به تازگی بحث مشاجرات و مناظرات حرفه‌ای تا به آنجا تقلیل یافته که برخی از اصحاب حرفه به‌جای پرداختن به مسائل و معضلات اصلی حرفه که بخشی از معضلات جامعه است وارد یک دور باطل «کی بود کی بود، کجا بود؟» شده‌اند.

بیراهه نرویم


اینجانب همانطور که در مقاله «بگذار صد گل بشکفد صد مکتب بروید» یادآور شدم هرگونه چالش‌های اصولی حرفه‌ای را برای حرفه مفید می‌دانم، انتشار هر جزوه، کتاب و رونویسی را هم مفید می‌دانم اما به شرطها‌ و شروطها! شرط آن است که بحث «منیّت» را کنار گذارده و چند ماه قبل از انتخابات مقاله‌نویس نشویم که آن خبرنگار زیرک بگوید: «چرا حسابداران رسمی فقط موقع انتخابات مقاله‌نویس می‌شوند؟» و یا چرا حل‌المسائل حسابرسی و حسابداری را در یک روزنامه اقتصادی که جایگاه ژورنالیستی دارد چاپ می‌کنیم. روزگاری که مقاله «مانیفست در عرصه حسابداری» چاپ شد که در آن مقاله کوشش شده بود حرفه را در چارچوب مقدرات جامعه و کنش‌های اجتماعی مورد بررسی و نقادی قرار دهد. تعجب در آن است که در حالی که بنیاد حرفه که «جامعه حسابداران رسمی» است مورد تعرض قرار می‌گیرد برخی اعضای سرشناس حرفه هیچ‌گونه کنشی در مقابل این تعرض نشان نمی‌دهند اما در قبال برخی موارد فریاد «وامصیبتا» سر می‌دهند! و در حالی که برای گرفتن کار از یکدیگر مسابقه ماراتن راه‌انداخته‌ایم به دیگران درس اخلاق می‌دهیم. راستی ما را چه می‌شود؟! آیا سطح حرفه حسابداری به طور اعم آن است که نتوانیم حتی ۵ دقیقه یکدیگر را تحمل کنیم! وقتی بسیاری افعال غیرحرفه‌ای و تبلیغات گمراه‌کننده و… در زمینه این یا آن موسسه حسابرسی به راه می‌اندازیم تا شاید فرجی شود و کاری بگیریم دیگر نمی‌توانیم از آن سازمان دولتی بخواهیم ما را دریابد! از سوی دیگر وقتی بی‌اخلاقی و اخلاق فیل در جامعه نهادینه شده مگر می‌توانید دعا کنید حسابرس جماعت، مظهر اخلاق باشد و مگر اساسا اخلاقی به نام اخلاق حرفه‌ای فارغ از «اصول اخلاقی» وجود دارد؟ پیتر درکر استاد معروف آمریکایی به صراحت یادآور شده که ما چیزی به نام اخلاق در تجارت (بخوانید حرفه) نداریم بلکه آنچه که ناچاریم همه روزه آن را رعایت کنیم همانا «اخلاق» است. اخلاق است که در چارچوب انصاف، عدالت، شهامت، راستگویی، شرافت، استقلال، مسوولیت اجتماعی و ده‌ها قید و صفت دیگر معنی می‌یابد. متاسفانه ما آنچنان محیط را آلوده می‌کنیم که گویا «اخلاق حرفه‌ای حسابرسی» چنان عظیم‌الشان است که اخلاق اجتماعی هم آنچنان نیست؟! خیر و خیر. اخلاق حرفه‌ای همان اخلاق اجتماعی است که باید همگان و حتما آن را رعایت کنند تا جامعه به سرمنزلگه مقصود برسد، اما این اخلاق اجتماعی در چارچوب حرفه حسابرسی دارای چند ویژگی ممتاز است که برجستگی بیشتری دارد، نظیر استقلال حسابرس، انصاف حسابرس و شهامت در چارچوب آزاداندیشی مسوولیت‌های اجتماعی. همکاران و دوستان گرامی، همانطور که کشور در وضعیت خاصی قرار دارد حرفه هم در همان وضعیت قرار گرفته پس ما باید بیشتر از بقیه به آسیب‌های حرفه توجه کنیم. ما باید بیشتر از سایرین به مراقبت حرفه‌ای بپردازیم. ما باید بیشتر از سایرین به خودمان بپردازیم! به جای به خود پریدن و شاخ و شانه کشیدن، حرفه را همچون درخت تنومندی در میان بفشاریم که مشابه درخت‌های خیابان ولیعصر آن را قطع نکنند. مشاهده و بررسی رفتاری نشان می‌دهد برخی موسسات که در قیاس با سازمان حسابرسی از لحاظ تشکیلات و توانایی بسیار ناچیز هم هستند در صورتی که بتوانند خود به یک سازمان حسابرسی بزرگتر- با گرایش انحصاری- تبدیل می‌شوند اما در قیاس با سازمان حسابرسی گلایه دارند! عجبا! ظاهرا انحصار فقط برای سازمان حسابرسی مورد نقد قرار می‌گیرد! اگر کار دست دوم برخلاف توسعه نهاد حرفه‌ای حسابرسی و علیه منافع حسابرس مستقل است پس چرا برخی دوستان در صف نوبت کارگشایی هستند!! و برخی از این به صف ایستاده‌ها منتقد هم هستند! وقتی سطح مطالعه آزاد، تخصیص اوقات تخصصی و… به حداقل ممکن می‌رسد، وقتی شخص یا اشخاصی تقبل یک کار حرفه‌ای را می‌کنند که اساسا در آن زمینه هیچ‌گونه سابقه‌ای ندارند! آیا می‌توان به صرف انتقاد از نهاد ناظر از این اشخاص دفاع کرد! ای کاش امکان داشت در تارنمای جامعه حسابداران رسمی نرم‌افزاری را تعبیه کرد تا مشخص شود چند نفر از اعضای جامعه در هر ماه چندبار از این تارنما بازدید دارند! زمانی ایفک (فدراسیون بین‌المللی حسابداران) در سال ۱۳۸۶ اعلام داشته بود که در یک سال تنها حدود ۲۵ بازدیدکننده از ایران داشته است! با چنین الگو و روندی به جای پرداختن به اینکه کی و کجا و چطور، بپردازیم به اینکه چگونه از این مهلکه گذر کنیم. حرفه حسابرسی دارای جایگاه و مرتبه خاصی است که این جایگاه کسب شدنی است و بستگی به عملکرد حرفه‌ای‌ها دارد. البته بی‌تردید حسابرسی مستقل در محیطی که «حسابرسی گریز» و عدم پاسخگویی جزئی از رفتار اشخاص به ویژه مدیران بنگاه‌ها شده، بسیار سخت و با مشکلات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مواجه خواهد شد اما لازمه هر پیشرفت و توسعه‌ای، سختی و مرارت و هزینه‌دهی است. آب را گل‌آلود نکنیم و از آب گل‌آلود نیز خود را سیراب نکنیم که بسی ناپسند و مذموم است به ویژه برای آنانی که دیگران را به تشنگی دعوت می‌کنند. به عملکرد چندساله خود بنگریم و آسیب‌های پدیدآمده را حلاجی کنیم تا شاید بتوانیم معبری برای رهایی از رسوایی بعدی بیابیم. می‌توان انتظار داشت اعضای جامعه به کسانی که منافع شغلی و معیشت آنان بر‌خلاف منافع اعضای جامعه و حرفه خصوصی حسابرسی مستقل است رای بدهند و از آنان انتظار داشته باشند به نفع حرفه مستقل خصوصی عمل کنند، امری که از سال ۱۳۸۰ تاکنون در رویای آن بسر برده‌ایم! فراموش نکنیم در شرایط فعلی و حساسیت برتری منافع جمعی بر منافع فردی کوشش کنیم با اعضای غیر شاغل نیز تعامل مناسب به‌عمل آوریم تا بتوانیم بهترین ترکیب مناسب، گرداگرد یک برنامه مشخص را که ضامن اهداف جامعه حسابداران و توسعه حسابرسی مستقل بخش خصوصی باشد روانه شورای عالی جامعه حسابداران رسمی کنیم.