تابناک

1392-10-19

مردم راه تامین وام‌های خرد را پیدا کردند
 از آنجا که نرخ سود تعریف‌شده برای تسهیلاتی مانند وام خودرو، وام جعاله و وام خرید وسایل منزل متناسب با نرخ تورم نبوده است بنابراین بانک‌ها کم‌کم از پرداخت این تسهیلات ارزان‌قیمت انصراف داده‌اند.  از سوی دیگر کاهش پرداخت وام‌های قرض‌الحسنه نیز عامل دیگری شد برای آنکه اعضای خانواده جهت رفع نیازهای مالی خود دست‌به‌کار شده و صندوق قرض‌الحسنه راه‌اندازی کنند. این صندوق‌ها تا جایی توسعه یافته که خانواده‌ها نیازهای خرد مالی خود را از این محل تامین می‌کنند و دیگر کمتر خانواده‌ای را می‌بینید که در این صندوق‌ها عضویت نداشته باشد.
 

بانکداری خانگی

طی 30سال گذشته سهم سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز از کل سپرده‌ها از 25درصد به‌تدریج کاهش یافته و طی چندسال اخیر کمتر از 9درصد بوده است. این اتفاق به‌دنبال افت ارزش مداوم سپرده‌های بانکی در اثر تورم و تمایل مردم به سپرده‌گذاری در حساب‌های سرمایه‌گذاری مدت‌دار جهت کسب سود شکل گرفته است. اما به عقیده کارشناسان یکی دیگر از علل کاهش سهم سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز در نظام بانکی، رونق‌گرفتن صندوق‌های خانوادگی قرض‌الحسنه ارزیابی می‌شود. این صندوق‌ها نه‌تنها مشکل عبور از پیچ‌وخم بوروکراسی بانکی را ندارند بلکه برای دریافت آن نیز نیاز به ضمانت‌کردن دو یا سه‌نفره و بازگرداندن دوبرابر اصل پول به بانک نیست.

در شرایط دشوار اقتصادی مردم راه‌های چاره‌ای برای خود یافته‌اند. این صندوق‌ها که به‌تعبیری به بانک‌های خانگی شهرت دارد از مبالغ اندک یک‌میلیون‌تومانی تا وام‌هایی قابل‌توجه‌تر و تا سقف 20میلیون‌تومان را وام می‌دهند.  روال تشکیل صندوق‌های مزبور به این صورت است که اعضا در یک جلسه خانگی گردهم می‌آیند و هر یک از آنان مبلغ پول یکسانی را به صندوق واریز می‌کنند و در همان زمان توسط مدیر صندوق که فرد منتخب و مورد اعتماد همه اعضاست، قرعه‌کشی انجام گرفته و همه سپرده به فرد برنده واگذار می‌شود یا اینکه اولویت سپردن کل موجودی صندوق در ماه با کسانی است که احتیاج بیشتری به پول دارند و قبل از جمع‌آوری پول نیاز خود را با مدیرعامل درمیان می‌گذارند. فرد برگزیده در دوره‌های بعدی قرعه‌کشی شرکت نمی‌کند اما ملزم است تا پایان یک دور کامل و منتفع‌شدن همه اعضا از سپرده صندوق، مانند دیگران مبلغ پول تعیین‌شده را در موعد مقرر به صندوق پرداخت کند. همچنین در مقابل پولی که به فرد مزبور واگذار می‌شود، چکی با مهلت پرداخت 20ماهه از وی دریافت می‌شود تا بتواند پول را بازگرداند.

مهناز یعقوبی یکی از افرادی که سال‌هاست در این صندوق‌های خانگی عضویت دارد می‌گوید: ما در صندوقی که تشکیل داده‌ایم علاوه بر مبلغ تعیین‌شده ماهانه، مبلغی نیز اضافه دریافت شده که نزد صندوق نگه داشته می‌شود. این مبلغ به‌عنوان سرمایه صندوق تلقی شده و پس از گذشت یک سال علاوه بر وام ماهانه، وامی هم از محل سرمایه صندوق به اعضا پرداخت می‌شود.

لیلا موسوی نیز به‌عنوان یکی از فعالان در این صندوق اظهار می‌کند: صندوقی که ما تشکیل داده‌ایم هر ماه یک‌میلیون‌تومان اقساط دارد اما هر فقره وام پرداخت‌شده 20میلیون‌تومان است.  وی توضیح می‌دهد: مسوول صندوق موظف است به مناسبت‌های مختلف و در اعیاد مذهبی جلسه‌ای با هزینه خودش برگزار کند و همه اعضا را به صرف شربت و شیرینی دعوت کند.  آزاده خسروی یکی دیگر از شهروندان نیز این صندوق‌ها را بسیار مطلوب دانسته و می‌گوید: این صندوق‌ها در زمانی که نیاز مبرم به پول دارید واقعا به کمک شما می‌آیند. وی می‌افزاید: ما در صندوق خانگی خودمان برای پولدارها برنامه داریم به این صورت که افراد متمولی که عضو هستند پول خود را به میزان دلخواه به این صندوق می‌سپارند و بانک بدون آنکه به اصل پول آنان دست زده باشد، براساس میانگین سپرده به اعضا وام قرض‌الحسنه با بازپرداخت 36 ماهه می‌دهد.

اقتصاد راه خود را پیدا می‌کند

هادی حق‌شناس، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «شرق» می‌گوید: اگر نظام بانکی ما یک سیستم روان داشت قطعا مردم، بانک‌های کوچک ایجاد نمی‌کردند. بانک‌ها بسیار‌گران اداره می‌شوند. در حال حاضر کارمزد یا به عبارت ساده‌تر هزینه اداری بانک معادل چهاردرصد است به این مفهوم که پرداخت وام‌های قرض‌الحسنه نیز پرداخت چهاردرصد سود را الزام دارد حال آنکه در صندوق‌های خانوادگی هرگونه سود حذف شده است.

وی اضافه می‌کند: بانک‌ها یا تسهیلات نمی‌دهند یا بسیار‌گران و سخت تسهیلات پرداخت می‌کنند. از آنجایی که خانواده‌ها برای تامین هزینه‌های ضروری خود مثل هزینه‌های درمان، جهیزیه و ازدواج نمی‌توانند از پیچ و خم بوروکراسی بانک‌ها عبور کنند بنابراین تشکیل این صندوق‌ها را بهترین راهکار دیده‌اند. حق‌شناس خاطرنشان می‌کند: اقتصاد همیشه راه خود را پیدا می‌کند. اگر نظام بانکی به بنگاه‌ها هم در پرداخت تسهیلات، سخت‌گیری کند، تولیدکنندگان هم نیاز خود را از بازار آزاد تامین خواهند کرد و به عبارتی مردم تا حدی منتظر سیستم بانکی خواهند‌ماند.