این مقاله برای استفاده افرادی است که در سطح حسابرس در واحدهایی که کار حسابرسی به صورت مستقل انجام می دهند،مشغول به کارند.

حسابرسان مواظب باشند

این مقاله برای استفاده افرادی است که در سطح حسابرس در واحدهایی که کار حسابرسی به صورت مستقل انجام می دهند،مشغول به کارند.در این سری از مقالات، مواردی که با آن در حسابرسی بیشتر مواجه می‌شویم، بیان می‌کنم تا توجه حسابرسان را به آن موارد جلب کنم. در هر حال، اینها تجربیات من است و از موارد ساده شروع می‌کنم و به موارد سخت و سخت‌تر می‌رسیم. حال در این مقاله به چند مورد می‌پردازم:
    گاهی دیده می شود که به سندی برخورد می کنید که از آن سر در نمی آورید. به ظاهر آن سند، اصلاحیه سند دیگری است. به سند قبلی که در سند اول به آن عطف داده شده مراجعه می کنید، متوجه می شوید که آن هم به یک سند قبل از آن عطف داده شده است. به طور خلاصه، مشاهده می کنید که بعضی مواقع بیش از 10 تا 20 سند در رابطه با موضوع سند اولی که بررسی می کردید، سند صادر شده است و آن سندها به هم عطف داده شده اند و در نهایت نتیجه صدور آن همه سند حسابداری برای شما مشخص نیست.
    این یک روش معمول و شناخته شده برای گمراه کردن حسابرس از موضوع اصلی است. برای حل این موضوع کلیه این سند ها را مشخص کنید و برای هر سرفصل، حساب T بکشید و کلیه ارقام درج شده در سند ها را در حساب های T ثبت کنید و ثبت ها را به هم عطف دهید. هرگاه کلیه آن اسناد را در حساب های T ثبت کردید، در نهایت مانده های بیشتر این حساب های T صفر می شود و دو یا سه حساب T باقی می ماند که نتیجه نهایی صدور آن همه سند حسابداری است.
    در این مرحله، ثبت مورد نظر واحد مورد رسیدگی را متوجه می شوید و برای شما کاملامشخص می شود که نتیجه آن همه ثبت های حسابداری چه بوده است. در بیشتر موارد، نتیجه نهایی نشان می دهد که واحد مورد رسیدگی قصد داشته سندی را با منظور خاصی صادر کند که حسابرس متوجه نشود. بنابراین، تنها راه پیدا کردن نتیجه نهایی صدور تعدادی سند حسابداری وابسته به هم و ثبت آن سندها در حساب های T است.
    بدین ترتیب موضوع آن همه سند در حساب های T که مانده آنها صفر نمی شود، مشخص می شود. حال این موضوع را خطاب به کلیه حسابرسان در سطوح حسابدار رسمی جوان و غیر حسابدار رسمی می نویسم. هنگامی که کارآموز حسابرسی بودم، از ثبت های انجام شده در یک حسابرسی سر در نمی آوردم.
    موضوع را با سرپرستم در میان گذاشتم. سرپرستم گفت که باید آنقدر تلاش کنی تا به حدی برسی که این اطمینان خاطر و اعتماد به نفس در تو به وجود آید که اگر مطلبی را از حساب ها متوجه نمی شوی، به طور قاطع و با اطمینان کامل اظهار کنی که اشکالی در حساب ها وجود دارد و اشکال از درک مطلب توسط تو نیست. پاسخ سرپرستم بسیار پر معنی و مفید بود.
     حقیقت امر هم باید چنین باشد. یک حسابرس به معنی عام (البته حسابرس واقعی) باید به حدی رسیده باشد که هر موضوعی را که در حساب های واحدهای مورد رسیدگی متوجه نمی شود، به طور قطع و یقین مطمئن باشد که اشکال یا اشکالاتی در آن موضوع یا حساب ها وجود دارد. البته رسیدن به این درجه در حسابرسی، نیاز به مطالعه بسیار وسیع در موضوعات حسابرسی، حسابداری، مالیات ها، قانون تجارت و... و همچنین سابقه کاری مفید زیاد دارد. حسابداران رسمی جوان هم باید نهایت کوشش خود را به عمل آورند تا به چنین درجه ای برسند. البته عجله نداشته باشند زیرا سال های سال باید در این راه قدم بردارند. همانطور که در مقاله «سخنی با حسابداران رسمی جوان» قبلانوشته بودم، حسابداران رسمی جوان فعلادر کیلومتر صفر جاده بی انتهای حسابرسی و حسابداری هستند.
    اگر بخواهیم این درجه را (درجه ای که بتوانید به طور قاطع اظهار نظر کنید که حتما اشکالی در حساب یا موضوع مورد رسیدگی است) با درجه ای مشابه در رشته های ورزشی رزمی مقایسه کنیم، در واقع درجه «دان ده» است.
    حال وجدان خود را قاضی قرار دهید و درجه «دان» خود را با انصاف کامل برآورد کنید. همانطور که می دانید، کمربندها در ورزش های رزمی از رنگ سفید شروع می شود و بعد رنگ های مختلف دارد و به قهوه ای و مشکی و بعد «دان» می رسد. (البته اطلاع کامل از این رنگ ها ندارم ولی کمربند قهوه ای و مشکی و بعد هم «دان» را تا حدودی تشخیص می دهم). سپس درجه معلومات خود را با مقاله بعدی اینجانب تحت عنوان «حسابرس واقعی کیست» مقایسه و با ارزیابی اولیه خود تطابق دهید. انشاا... انحراف زیادی از آن نخواهید داشت. پس تا آن زمان، ادعای شریک شدن و آن هم همتراز شرکای درجه اول موسسات حسابرسی یا ادعای درصدی از سود موسسه نکنید.

1 - در بعضی از شرکت‌ها، برای کاهش زیان انباشته و در نتیجه اخذ تسهیلات بانکی یا بابت سایر مقاصد، حساب زیان انباشته را به حساب جاری سهامداران که بیشتر مانده‌ بستانکار دارد، منتقل می‌شود. دلیلی که مسوولان این شرکت‌ها می‌آورند این است که زیان شرکت را خود سهامداران شرکت، به نسبت سرمایه و سهم خود قبول کرده‌اند. به ظاهر این استدلال درست به نظر می‌رسد ولی چنین کاری از نظر استانداردهای حسابداری به هیچ وجه قابل قبول نیست. در صورتی ‌که شرکت مورد نظر مشمول ماده‌ 141 اصلاحیه قانون تجارت باشد یا نسبت زیان انباشته به کل حقوق صاحبان سهام یا سرمایه‌ پرداخت شده شرکت زیاد باشد، شرکت می‌تواند افزایش سرمایه دهد یا طبق ماده 141 اصلاحیه قانون تجارت عمل کند.

2 - در مواردی که امکان سوء‌استفاده از طرف کارمندی یا کارمندانی در یک واحد وجود دارد، پیشنهاد می‌شود که یک تیم حسابرسی چند نفره به طور همزمان حساب‌های مشکوک را رسیدگی کنند و بدون وقفه از کارمند یا کارمندانی که مورد سوء ظن قرار دارند، سوال کنند و اسناد و مدارک لازم را از آنان بخواهند. هرگاه یک نفر مورد سوءظن باشد، در مقابل چند حسابرس که همزمان و پشت سر هم از او سوال می‌کنند و مدارک می‌خواهند، با توجه به اینکه احتمالا سند‌سازی کرده و در حساب‌ها دست برده، در مقابل سوالات چند حسابرس دست و پای خود را گم می‌کند و شما متوجه می‌شوید که به یک سوال، چند نوع پاسخ می‌دهد. در چنین حالتی از کلیه اسناد و مدارک کپی تهیه کنید و در مواردی هم اصل مدارک را بعد از تهیه کپی، به مدیران و مسوولانی که مورد اعتماد هستند، تسلیم کنید تا افرادی که احتمالا سوء‌استفاده کرده‌اند، آنها را از بین نبرند. در چنین مواقعی بهتر است که کپی اسناد و مدارک مهم فورا به محل موسسه حسابرسی منتقل شود زیرا در یک مورد شاهد آن بودم که حسابداری که سوء‌استفاده کرده بود، کلیه اسناد و مدارک مهم را از کمد قفل‌دار حسابرسان برداشت. یکی از مشخصات بارز فرد یا افرادی که سوء‌استفاده کرده‌اند این است که دیگر مستقیم به چشم حسابرسان نگاه نمی‌کنند و سعی می‌کنند که از آنها اجتناب ورزند ولی حسابرسان باید بدون وقفه از او یا آنها اسناد و مدارک بخواهند و سوال کنند و فرصت فکر کردن و راه‌حل یافتن را به او یا به آنها ندهند. در چنین مواقعی سعی کنید که اسناد و مدارکی که چه از داخل واحد مورد رسیدگی لازم دارید یا خارج از آن، خود شخصا تهیه کنید. البته در جریان گذاشتن فوری مدیریت و مسوولان واحد مورد رسیدگی (در صورتی‌ که خود آنها جزو مظنونین نباشند)، ضروری است.

3 - در رابطه با نظارت بر موجودی‌گیری، به سه مورد

اشاره می‌کنم:

1 -3- یکی از دوستان حسابرس من در دورانی که در سمت حسابرس در یک موسسه‌ حسابرسی کار می‌کرد، تعریف می‌کرد که یک شرکت کشاورزی و پرورش دام را حسابرسی می‌کردند. دوست من مسوول نظارت بر موجودی‌گیری دام‌ها بود. او در مکانی ایستاده بود و کارکنان آن شرکت، دام‌ها را از محلی که او ایستاده بود می‌گذراندند و او تعداد آنها را یادداشت می‌کرد. قوچی از محلی که او ایستاده بود گذشت که دارای شاخ‌های بسیار عجیب و غریب بود و توجه او را جلب کرد. بعد از چند دقیقه ناگهان متوجه شد که همان قوچ با همان شاخ‌های عجیب و غریب دوباره از جلوی او گذشت.

بله، کارکنان آن شرکت کشاورزی و دامپروری، دام‌ها را چند بار برای شمارش از محلی که دوستم ایستاده بود می‌گذراندند.

دوستم می‌گفت که فورا شمارش دام‌ها را متوقف کرد و به کارکنان آن شرکت گفت که رنگ به خصوصی بیاورند و هر دامی که از جلوی او می‌گذشت، با آن رنگ، آن را رنگ کنند تا مبادا حیوانات بیش از یک‌بار شمارش شوند. هوشیاری در زمان موجودی‌گیری امر بسیار مهمی است و حسابرس باید همیشه مواظب این مطلب باشد که مبادا کالای غیرواقعی را نظارت و به نحوی آنرا به عنوان کالای واقعی قبول کند.

2 -3- در رابطه با موجودی‌های برنج، چای، غلات و... هم باید به موضوع لوله بخاری توجه خاص نمود. حتما بسیاری از شما از موضوع لوله بخاری اطلاع دارید.

در رابطه با لوله بخاری موضوع این است که یک لوله بخاری در کیسه‌ای مثلا برنج قرار می‌دهند و در داخل آن لوله، برنج از نوع نامرغوب می‌ریزند و دور لوله بخاری و سر کیسه را کمی از برنج مرغوب پر می‌کنند و کل کیسه‌ برنج را به عنوان برنج مرغوب قالب می‌کنند. بنابراین در چنین مواقعی، از واحد مورد رسیدگی بخواهید که به طور نمونه، تعدادی از کیسه‌ها را از محل‌های مختلف در انبار بیاورند و آنها را کاملا خالی کنند و نوع و کیفیت کالای داخل آن کیسه‌ها را به دقت بررسی کنید.

بله، موجودی‌گیری را نباید امری ساده پنداشت. اولا تعداد ناظرین حسابرس باید کافی باشند (در یک مورد شنیدم که برای یک کارخانه‌ تولیدی بسیار بزرگ، فقط یک ناظر انبار گردانی از طرف واحد رسیدگی‌کننده فرستاده شده بود!) و آنها به صورت دقیق بر امر موجودی‌گیری نظارت کنند و توجه کنند اجناسی که شمرده می‌شوند، با همان مشخصات واقعی در برگه‌های شمارش درج شود. برای مثال، اگر از یک جنسی هم نوع بسیار مرغوب و گران آن وجود دارد و هم نوع نامرغوب و ارزان آن، نباید آن اجناس را یا یکجا شمرد یا برای آنها فقط یک کارت موجودی در نظر گرفت. بله حسابرسان باید در کلیه موارد مربوط به امر حسابرسی، مواظب باشند و هوشیارانه عمل کنند و تردید حرفه‌ای را هیچ وقت فراموش نکنند.