فوریه 2007 دنیای فایننس عالی هنوز روزهای اوج خود را تجربه می‌کرد. ترک‌های بازار وام‌های رهنی هنوز خودشان را نشان نداده بودند و گروه بلک‌استون استفان شوارتزمن هم به تازگی خرید 39 میلیارد دلاری پرسروصدایش را انجام داده بود.

برای جشن گرفتن دلایل زیادی وجود داشت و بنابراین شوارتزمن هم فرصت را مغتنم شمرد و به مناسبت سالروز تولد شصت سالگی‌اش یک مهمانی 3 میلیون دلاری با حضور 350 میلیاردر از نزدیک‌ترین دوستانش ترتیب داد. ازجمله مهمانان این مجلس باربارا والترز، ماریا بارتیرومو، کاردینال ادوارد اگان و شهردار سابق نیویورک جورج پاتاکی بودند.
خرچنگ دریایی و فیله مینیون و بیکد آلاسکا در کنار نوشیدنی‌های گران قیمت و هنرنمایی مارتین شورت برای همگی فراهم بود. ماروین هملیش آهنگساز و نوازنده پیانو بخشی از قطعه A Chorus Line را نواخت. پتی لابله آهنگی که به مناسبت تولد ساخته شده بود را خواند و راد استوارت هم یکی از آهنگ‌های پرطرفدارش را آن‌طور که می‌گویند در ازای دستمزدی یک میلیون دلاری اجرا کرد.
فقط یک سال و نیم بعد در سپتامبر 2008 مشخص شد که جهان فایننس به پایان خودش نزدیک می‌شود. لمان برادرز اعلام ورشکستگی کرد و مریل لینچ که زمانی یکه تاز آمریکا بود به آغوش بانک آمریکا بازگشت و AIG هم برای دریافت 40 میلیارد دلار کمک فوری از فدرال رزرو کاسه گدایی به دستانش گرفت.
عرضه نقدینگی M2 در آن ماه چیزی در حدود 8/7 هزار میلیارد دلار بود و برنانکی و تیم گایتنر و هنک پاولسون آخر هفته‌ها را هم کار می‌کردند تا دوستان وال استریتی زخم خورده شان را نجات بدهند. در بدنه واقعی اقتصاد با نرخ بیکاری 1/6 درصدی اوضاع آنقدرها هم بد به نظر نمی‌رسید، با وجودی که اقتصاد طی هشت ماه اول سال 605 هزار فرصت شغلی را از دست داد. ارزش مسکن نسبت به سال پیش 1/7 درصد پایین‌تر آمده بود، اما هنوز خانه‌های زیادی غرق نشده بودند.
با این وجود رییس فدرال رزرو علاقه‌ای به بخش واقعی اقتصاد نداشت. در 10 سپتامبر 2008 ارزش کل ترازنامه بانک مرکزی 927 میلیارد دلار بود، تا اول اکتبر این رقم به 5/1 هزار میلیارد رسید و هنوز بابانوئل برای اعلام سال نو از راه نرسیده بود که فدرال رزرو حجم ترازنامه‌اش را 2/2 هزار میلیارد دلار اعلام کرد.
اوضاع طوری شده بود که وقتی مردم پای دستگاه‌های خودپرداز می‌رفتند هنوز دکمه‌ای را نزده پول از ماشین بیرون می‌ریخت. همه چیز آنقدر خوب پیش رفت که برنانکی مرد سال 2009 مجله تایم شد آن هم به‌خاطر «رهبری خلاقانه اقتصاد که باعث شد 2009 به جای آنکه سال فاجعه اقتصادی باشد، تبدیل به دوره بهبود آرام اقتصادی شود.»
این سوال پیش می‌آید که تحلیل‌گر مجله تایم آن زمان از خود پرسیده بود که اگر این بهبود آرام برای دو سال دیگر نیز ادامه داشته باشد آن وقت باید چه گفت؟
عرضه M2 همچنان بالاتر رفته و به 2/9 هزار میلیارد دلار رسیده است. سرعت افزایش انباشت پولی با وجودی که کاهش یافته در سه ماه اخیر حدود 3/15 درصد بوده است.
این انبساط پولی این‌طور نیست که همین‌طور از آسمان بیاید و بدون هیچ قصد و غرضی درست در زمان و مکان مناسب به دست کسی که احتیاج‌اش دارد بیفتد. افزایش عرضه پول از طریق سیستم بانک‌های تجاری و بانک مرکزی صورت می‌گیرد. آنها که اول از همه این پول به جیب شان می‌رود به هزینه دیگران از منافع آن بهره‌مند می‌شوند.
جیم گرانت اخیرا به وال استریت ژورنال گفته است: «دلار(پول) اعتباری یک سیستم اقلیت محور است. وال استریت از گروه‌های خاصی حمایت می‌کند – این آدم‌های تردست و بازارشناس خوب می‌دانند که چطور با دارایی‌ها بازی کنند تا منابع ارزان فدرال رزرو را برای سود بردن خودشان استفاده کنند و احتمال ضرر و زیان را نیز پایین بیاورند.»
بعد از آنکه S&P در ماه مارس 2009 تا رقم 666 نیز سقوط کرد، بازار سهام تا همین نوسانات اخیر رو به بهبود داشت و حتی همان شاخص اوایل امسال به رقم 1،350 نیز رسید. وال استریت سال 2009 به بازیگرانش حدود 6/27 میلیارد و سال گذشته حدود 8/20 میلیارد دلار پاداش داد. تملک‌ها و ادغام‌هادو مرتبه قوت گرفته‌اند و خریدهای اهرمی نیز چندان از آنها عقب نیستند. تقاضا برای خرید دفاتر تجاری خیلی زیاد شده، اما کریگ کارمین روزنامه نگار وال استریت ژورنال اذعان می‌کند که این دارایی‌ها همین حالا هم حبابی شده‌اند.
شاخص ارزش املاک تجاری که از سوی موسسه Green Street Advisors ارائه می‌شود و به ارزش ساختمان‌های تملک شده در جریان بحران وام‌های رهنی نظر دارد از 2009 تاکنون بیش از 45 درصد افزایش داشته و تا بالاترین رکورد خود تنها 10 درصد فاصله دارد.
هر چند این شاخص برای دو ماه گذشته ثابت بوده، افزایش چشمگیر آن این نگرانی را پیش می‌آورد که مبادا جهش قیمت‌ها بیش از آن باشد که بهبود آهسته بنیان‌های اقتصادی قادر به پشتیبانی‌اش باشند.
بانک‌ها برای وام دادن به کسب‌و‌کارهای تجاری و اشخاص حقیقی دستشان می‌لرزد و حجم کل وام‌ها در مقایسه با فصل اول سال گذشته 4/3 درصد کاهش نشان می‌دهد. در عین حال بانک‌ها تا جای ممکن اوراق دولتی را می‌خرند، طبق گزارش باد کنراد اقتصاددان محقق مرکز کیسی حجم این خریدها در دو سال گذشته به 500 میلیارد دلار رسیده است. بانک‌ها دارند لطف دولت را پاسخ می‌دهند، از کمک‌هایی که دریافت کرده‌اند به طور غیرمستقیم استفاده می‌کنند تا با پول فدرال رزرو به دولت کمک کنند.
بنابراین با وجودی که بخش زیادی از این پول راهی بازار سهام و املاک و بویژه اوراق قرضه دولتی شده است، این‌طور که به نظر می‌رسد سهم زیادی نصیب بخش واقعی اقتصاد نشده مگر به شکل افزایش قیمت‌ها و با وجودی که انبساط‌های مقداری بانک مرکزی انتظار می‌رفت که باعث افزایش آمار استخدام شود، بیکاری در 2008 و 2009 همچنان وخیم‌تر شده و هیچ بهبود نیز نیافته است. طبق آمار جان ویلیامز کارشناس مرکز Shadowstats.com تقریبا از هر چهار آمریکایی یک نفر بیکار است.
با وجودی که آمارهای ویلیامز می‌گوید که قیمت‌های مصرف‌کننده جهش رو به بالا داشته‌اند، دولت ادعا می‌کند که از فصل سوم 2008 تا فصل سوم 2010 هیچ افزایشی در شاخص قیمت مصرف‌کننده بوجود نیامده و به این ترتیب؛ یعنی هزینه زندگی دریافت‌کنندگان کمک‌های تامین اجتماعی هیچ افزایشی پیدا نکرده است.
شمار آمریکایی‌هایی که حالا چشم شان به دست عمو سام است تا غذایی بر سر سفره شان بگذارد به ارقام بی‌سابقه‌ای رسیده است. وزارت کشاورزی به تازگی اعلام کرده است که 46 میلیون نفر – 15 درصد کل جمعیت – برای خرید خواربارشان از دولت کمک دریافت می‌کنند.
طبق آمار Zillow هم‌اکنون برای 28 درصد طبقه متوسط تنها دارایی ایشان یعنی مسکن، خود تبدیل به بدهی شده است. اقتصاددان ارشد این شرکت استن هامفریز در مصاحبه با بلومبرگ گفته است: «از تعریف کردن این همه داستان‌های غمناک خسته شده‌ایم، اما متاسفانه این داستانی است که باید گفت.» اگر رابرت شیلر حق داشته باشد احتمالش هست که خانه‌های بیشتری زیر آب بروند. به اعتقاد شیلر قیمت مسکن 5 تا 10 درصد دیگر نیز کاهش خواهد یافت.
سیاست مقابله با بحران برنانکی توسط ریچارد فون استریگل در کتاب «سرمایه و تولید» به چالش کشیده شد. استریگل اشاره در این کتاب اشاره می‌کند کسی که وضعیت اعتباری‌اش خوب باشد در شرایط بحران علاقه‌ای به استقراض نخواهد داشت. در حالی که صنایعی که درزمان بحران مجبور به تسویه هستند با علاقه تمام قرض خواهند کرد.
برآورده کردن تقاضای آنها به معنای به تاخیر انداختن دوره تسویه بحران و حتی تشدید کردن آن است. از ویژگی‌های بلافصل چنین شرایطی این است که در کنار تقاضای اندک برای سرمایه‌گذاری‌های معقول جدید تقاضای فراوانی برای اعتبار از سوی کسانی وجود دارد که می‌خواهند به این ترتیب رونق کاذب پیشین را همچنان حفظ کنند (به عبارتی یکجور تقاضای ناسالم برای اعتبار دارند).
درحالی که مردم عادی روزگار سختی را می‌گذرانند، اهالی وال استریت همین اواخر جشن تولد دیگری ترتیب داده بودند. سهامدار میلیاردر لئون بلک تولد شصت سالگی‌اش را در ویلای مشرف به اقیانوس‌اش در ساوتمپتون جشن گرفت. التون جان برای یک ساعت و نیم اجرای برنامه در حضور کسانی چون ورا وانگ، مایکل بلومبرگ، سناتور چاک شومر، مارتا استوارت و‌هاوارد استرن یک میلیون دلار دستمزد عایدش شد و همه اوقات خوشی راگذراندند.
پیتر لاتمن خبرنگار نیویورک تایمز در این باره می‌نویسد: «درحالی که بخش عمده اقتصاد هنوز نتوانسته است به طور قابل قبولی بحران مالی را پشت سر بگذارد، کسب‌و‌کار آقای بلک و دیگر افراد همتای او به روزهای خوش‌اش بازگشته است.»
شریک سابق لمان برادرز و متخصص مالی مایکل توماس عقیده دارد که گرفتن میهمانی در این شرایط حاکی از کج سلیقگی است. «این رفتار آنها به دیگران القا می‌کند که ایشان از مابقی جهان ایزوله هستند و پشت حصارهای بزرگ خانه‌هایشان اوقات خوشی را می‌گذراند و در واقعیت به گونه‌ای همین طور هم هست.»
شوارتزمن از شرکت بلک استون و لوید بلنکفین از گلدمن ساکس هم در این میهمانی شرکت کرده بودند؛ اینطور که شایع شده است آقای بلنکفین در میهمانی به شوارتزمن گفته است: «تولد شصت سالگی تو که همه ما را اسیر بحران مالی کرد، امیدوار باشیم این یکی میهمانی ما را از چنگال‌اش نجات دهد.»
هر چند احتمالش خیلی کم است آقای بلنکفین. کمک‌های خیرخواهانه فدرال رزرو به اهالی وال استریت در حال پوست انداختن است. این مهمانی شصت سالگی جدید هم هشدار دهنده یک انفجار مالی دیگر است.
* داگلاس فرنچ رییس موسسه میزس و نویسنده کتاب‌هایی چون «حباب‌های سفته بازانه نخستین و افزایش عرضه پول» و «ظهور و سقوط افسانه خانه‌دارشدن» است. فرنچ فوق لیسانس اقتصادش را از دانشگاه نوادا لاس وگاس و زیر نظر موری روتبارد گرفته کرده است

منبع: میزس