منبع: | دنیای اقتصاد | تاریخ انتشار: | 1390-01-21 |
نویسنده: | ژرژ هالزمان | مترجم: | سید امیرحسین میرابوطالبی |
چکیده: | |||
برای فهم منشا و ماهیت پول ابتدا باید دانست که انسانها در جهان بدون پول چگونه مبادله میکنند، یعنی جهان تهاتر. |
|||
اخلاق تولید پول پولها تقسیم کار بدون پول برای فهم منشا و ماهیت پول ابتدا باید دانست که انسانها در جهان بدون پول چگونه مبادله میکنند، یعنی جهان تهاتر. تبادل کالاها و خدمات در چنین جهان تهاتری افراد جامعه را با مشکلات خاصی روبهرو میسازد. به همین سبب این افراد به منظور کاهش این مشکلات به سمت تبادلات پولی سوق پیدا کردند. به طور خلاصه پول یک راهحل (ناقص) برای تبادلات تهاتری است. اما اجازه بدهید این موضوع را با نگاه موشکافانهتری بنگریم. قانون بنیادی تولید این است که تولید مشترک عایدی بیشتری از تولید منفرد حاصل میکند. اگر دو نفر به صورت مجزا کار کنند، کالا و خدمات فیزیکی کمتری نسبت به زمانی خواهند داشت که توانشان را روی هم بگذارند. این مساله شاید مهمترین حقیقت زندگی اجتماعی باشد. اقتصاددانانی مانند دیوید ریکاردو و لودویگ فون میزس روی مفهوم این موضوع تمرکز کردهاند: اگر هیچ دلیل دیگری هم برای همکاری انسانها وجود نداشته باشد، بهرهوری بیشتر کار مشترک، آنها را به سمت یکدیگر میکشاند. بنابراین، بهرهوری بیشتر ناشی از تقسیم کار در مقایسه با تولید منفرد، بنیان «قانون همکاری» عمومی میباشد.(1) بدون پول، افراد محصولاتشان را به صورت تهاتری مبادله میکنند، مثلا آقای جونز به ازای یک سیب دو تخم مرغ از آقای براون میگیرد. در چنین دنیایی حجم مبادلات (به عبارت دیگر میزان همکاری اجتماعی)، محدود به قیود تکنولوژیک و مشکلات تطابق دوطرفه(2) خواهد بود. تبادل کالا به کالا فقط زمانی اتفاق میافتد که هر کدام از طرفین مبادله دقیقا نیاز مستقیم به کالایی که در مبادله نصیبشان میشود، داشته باشند. اما حتی در این موارد هم که تطابق دو طرفه مفروض در نظر گرفته میشود، کالاها اغلب خیلی حجیم هستند و قابلیت تقسیم برای تطبیق با نیازها را ندارند. مثلا یک نجار را فرض کنید که میخواهد با یک صندلی، 10 کیلو آرد بخرد. صندلی بسیار ارزشمندتر از آرد است، پس چگونه میتوان این معامله را صورت داد؟ بریدن چوب مثلا به بیست تکه باعث نخواهد شد تکه هایی با یکبیستم ارزش آن صندلی را در اختیار داشته باشید، بلکه چنین تقسیمی از صندلی کل ارزش آن را تباه میکند. به این ترتیب مبادله انجام نخواهد گرفت. منشا و ماهیت پول این چنین مشکلاتی از راهی که به آن «مبادله غیرمستقیم» میگویند قابل کاهش است. در مثال ما نجار میتواند صندلیاش را با 20 اونس نقره معاوضه کرده و در ازای گرفتن 10 کیلو آرد ربع اونس نقره بدهد. نتیجه اینکه نیاز نجار به آرد که در غیر این صورت ارضا نشده باقی میماند، برآورده خواهد شد. آن هم به وسیله یک مبادله اضافی و استفاده از یک واسطه مبادله (در اینجا نقره). بنابراین مبادله غیرمستقیم موقعیتهای بیشتری را برای نجار ما به منظور همکاری با دیگر انسانها فراهم میکند. این موضوع تقسیم کار را گسترش داده و به این ترتیب باعث پیشرفت مادی، ذهنی و معنوی هر فرد میشود. در تاریخ بشریت انواع مختلفی از اجناس و کالاها مانند احشام، صدف، میخ، توتون، پارچه، مس، نقره، طلا و مانند اینها به عنوان واسطه مبادله به کار گرفته شده است. اما در نهایت در بیشتر کشورهای توسعه یافته فلزات گرانبها به دیگر کالاها ترجیح داده شد چرا که ویژگیهای فیزیکی آنها مثل کمیابی، ماندگاری، تقسیمپذیری، ظاهر و صدای مشخص و متمایز، همگنی در گذر زمان و مکان، چکشخواری و زیبایی، این فلزات را دقیقا مناسب چنین کارکردی ساختهاند. زمانی که واسطه مبادله به صورت عمومی در جامعه پذیرفته شد، آن را «پول» مینامند. حال چطور موادی مانند طلا و نقره تبدیل به پول میشوند؟ این کار از طریق یک پروسه تدریجی انجام میگیرد، در مسیری که در آن، روز به روز تعداد بیشتری از حاضرین در بازار تصمیم میگیرند که از طلا و نقره به عنوان واسطه به جای دیگر اجناس در مبادلههایشان استفاده کنند. بنابراین انتخاب تاریخی طلا، نقره و مس بر اساس نوعی از قرارداد یا معاهده صورت نگرفته است، بلکه این موضوع از همگرایی خود به خودی تصمیمات افراد مختلف حاصل شده است. همگراییای که به دلیل ویژگیهای فیزیکی عینی فلزات گرانبها به وقوع میپیوندد. برای تبدیل شدن خود به خودی به واسطه مبادله، یک کالا باید به خاطر خواص غیر پولی خود تمایل برانگیز باشد و در ضمن قابل عرضه در بازار هم باشد، یعنی باید به صورت گسترده ای خرید و فروش شود. قیمتی که در ابتدا برای خدمات غیر پولی آن کالا پرداخت میشود، خریداران آینده را قادر میسازد که قیمت آینده آن کالا را برای فروش تخمین بزند. قیمتی که برای استفاده غیرپولی آن پرداخت میشود، مبنای تجربی استفاده از آن در مبادلات غیرمستقیم است. خرید یک کالا به منظور استفاده در مبادلات غیرمستقیم بدون دانستن قیمت گذشته آن بسیار پر ریسک است. بدین ترتیب ظهور خودبهخودی واسطه مبادله بدون چنین اطلاعاتی به واقع ناممکن خواهد بود. از طرف دیگر اگر این اطلاعات وجود داشته باشد میتواند تقاضای پولی برای کالای مورد بحث را افزایش دهد. سپس تقاضای پولی به تقاضای ابتدایی غیرپولی اضافه شده و به این ترتیب قیمت کالای پولی شامل جزء پولی و جزء غیرپولی آن خواهد بود. در نهایت باید این نکته مهم را به یاد داشته باشیم که استفاده پولی از یک کالا به استفاده غیرپولی آن وابسته است. پاورقی: 1- دیوید ریکاردو اولین بار این قانون را به عنوان قانون هزینه نسبی فرموله کرد و بعدها میزس اصطلاح «قانون همکاری» را برای آن به کار برد. 2- به این معنی که هر طرف مبادله باید چیزی را عرضه کند که دیگری نیاز دارد. پول طبیعی به هر نوع پولی که طی همکاری داوطلبانه افراد مختلف استفاده شود، «پول طبیعی» میگوییم. منظور از همکاری داوطلبانه، یک شراکت دو طرفه بدون تجاوز به حقوق افراد دیگر و با توجه به احترام شخصی بودن اموال هر فرد برای خودش است. مالکیت خصوصی یا شخصی به عنوان یک نهاد اساسی جامعه انسانی قطعا محور بسیاری از تجربیات تاریخی و علوم انسانی بوده است. این مفهوم همچنین محور بسیاری از مباحث اجتماعی مسیحیت نیز بوده است. کلیسای کاتولیک و پاپها همواره تاکید داشتهاند که اموال خصوصی باید مصون باشند، این تاکید نه به دلیل داشتن دیدگاهی به نفع مال و ثروت، بلکه به این دلیل بود که آنها دریافته بودند که چنین مصونیتی شرط اولیه بهبود استاندارد زندگی جوامع است. با وجود دانستن اینکه صاحبان دارایی اغلب از آن به خوبی استفاده نمیکنند و حتی با اشراف به این موضوع که مشخصا این گونه افراد دارایی شخصیشان را در راستای منافع جامعه به کار نمیبرند و کوچکترین توجهی به صلاح عمومی جامعه ندارند، باز هم کلیسا از مصونیت اموال خصوصی دفاع میکرد. به طور خلاصه پاپها حامی جدایی عدالت و اخلاق یا به عبارتی حامی تمایز قائل شدن میان حق مالکیت خصوصی اموال و الزامات اخلاقی برای استفاده مناسب از این اموال بودند. مالکیت خصوصی محترم شمرده میشد حتی اگر فردی از داراییش استفاده نمیکرد یا از آن سوء استفاده میکرد. به طور کلی وقتی از جامعهای سخن میگوییم که مالکیت شخصی در آن دارای مصونیت است، احتمالا از یک «جامعه کاملا آزاد» صحبت میکنیم که وجه اقتصادی آن را «بازار آزاد» یا «اقتصاد آزاد» مینامند. چنین اقتصادی، اگر با صدقه و نیکوکاری کامل شود، به واقع میتواند «پیشرفت اقتصادی و مدنی» را گسترش دهد. آنچه در بخش پولی در چنین جامعهای حاصل میشود همان پول طبیعی است که گفتیم. به عبارت دیگر، میتوان گفت که در یک جامعه آزاد انواع مختلفی از پول وجود خواهد داشت که همگی پول طبیعی به حساب میآیند. توجه کنید که پول طبیعی بیش از هر چیز یک نهاد اجتماعی است. نه فقط به خاطر استفاده از آن در تبادلات میان فردی، بلکه به این دلیل که اصلا فلسفه وجودی آن، توانایی آن برای تامین نیازهای انسان، بهتر از هر واسطه مبادله دیگری است. به محض اینکه افراد حاضر در بازار تشخیص دهند که این واسطه دیگر مناسب نیست آن را کنار گذاشته و پولهای دیگر را جانشین آن میکنند. چنین آزادی انتخابی، باعث ایجاد یک نظام دموکراتیک و انتخاب بهترین پول ممکن میشود. زمانی که حقوق مالکیت مورد تعدی قرار بگیرد به خصوص زمانی که این تعدی به صورت سیستماتیک انجام شود، دیگر نمیتوانیم از یک جامعه کاملا آزاد سخن بگوییم. در چنین جامعهای اگر تعدیها به حقوق مالکیت وارد حوزه انتخاب پول نشود، ممکن است پول طبیعی باز هم استفاده شود، اما زمانی که افراد قادر نیستند بهترین پولهای موجود را خود به صورت آزادانه انتخاب کنند، نوع متفاوتی از پول به وجود میآید که به آن «پول اجباری» میگوییم. مشخصه اصلی چنین پولی این است که فلسفه وجودی آن وابسته به تجاوز به حقوق مالکیت است. چنین پولی با وجود جایگزینهای مناسبتر به دلیل وجود اجبار استفاده میشود. این نوع پول با اینکه ممکن است همچنان سودآور باشد و در مبادلات غیرمستقیم استفاده شود، اما باز هم در هر شرایطی از پول طبیعی سودآوری کمتری دارد؛ چرا که دلیل وجودش تجاوز به حقوق مالکیت است و نه برتری در برآورده کردن نیازهای انسان. طلا، نقره و مس هزاران سال در بسیاری جوامع نقش پول طبیعی را ایفا کردهاند. دلیل آن هم این است که ویژگیهای فیزیکی آنها باعث شده بیش از هر چیز دیگری مناسب این استفاده باشند، اما آنها را پول طبیعی مینامیم، نه به خاطر ویژگیهای فیزیکیشان، بلکه به این دلیل که انسانهای آزاد در یک فرآیند خودبهخودی آنها را برای چنین استفادهای انتخاب کردهاند. به طور خلاصه نمیتوان با توجه به تجربههای قبلی مشخص کرد که یک جامعه چه چیز را به عنوان پول طبیعی برمیگزیند. تنها راه فهمیدن چنین چیزی، این است که به افراد اجازه داده شود که خودشان آزادانه بین گزینههای مختلف بهترین وسیله مبادله را انتخاب کنند. پاورقی 1- در متون معاصر کمتر به این مفهوم پرداخته میشود، با این حال این مفهوم ارزشمند را میتوان در کتابهایی نظیر تاریخچهای کوتاه از پول کاغذی و بانکداری اثر ویلیام گاوج پیگیری کرد. *[email protected] |