فرزندانمان انجام دهیم؟

ادامه-رازموفقیت چیست؟ ژنتیک، عرق‌جبین یا هیچ‎کدام!

خودتان را کنترل کنید!

این یافته‌ها بازتاب‌دهنده مطالعه مشهوری است که توسط والتر میشل، روان‌شناس و استاد فعلی دانشگاه کلمبیا در نیویورک انجام شد. او در اواخر دهه 1960/1340، به کودکان خردسال بین خوردن بلافاصله یک خوراکی یا نگه داشتن آن به مدت 15 دقیقه و دریافت 2 خوراکی به جای آن، حق انتخاب داد (آزمایش مارش‌ملو). سال‌ها بعد او کشف کرد کودکانی که صبر کرده بودند، در دوران دبیرستان عملکرد بهتری به نسبت شکمو‌ترهایی داشتند که نتوانسته بودند 15 دقیقه صبر کنند. آنهایی که صبر پیشه کرده بودند، در دوران بلوغ در بین همتایان خود نیز محبوب‌تر بودند، کمتر دچار اضافه وزن شده و حقوق بالاتری نیز می‌گرفتند.

دومین نکته مهم در مورد کنترل نفس یا خویشتن‌داری این است که می‌توان آن را بهبود بخشید. روی باومیستر از دانشگاه ایالتی فلوریدا آن را به عضله‌ای تشبیه می‌کند که می‌توان با ورزش کردن تقویت کرد. گروه او دریافته‌اند که تمرین خویشتن‌داری در یک زمینه خاص در زندگی، می‌تواند خویشتن‌داری را در تمام جنبه‌ها بهبود بخشد. اعضای گروه او همچنین دریافتند که پیشرفت در برخی افراد بیشتر از دیگران است، که احتمالا به این دلیل است که خویشتن‌داری بیشتری در آغاز تمرین داشته‌اند و در نتیجه بیشتر به انجام تمرین‌ها متعهد می‌مانند.

باومیستر می‌گوید: «این فرایندی بازخوردی است که خود مهم‌ترین دلیل برای این است که چرا والدین باید در همان آغاز کودکی به تشویق پشتکار در فرزند خود اولویت بدهند». خویشتن‌داری همچنین به گفته او برای تمرین‌های تمرکزی (که برای رشد هر نوع مهارتی ضروری است) نیز عاملی کلیدی است، چرا که اساس تمرین بر این است که خود را وادارید به جای این که به چند حرکت اکتفا کنید، سخت‌ترین کارها را انجام دهید.

امان از تفکرات صلب!

دانستن این که می‌توانیم پشتکار خود را بیشتر کنیم و در مواجهه با مشکلات ثابت قدم‌تر شویم، می‌تواند ما را در مورد توانایی‌هایمان خوشبین‌تر کند. شوربختانه، ما معمولا باورهایمان را در مورد خود و توانایی تغییر خودمان رها نمی‌کنیم. روان‌شناسان رشدی نشان داده‌اند که داشتن یک طرز تفکر خشک و بی‌تغییر (غیر قابل تغییر تصور کردن مشخصاتی مانند هوش و شخصیت) منجر به ترس از شکست، رفتار بد در مقابل نقد و اجتناب از موقعیت‌های جدید یا دشوار می‌شود، که بخت چندانی برای موفقیت باقی نمی‌گذارد. در مقابل این باور که ویژگی‌های ما قابل تغییرند، ما را به آموختن مهارت‌های جدید و تجربه‌های تازه مشتاق‌تر می‌سازد.

در دهه گذشته، گروهی به رهبری کارول دوک از دانشگاه استنفورد، نمرات هزاران دانش‌آموز و دانشجو را در ایالات متحده بهبود بخشیدند، آن هم فقط با آموختن این‌که «هوش ثابت نیست، سخت‌کوشی می‌تواند شما را باهوش‌تر کند، مشکل داشتن در هماهنگ کردن خود با کالج فرایندی طبیعی در آموزش است و نشانه کم‌هوش بودن کسی نیست». دوک می‌گوید: «یک طرز تفکر رشد یافته در تمام مراحل زندگی به درد می‌خورد. این طرز تفکر به شما کمک می‌کند که بر چالش‌های بیشتری غلبه کنید، و در مواجهه به شکست‌ها ناامید نشوید».

خطرات یک طرز تفکر صلب، به خصوص برای اعضای گروه‌هایی که جامعه نگرشی منفی به آنها دارد (برای مثال، سیاه‌پوستان در امریکا که ناخواسته باید کلیشه‌های ذهنیتی اجتماع را تحمل کنند) شدیدتر است. در مقایسه با خصوصیات اجتماع که تغییر آنها کار ساده‌ای نیست، تغییر طرز تفکر فرد کار ساده‌تری است. گروه دوک، به تازگی در تحقیقی که هنوز منتشر نشده، با ارتقای طرز تفکر دانش‌آموزان سیاه‌پوست تازه وارد به کالج، به بهبود عملکرد آنها در کالج کمک کرده‌اند.

از تحقیقات در مورد نیروی اراده و طرز تفکر چنین برمی‌آید که ما می‌توانیم بر چیزهایی که از بدو تولد همراه‌مان بوده‌اند هم تاثیر بگذاریم. ولی این هم درست نیست که فکر کنیم تربیت مهم‌تر از طبیعت است. اسکات بری کافمن که در دانشگاه نیویورک به مطالعه هوش و خلاقیت می‌پردازد، می‌گوید: «تقریبا در هر ویژگی روان‌شناختی که در نظر بگیرید، عوامل ژنتیک در تفاوت بین افراد نقش دارند، چه ویژگی‌های فردی و چه خصوصیات شناختی. با این وجود، همه خصوصیات را باید پرورش داد. محیط و تصمیماتی که فرد اتخاذ می‌کند، در این پرورش نقشی اساسی دارند».

عقیده اریکسون این است که در اکثر موارد، فرد می‌تواند با داشتن زمان کافی و تمرین و ممارست در جهت درست، به هر تخصصی دست یابد. ولی به گفته کیت سیمونتون از دانشگاه دیویس کالیفرنیا، کسانی که سریع‌تر می‌آموزند (آن‌ها که استعداد بیشتری دارند) همیشه در رقابت با کندترها برنده می‌شوند: «یقینا اگر من به مدت طولانی تمرین کنم، می‌توانم یک ویولن‌نواز ماهر شوم، ولی اگر قرار باشد این زمان 50 سال طول بکشد و تازه آن موقع به حدی از مهارت رسیده باشم که بتوانم برای جایی در ردیف دوم یک ارکستر امتحان بدهم، چه فایده‌ای برای من خواهد داشت؟»

رویاهایتان را جدی بگیرید

همان‌طور که برخی افراد بااستعدادتر از دیگران هستند، افراد مختلف استعدادهای متفاوتی هم دارند. اگر به همه کودکان، چیزهای مشابهی و به شیوه‌های مشابهی آموخته شود، تنها اندکی از آنها می‌توانند موفق شوند. سیستم آموزشی یک‌دست انگلیس (مشابه سیستم آموزشی ایران) که در آن برنامه‌های درسی یکسان کشوری برای همه مدارس به منظور کمتر کردن نابرابری‌ها وجود دارد، ناخواسته فقط در خدمت بخشی از این کودکان است. تقریبا تمام روان‌شناس‌ها و متخصصین پرورشی از سیستم‌های آموزشی‌ای حمایت می‌کنند که طیف گسترده‌تری از استعدادها و علایق را پوشش دهند، و کمتر بر معیارها و نمره‌ها تمرکز کنند.

اریکسون می‌گوید: «همه دانش‌آموزان مشابه هم نیستند، در نتیجه لازم است که حق انتخاب وجود داشته باشد». مسئله را این‌گونه در نظر بگیرید: هرچه شرایط محیطی بیشتری در یک باغ داشته باشیم (آفتابی، سایه، مرطوب و مواردی از این دست)، طیف گیاهانی که می‌توانیم بکاریم گسترده‌تر است.

به گفته کافمن، مدارس باید آموزش عمیق‌تر و شخصی‌تر در حوزه‌های تخصصی‌تر را تشویق کنند، و به کودکان امکان بدهند که با سرعت مناسب حال خودشان رشد کنند. به گفته او، خیلی از استعدادهای کودکان دیر شکوفا می‌شوند، به خصوص در زمینه هنر و علم که نیاز به طیفی از مهارت‌های شناختی و اجتماعی دارد. «برای برخی غلبه بر موانع زمان زیادی به طول می‌انجامد، ولی پس از آن آنها ناگهان شتاب می‌گیرند و مسیر موفقیت را در مدت کوتاهی می‌پیمایند».

به گفته کارشناسان، آن‌چه کمک نمی‌کند، معرفی آزمون‌های استاندارد بیشتر است و این دقیقا همان کاری است که انگلیس انجام می‌دهد. با وجود این که سیستم امریکایی تمرکز کمتری دارد، اما آن سیستم هم تحت سیطره آزمون‌های سراسری استاندارد است. توصیه کافمن این است: «به رویاهای کودکان گوش کنید، و آنها را تشویق کنید، مهم نیست که نمره امتحان یا پس زمینه آنها چگونه است. به تلاش و پیشرفت پاداش دهید، نه به خروجی استاندارد».

رویاپردازی را تشویق کنیم؟ برای خیلی‌ها این توصیه شباهتی به دستورالعمل موفقیت ندارد، ولی احتمالا این مهم‌ترین عامل موفقیت برای همه مردم است. یک روان‌شناس امریکایی به نام الیس پاول تورنس، زندگی چند صد فرد خلاق با دستاوردهای بزرگ را از دوران دبیرستان تا میان‌سالی بررسی کرد که در میان آنها دانشمندان، نویسندگان، مخترعان، معلمان، مشاوران، مدیران اجرایی و یک ترانه‌سرا دیده می‌شدند. او دریافت که این توانایی‌های علمی یا فنی یا دستاوردهای دوران مدرسه نبود که آن‌ها را از دیگران جدا می‌کرد، بلکه خصوصیاتی مانند احساس هدف داشتن، شجاعتِ خلاق بودن، لذت بردن از تفکر عمیق و احساس راحتی در عین در اقلیت بودن بود. مهم‌تر از همه به باور او، «عاشق یک رویا شدن» بود، بخصوص اگر در سنین جوانی اتفاق افتاده باشد و فرد تمام تلاش خود را برای رسیدن به این عشق به کار گرفته باشد.

تورنس گروه افراد بلندپرواز خود را «فراترها» نامید. او بر این عقیده بود که موفقیت‌های آنها فراتر از هر چیزی بود که یک آزمون استاندارد آموزشی بتواند پیش‌بینی کند، و البته فراتر از دوردست‌ترین رویاهای عموم مردم.