در نظر دارم که پیشنهادات خود را در رابطه با مراحل حسابدار رسمی شدن در چند مقاله بنویسم. باید توجه خوانندگان را به این موضوع جلب کنم که مواردی که می‌نویسم تنها جنبه‌ پیشنهادی دارد و ممکن است در مواردی مغایر با شرایط و مقررات موجود برای حسابدار رسمی شدن باشد.

مراحل حسابدار رسمی شدن

شرایط شرکت در آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران

در نظر دارم که پیشنهادات خود را در رابطه با مراحل حسابدار رسمی شدن در چند مقاله بنویسم. باید توجه خوانندگان را به این موضوع جلب کنم که مواردی که می‌نویسم تنها جنبه‌ پیشنهادی دارد و ممکن است در مواردی مغایر با شرایط و مقررات موجود برای حسابدار رسمی شدن باشد.

شاید مقامات مسوول محترم تصمیم بگیرند که احتمالا در مقررات موجود تغییرات و اصلاحاتی انجام دهند. البته در اینجا نظر مسوولان محترم شرط است و نوشته‌های اینجانب نظرات شخصی و جنبه پیشنهادی دارد و غیر از این هم نمی‌تواند باشد.

در ابتدای امر باید به شرایط ورودی برای شرکت در آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران اشاره کنم. در حال حاضر شرایط نسبتا خوب است، ولی می‌توان انتظار داشت که سخت‌تر شود. هر قدر شرایط شرکت در آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران را سخت‌تر کنیم، نتیجه بهتری در آخر کار که محصول نهایی، یعنی همان حسابدار رسمی است، به‌دست می‌آوریم. شرایط باید کاملا سخت و برای همه یکسان باشد. هیچ‌گونه ملاحظاتی نباید در این رابطه به عمل آید زیرا این مرحله، ابتدای کار است و اگر پایه‌ کار ضعیف باشد، بقیه مراحل نیز بتدریج ضعیف و ضعیف‌تر خواهد‌ شد. هرگونه تخفیف، ملاحظات و ...، فقط و فقط ارزش حسابدار رسمی را پایین می‌آورد و فکر کنم که نظر همه دست‌اندرکاران در این رشته این باشد که عنوان حسابدار رسمی را یک عنوان در سطح بسیار بالایی نگهداریم و برای این منظور باید سخت‌گیری کرد و هرگونه ملاحظات جنبی را از ابتدای امر حذف کنیم. شرایط شرکت در آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران به نظر اینجانب می‌تواند علاوه بر سایر شرایطی که خود مسوولان محترم در نظر‌گرفته اند، به این شرح باشد: 1- دارا بودن درجه کارشناسی ارشد در رشته حسابداری (فقط و فقط حسابداری زیرا قرار است که افراد یاد شده در آینده حسابدار رسمی شوند و نه...). نکته‌ای که در اینجا باید متذکر شوم این است که هر شخصی با هر مدرک تحصیلی (کارشناسی ارشد و بالاتر) باید در کلیه موضوعات آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران شرکت کند. بدین معنی که اگر شخصی دارای مدرک دکترا در حسابداری است، با تمام احترام و ارزشی که برای مدرک او قائل هستم، نباید از هیچ یک از موارد 4 گانه آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران معاف‌ شود. زیرا این آزمون، یک آزمون کاملا حرفه‌ای است و شرکت در کلیه موارد آزمون آن باید برای همه اجباری باشد. علت این امر را در بخش دوم این مقاله به تفصیل شرح خواهم داد و مسلما تایید خواهید کرد که آزمون یک انجمن حرفه‌ای با آزمون مدارک آکادمیک بسیار فرق دارد و باید هم فرق داشته باشد. این نکته را لطفا همیشه در طی مطالعه این مقاله و مقاله‌های بعدی آن مدنظر داشته باشید که مدرکی که این جامعه به اعضای خود می‌دهد (البته به شرط قبولی در کلیه مفاد آزمون)، یک مدرک حرفه‌ای است. حرفه‌ای به معنای کامل آن، یا به قول فرنگی‌ها، Professional Degree. در این اصطلاح، دنیایی مطلب نهفته است که تشریح آن خارج از حوصله‌ این مقاله است. 2- دارا بودن حداقل 6 سال سابقه کار حسابرسی مستقل در یکی از موسسات حسابرسی معتبر عضو جامعه حسابداران رسمی ایران، 3- ارائه تاییدیه از سه نفر از شرکای موسسات حسابرسی معتبر عضو جامعه حسابداران رسمی ایران مبنی بر اینکه شخص مورد نظر، این صلاحیت را از هر نظر (حرفه‌ای، اخلاقی و...) دارد که بتواند در آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران شرکت کند و در صورت قبول در آزمون یاد شده، عضو جامعه حسابداران رسمی ایران‌ شود. شرایط یاد شده باید برای همه یکسان و هیچ‌گونه استثنایی تحت هیچ شرایطی، برای احدی در نظر‌گرفته نشود، زیرا هدف، ایجاد یک جامعه حسابداران رسمی کاملا حرفه‌ای در مملکت‌مان است که هر عضوی به دارا بودن عنوان حسابدار رسمی افتخار کند. همچون اعضای انجمن‌های حرفه‌ای معتبر دنیا که در همه جای دنیا مورد قبول همه موسسات و شرکت‌ها برای امور حسابرسی، مدیریت مالی و امور مرتبط با مطالب مالی هستند، حسابداران رسمی ایران نیز باید چنین مقام و مرتبه‌ای در سطح جهانی داشته باشند. پس بیایید ابتدای کار را محکم بگیریم و هیچ‌گونه تسهیلاتی برای هیچ کس در نظر نگیریم. اصولا در هر کاری اگر در یک مرحله دقت عمل صورت نگیرد و سهل انگاری شود، نتیجه نهایی کار نمی‌تواند چندان مطلوب باشد. بنابراین، هر شخصی که می‌خواهد از عنوان با ارزش حسابدار رسمی بعد از اسم خود استفاده کند، باید بهای آن را نیز بپردازد. یعنی در ابتدای کار، سه شرط فوق را بدون هیچ‌گونه استثنایی داشته باشد. هیچ‌گونه کوتاهی در ابتدای امر جایز نیست. هر که طاووس خواهد، جور هندوستان کشد. از خوانندگان محترم می‌خواهم که سخت‌گیری‌های پیشنهاد شده‌ اینجانب را درک کنند، زیرا عنوان حسابدار رسمی یک ارزش است. حالا که بعد از سال‌ها این ارزش در کل جامعه‌ ما و به خصوص جامعه‌ حسابداری ما ایجاد شده، باید آن ارزش را نگهداشت و نگذاریم که به هیچ وجه این ارزش لوث شود؛ بنابراین کلیه تعارفات را کنار بگذاریم. بیایید این موضوع را به خاطر داشته باشیم که چرا بعضی از انجمن‌های حرفه‌ای معتبر دنیا در همه جا مورد قبول همه‌ مردم هستند. علت فقط سخت‌گیری‌های آنها در تمام مراحل بوده و روز به روز شرایط آنها سخت‌تر و ارزش معنوی اعضای آنها بیشتر می‌شود. به امید روزی که ما هم به همان درجه و حتی بالاتر برسیم.

افرادی که با این نوع سوالات (جملات سوالی شده‌ کتاب‌های مختلف) در آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران قبول می‌شوند و عنوان «حسابدار رسمی» را به‌دست می‌آورند، ممکن است در کار عملی اظهار نظرات اشتباهی ارائه دهند که باعث شود شأن، مقام و مرتبت حسابدار رسمی و در نتیجه، جامعه حسابداران رسمی ایران را پایین بیاورند.

• سوالات آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران باید در سطحی باشد که به عنوان CASE در مقاطع مختلف تحصیلی آکادمیک در دانشگاه‌ها در سطوح کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا تدریس شود. این سوالات باید در تمام این مراحل تحصیلی آکادمیک (البته با توجه به سطح سوالات) تدریس و مورد بحث و تجزیه و تحلیل قرار گیرند. همچنین این سوالات باید در سطحی و از نوعی باشند که حتی آنهایی که قبلا عنوان «حسابدار رسمی» را به‌دست آورده اند، با مطالعه آنها به مطالب نو و آموزنده‌ جدید دست یابند و به نحوی معلومات خود را به روز و بهنگام سازند.

• سوالات آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران باید عاری از هرگونه اشتباه تایپی یا موضوعی باشند. برای جامعه حسابداران رسمی ایران کسرشان است که در یک سوالی احتمالا اشتباه تایپی یا موضوعی وجود داشته باشد. شاید بعضی‌ها به اشتباه تایپی چندان اهمیت ندهند و بگویند که بله این فقط اشتباه تایپی است. گفتن چنین جمله‌ای، خود در شان یک حسابدار رسمی و حرفه‌ای نیست. سوالات این آزمون باید عاری از هرگونه اشتباه باشد و برای این منظور هم باید آن سوالات بارها و بارها، قبل از نهایی شدن، مطالعه و بررسی دقیق شود. «اشتباه موضوعی» نیز دیگر می‌توان گفت که غیرقابل گذشت است. اگر احتمالا اشتباه موضوعی در سوالات این آزمون وجود داشته باشد، باید گفت که: «وای به روزی که بگندد نمک»!

سوالات آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران باید توسط تیم‌هایی (هر تیم برای یک موضوع از آزمون) طراحی و بارها توسط اعضای آن تیم از هر لحاظ بررسی و مطالعه دقیق و عمقی شود و هر یک از اعضای تیم سعی کنند کلیه سوالات هر موضوع امتحانی را حل و پاسخ دهند و مطمئن شوند که هیچ‌گونه اشتباهی در آن سوالات وجود ندارد. توجه داشته باشید که سوالات مطرح شده در این آزمون مربوط به یک جامعه کاملا حرفه‌ای است که یکی از خصوصیات اصلی آن، «دقت» است. مبنا را باید بر این گذاشت که جامعه حسابداران رسمی ایران که یک جامعه کاملا حرفه‌ای است یا خواهد شد، هیچ اشتباهی را مرتکب نمی‌شود. ممکن است سایر انجمن‌ها و جوامع در کتب، نشریات، آزمون‌ها و... خود اشتباهاتی داشته باشند، ولی هیچ‌گونه اشتباهی از جامعه حسابداران رسمی ایران انتظار نمی‌رود و به هیچ وجه قابل توجیه و پذیرش نیست زیرا یکی از خصوصیات اصلی هر حسابدار یا حسابرس حرفه‌ای، دقت در کار است. بکار بردن این جمله: «ببخشید اینجا اشتباه شده، شرمنده‌ایم» به هیچ وجه در شان جامعه حسابداران رسمی ایران و هر انجمن حرفه‌ای حسابداری در سطح دنیا نیست.

در مورد تیم طراح سوالات، در مقاله بعدی تحت عنوان «طراحان سوالات آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران» به تفصیل صحبت خواهم کرد.

• سطح سوالات آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران در بعضی موارد از سطح سوالات آزمون سایر جاها که سطح علمی آنها از جامعه حسابداران رسمی ایران بسیار پایین‌تر است، ساده‌تر و گاهی بی نهایت پایین‌تر است. این امر برای جامعه حسابداران رسمی ایران بسیار ناخوشایند و نامطلوب است و در نتیجه باعث سرافکندگی اعضای آن می‌شود. تک تک سوالات آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران باید طوری باشند که هر خواننده‌ای را به فکر بیندازد و نوع سوالات باید از نوع سوالات سایر آزمون‌ها کاملا متفاوت باشد و مشخص و روشن باشد که هر سوال مطرح شده دارای کیفیت بسیار بالایی بوده و دارای وزنه‌ای است، طوری که خواننده سوال در ذهن خود به طراح یا طراحان سوال، صدها و حتی ‌هزاران آفرین بگوید. هر گاه سوالات آزمون انجمن‌های حرفه‌ای حسابداری معتبر دنیا را مطالعه می‌کنم و به ظرافت نکته‌های مطرح شده در آن سوالات پی می‌برم، در ذهنم ‌هزاران آفرین به طراحان آن سوالات می‌گویم. برای من کاملا مشخص است که روی آن سوالات مدت‌ها فکر شده و تنها جهت رفع تکلیف، سوالات از این طرف و آن طرف‌گرد آوری نگردیده است. در مورد بعضی از سوالات این آزمون‌ها به این نتیجه می‌رسم که طراح آن سوال یا سوالات یک عمر در مورد آنها فکر کرده است. بله تعجب نکنید، یک عمر.

• در آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران باید از اصطلاحاتی استفاده شود که اصطلاحات روز بوده و برای کلیه آزمون دهندگان آشنا باشند. از بکار بردن اصطلاحات قدیمی و منسوخ شده که برای خیلی‌ها ناشناخته است و فقط در کتب بسیار قدیمی با آنها برخورد می‌شود، باید پرهیز نمود. باید توجه داشت که نسل جدید حسابداران در این آزمون شرکت می‌کنند و همه‌ آنها از کتاب‌های موجود که مربوط به سال‌های اخیر است استفاده می‌کنند. از بکار بردن اصطلاحات «من درآوردی» نیز باید کاملا پرهیز کرد. اصطلاحات به کار برده شده در این آزمون باید برای عموم حسابداران شناخته شده و کاملا روشن و واضح باشد.

• سوالات آزمون باید کاملا شفاف و روشن و برای کلیه آزمون دهندگان واضح باشد که هر سوال دقیقا چه مورد یا مواردی را مطرح کرده است. سوالات نباید طوری باشند که بتوان تفسیر‌ها و برداشت‌های مختلف از آنها نمود. آزمون‌دهنده نباید به هیچ وجه در شک و شبه‌ای قرار گیرد که آیا منظور از سوال، این موضوع یا مورد است یا آن. بنابراین، سوالات آزمون باید عاری از هر گونه ابهام و کاملا شفاف، واضح و روشن باشند.

• در رابطه با سوالات چهار گزینه ای، نوع سوالات باید طوری باشند که آزمون‌دهنده مطلع، با انجام محاسبات اندکی، به پاسخ سوال یا سوالات برسد. برخی مواقع در بعضی از آزمون‌ها شاهد سوالاتی بوده‌ام که یک سوال چهار گزینه‌ای بیش از یک صفحه حل دارد که مستلزم صرف وقت زیاد و آنهم در یک محیط آرام و بدون دغدغه می‌باشد. اصولا منظور از سوالات چهار گزینه‌ای این است که میزان دانش، درک و تصمیم‌گیری سریع آزمون‌دهنده را امتحان نمایند و اگر او مطلب را می‌داند، با صرف وقت بسیار اندک، به سوال مطرح شده پاسخ دهد. اگر سوال چهار گزینه‌ای نیاز به حل یک یا چند صفحه‌ای داشته باشد، دیگر آن سوال، یک سوال چهار گزینه‌ای نامیده نمی‌شود. طراح یا طراحان سوال باید به ماهیت و منظور سوالات چهارگزینه‌ای کاملا آشنا باشند!

• سوالات آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران باید همه مربوط به موضوعات روز باشند و حل آنها با روش‌های جدیدی که در کتب منتشره در سال‌های اخیر وجود دارد، میسر باشد. بدیهی است که اگر احتمالا سوالی از یک کتاب قدیمی و منسوخ شده‌ ترجمه شده باشد، نمی‌تواند با روش‌های حل مسائل به طرق جدید میسر باشد و بنابراین آزمون‌دهندگان مجبور می‌شوند که وقت زیادی را روی چنین سوالاتی صرف نمایند و در نهایت هم نتیجه‌ای نگیرند. راه‌حل سوالات باید طوری باشد که برای عموم شرکت‌کنندگان در آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران شناخته شده و معمول باشد. منظور این است که اگر سوالی مطرح می‌شود که راه‌حل آن فقط از یک طریق بسیار خاص که صرفا برای طراح سوال روشن است، برای شرکت‌کنندگان در آزمون ایجاد مساله، مشکل و سردرگمی می‌نماید. راه‌حل مسائل باید طوری باشد که برای کلیه شرکت‌کنندگان در آزمون شناخته شده باشد. طراح سوال یا سوالات باید همیشه خود را در جای آزمون‌دهنده قرار دهد. البته در صورتی که یک تیم چند نفره کلیه‌ سوالات را پاسخ دهند، اینگونه مسائل و مشکلات به احتمال بسیار زیاد به وجود نخواهد آمد.

• تعداد سوالات آزمون هم باید خیلی بیشتر از تعداد سوالات موجود باشد و سعی شود که در رابطه با هر موضوعی، سوالات از کلیه‌ بخش‌های آن موضوع مطرح‌گردد و نه احتمالا در مورد یک موضوعی چندین سوال نسبتا مشابه مطرح شود و در مورد سایر موضوعات مهم سوالی مطرح نشود. هرگاه تعداد سوالات زیاد باشد، نشان خواهد داد که یک شرکت‌کننده در آزمون مذکور، تا چه حدی به کل مسائل هر موضوعی تسلط دارد. در حال حاضر تعداد سوالات بسیار کم است و به نظر می‌رسد (قطعا) که کل یا اکثر مطالب هر موضوع آزمون از آزمون‌دهندگان سوال نمی‌شود. برای وقت آزمون نیز می‌توان آزمون را در دو یا چند مرحله به صورت صبح و بعدازظهر برگزار کرد. هیچ مشکلی در این رابطه وجود ندارد.

• برای طرح سوالات نیز می‌توان بانک سوالات ایجاد کرد و در این رابطه می‌توان از عموم حسابداران، حسابرسان، اساتید، متخصصین در امور مالیاتی، قانون تجارت و دیوان محاسبات درخواست کرد که با مسائلی که در حین کار با آن برخورد می‌کنند و می‌تواند جالب و مورد بحث باشد، همراه با پاسخ‌های مربوطه برای کمیته یا مسوولان برگزاری آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران ارسال کنند و این عمل می‌تواند باعث شود که بیشتر سوالات آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران از مواردی باشد که در عمل رخ داده اند، البته بدون درج مشخصات واحدی که مساله‌ مطرح شده در آن اتفاق افتاده است.

• در مورد سوالات تشریحی هم پیشنهاد می‌کنم که کلیه‌ سوالات به صورت CASE‌‌های واقعی که عملا در شرکت‌ها اتفاق افتاده (البته بدون ذکر نام شرکت‌ها)، به صورت رویدادهای واقعی مطرح‌ شود و آزمون‌دهنده را در شرایط شرکت‌های مورد نظر قرار دهد و از او خواسته شود که در شرایط موجود در آن شرکت‌ها، در مورد مثلا فروش یا خرید یا دارایی‌های ثابت مشهود یا... چه رسیدگی‌هایی یا اقداماتی را به عمل خواهد آورد. سال‌ها قبل در سوالات انجمن‌های حسابداران خبره انگلستان، سوالات به صورت خیلی مفید و مختصر مطرح می‌گردید. مثلا در رابطه با هزینه حقوق و دستمزد یک شرکت تولیدی بزرگ سوال می‌شد که چه رسیدگی‌هایی را انجام می‌دهید. در واقع از آزمون‌دهنده فقط رسیدگی‌های کلی را می‌خواستند که به صورت 3،2،1... بنویسد، بدون اینکه مسائل و مشکلات خاصی را در مورد آن شرکت و حقوق و دستمزد آن مطرح کنند. ولی در سال‌های اخیر این نوع سوالات کاملا منسوخ شده و درباره هر موضوعی، مواردی را از یک شرکت به‌خصوص مطرح و تعریف می‌کنند و سپس از آزمون‌دهنده می‌خواهند که در رابطه با آن موضوع خاص در شرایط آن شرکت به‌خصوص، نظرات یا... خود را بنویسد. در اینجا دیگر حفظ کردن مطالب به یاری آزمون‌دهنده نمی‌آید. فقط درک عمیق مطالب و تجربه‌ کاری کافی او می‌تواند به او کمک و یاری کند. اینجاست که تجربه‌ کاری کافی لازم به کمک آزمون‌دهنده می‌آید و کسی که تجربه کاری ندارد، نمی‌تواند به این نوع سوالات که در دنیای واقعی (و نه خواب و خیال) اتفاق می‌افتد، پاسخ دهد. با مطرح کردن چنین سوالاتی که از نظر من باید کلیه‌ سوالات آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران از این نوع سوالات باشند، بهترین بهترین‌ها در آزمون قبول می‌شوند و کسانی که تجربه‌ کاری کافی ندارند و مطالب را از روی کتب متفرقه به صورت طوطی وار حفظ کرده‌اند، عاجز از پاسخ دادن به کل سوالات آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران خواهند بود. باز تکرار می‌کنم، هدف فقط انتخاب کسانی به عنوان حسابدار رسمی است که صد در صد شایستگی این عنوان را از هر لحاظ داشته باشند. اینجانب هیچ خصومتی با هیچ کس ندارم. تنها نظر و مقصود من بالا بردن سطح دانش حسابداران رسمی در مملکتمان است.

• سوالات آزمون هر دوره هم باید نسبت به دوره‌ قبل سخت‌تر و سطح علمی آن بالاتر شود تا سطح آزمون در یک حد راکد باقی نماند. به حرف‌های این و آن هم نباید به هیچ‌وجه توجه کرد. بگذارید اینها راحت ماستشون را بخورند. سوالات باید سخت‌تر و سخت‌تر و سخت‌تر شود. هیچ‌گونه تعارفی با هیچ کس نداشته باشیم. باز هم تکرار می‌کنم، می‌خواهیم عنوان «حسابدار رسمی» بدهیم، نه عنوان.... حال ممکن است بعضی‌ها بپرسند که چرا این همه سخت‌‌گیری؟ پاسخ این سوال را در مقاله‌ای تحت عنوان «خصوصیات و ویژگی‌های یک حسابدار حرفه‌ای» به تفصیل شرح خواهم داد.

• بهتر است آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران سالی دو بار انجام شود. انجام آزمون به‌صورت سالی یکبار کافی نیست.

• امیدوارم که خوانندگان این مقاله به ذهنشان این مطلب خطور نکند که قصد و منظور این است که هیچکس حسابدار رسمی نشود. منظور این است که فقط کسانی حسابدار رسمی شوند که به معنی واقعی، حسابدار حرفه‌ای (Professional Accountant ) هستند. در انگلستان مثالی است که می‌گویند فقط باید سرشیر(Cream) حسابداران را به عنوان حسابداران خبره انتخاب نمود. منظور این است که هرگاه یک دیگ بسیار بزرگ شیر را می‌جوشانیم، فقط چند میلی‌متر سرشیر در بالای دیگ جمع می‌شود. یعنی بهترین قسمت شیر. ما هم باید بهترین حسابداران را که در حد همان سرشیر یک دیگ بزرگ شیر است، به عنوان حسابداران رسمی انتخاب کنیم. هرگاه با یک حسابدار خبره از انگلستان یا آمریکا صحبت می‌کنیم، از طرز صحبت کردن با او متوجه می‌شویم که یک اعتماد به نفس بسیار بالا در صحبت‌ها و کردارش وجود دارد که این اعتماد به نفس، تنها در اثر مطالعه دقیق مطالب حسابداری، حسابرسی و سایر مطالب و همچنین تجربه کاری در حد بسیار عالی است که در حین دوران حسابدار خبره شدن یا بعد از آن به‌دست آورده است. ما هم باید همین سعی و کوشش و به اصطلاح بعضی‌ها، سخت‌‌گیری‌ها را به عمل آوریم تا حسابداران رسمی مملکتمان در حد حسابداران خبره انگلستان یا آمریکا که حرف اول را در حسابداری و حسابرسی در دنیا می‌زنند باشند و حتی بالاتر. چرا که نه؟ قوانین و مقررات برای حسابدار رسمی شدن باید سخت و غیرقابل انعطاف و برای همه به صورت یکسان اجرا شود. هدف نهایی یادتان نرود، تربیت حسابداران یا حسابرسان کاملا حرفه‌ای، مسلط به کار خود و متعهد به حرفه است.

در خاتمه مقاله برای رفع خستگی خوانندگان باید مطلبی را عرض نمایم. در یک آزمون انجمن حسابداران خبره انگلیس، در یک امتحان حسابداری مدیریت، بالاترین نمره‌ای که فردی آورده بود و برنده جایزه سمبلیک در حسابداری مدیریت شده بود، نمره 25 از 100 بود! تعجب نکنید، بی جهت به او جایزه سمبلیک در امتحان حسابداری مدیریت ندادند. سوالات آن امتحان بسیار در حد دشوار و مشکلی مطرح شده بود که بهترین نمره 25 از 100 بود و او به‌حق شایسته‌ چنین جایزه‌ سمبلیک بود. شاید بگویید که ممکن است افرادی که شرکت کرده بودند، مطالب را خوب نخوانده بودند. نه، این‌طور نیست. هر شخصی که می‌خواهد در امتحانات حرفه‌ای حسابداری در انگلستان شرکت کند، هر روز ساعت‌ها مطالعه می‌کند زیرا می‌داند که رقابت بسیار بالا است و‌درصد قبولی همان در حد سرشیری است که در بالا قید کردم و نه در حد کل شیر داخل دیگ. بنابراین، کسی بدون آمادگی کامل در این آزمون‌ها شرکت نمی‌کند زیرا جای هیچ‌گونه شانس، اقبال، اعتراض و... برای قبول شدن وجود ندارد. تنها چیزی که می‌تواند به آزمون‌دهنده کمک کند، داشتن مشخصاتی است که قبلا ذکر کردم و مطالعه وسیع، عمیق و درک کامل کلیه مفاد آزمون می‌باشد. افرادی که برنده‌ جایزه سمبلیک می‌شوند، دارای آینده‌ بسیار خوب و روشن برای استخدام در بهترین موسسات حسابرسی حرفه‌ای و معتبر یا شرکت‌ها هستند و باهوش و ذکاوتی که دارند، می‌توانند پله‌های ترقی را در مدت زمان بسیار کوتاهی طی کنند. چه خوب است که ما هم برای تشویق آزمون دهندگان، برای کسانی که رتبه‌های اول، دوم و سوم را که در هر موضوع امتحانی کسب می‌کنند، جایزه سمبلیک در نظر بگیریم. البته به شرط آنکه سوالات آزمون در حد بسیار بالایی باشد که در فوق در مورد آن صحبت کردم.

بنابراین، نظر نهایی و قطعی من در مورد سطح قبولی شرکت‌کنندگان در آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران، همان در حد آن سرشیر است و بس. بیایید ارزش حسابداران رسمی را در مملکتمان در حد بسیار بالایی نگهداریم و به نظر اینجانب، رسیدن به این هدف، با رعایت مطالبی است که در این سری مقاله‌های «مراحل حسابدار رسمی شدن» مطرح می‌کنم، به احتمال زیاد میسر باشد. شاید دوستان و همکاران‌گرامی نیز نظرات سازنده‌ دیگری نیز داشته باشند که از آنها می‌خواهم در مقالاتی به اطلاع کلیه‌ مسوولان محترم در رابطه با جامعه حسابداران رسمی ایران برسانند. در هر حال، قصد و منظور خیر است، تا نظر خوانندگان چه باشد.

 مراحل حسابدار رسمی شدن(2)
سوالات آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران

مراحل حسابدار رسمی شدن(3)
طراحان سوالات آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران

البته مسوولان محترم مربوطه هر تصمیمی که بگیرند مورد احترام اینجانب و کلیه‌ اعضای جامعه است و این سری مقالات تنها نظرات شخصی اینجانب را بیان می‌کند و غیر از آن هم نمی‌تواند باشد. در این مقاله می‌خواهم در مورد سوالات آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران بحث کنم.
همان‌طور که همه ما آگاه هستیم، مدرک جامعه حسابداران رسمی ایران یک مدرک حرفه‌ای است و با مدارک تحصیلات آکادمیک دانشگاهی فرق بسیار دارد و باید هم داشته باشد. این تفاوت در تمام دنیا و کشورهایی که حرف اول را در رشته‌ حسابداری و حسابرسی می‌زنند وجود دارد و به طور کامل مشهود است. نظر به اینکه افرادی که عضو این جامعه می‌شوند باید اشخاص کاملا حرفه‌ای (Professional) در رشته‌ حسابداری و حسابرسی باشند، بنابراین سوالات آن، هم باید کاملا حرفه‌ای و با سوالات سایر آزمون‌ها بسیار متفاوت و به قول عامیانه، حداقل چند سر و ‌گردن (نه یک سر و‌گردن) بالاتر باشد. سوالات این آزمون باید در حد بسیار بالایی، پیچیده و کاملا حرفه‌ای باشد. سوالات تئوری، ذهنی، تخیلی و خارج از دنیای خاکی برای این آزمون به هیچ وجه نمی‌تواند مفید واقع شود، زیرا افرادی که حسابدار رسمی می‌شوند، باید کار عملی انجام دهند و در حرفه‌ حسابداری یا حسابرسی مشغول به کار شوند و در کار عملی نیز سوالات تئوریک و تخیلی به هیچ وجه به کار آنها نمی‌آید.
برای مثال، مسائل بسیار مشکل در مورد شرکت‌های تضامنی و غیره که ما در دانشگاه می‌خواندیم، به هیچ وجه در طی مدت کار عملی خود با آنها مواجه نشده‌ایم. اگر کسی هم مدعی باشد که یک حسابدار باید این موارد را نیز بداند، در پاسخ می‌گویم که این موارد را به طور حتم طی دوران دانشگاهی (کارشناسی و کارشناسی ارشد) باید خوانده باشد و تکرار آنها در آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران به هیچ وجه لازم و ضروری نیست. سوالات آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران باید حداقل ویژگی‌های خاص زیر را دارا باشند:
• سوالات باید بکر باشند. بدین معنی که آزمون دهندگان نباید قبلا آن سوالات را در جای دیگری دیده باشند. برای این منظور هم سوالات آزمون یاد شده باید هر بار توسط افراد بسیار حرفه‌ای طرح شوند و نه ترجمه یا نباید از سوالات آزمون‌های دیگر با دادن کمی تغییرات ارائه شوند.
• سوالات باید فکر آزمون دهندگان را به تجزیه و تحلیل کردن وا دارند. بدین معنی که هر سوال طوری طرح شود که آزمون‌دهنده نیاز به فکر کردن داشته باشد و تنها به مواردی که حفظ کرده، نتواند اتکاء کند. بعضی از سوالات دوره‌های گذشته‌ این آزمون را که مطالعه می‌کنم، متوجه می‌شوم که طرح‌کننده سوال، تنها یک جمله از استانداردهای حسابداری یا حسابرسی را از کتاب‌های استانداردهای حسابداری و حسابرسی برداشته و آن را به صورت سوالی در آورده است.(خسته نباشد!) این مورد نشان می‌دهد که طراح!!، صرفا جهت رفع تکلیف، یک کاری را انجام داده است.
• سوالات باید هوش، ذکاوت و سرعت عمل تصمیم‌گیری آزمون‌دهنده را آزمایش کند. سوالات باید طوری باشند که فقط افراد تیزهوش، با معلومات بالا و ذهن قوی در تصمیم‌گیری بتوانند به آنها پاسخ دهند. یک حسابرس حرفه‌ای باید مطالب را بسیار سریع درک کند و عکس‌العمل سریع، صحیح و مناسب از خود نشان دهد. افرادی که قدرت درک آنها خیلی کم یا کم است و مطالب را خیلی دیر درک می‌کنند، نمی‌توانند حسابرس یا حسابدار حرفه‌ای شوند. یک حسابرس یا حسابدار حرفه‌ای باید قدرت ارتباط دادن سریع بین حساب‌ها را داشته باشد. شخصی که کند ذهن است و بارها باید مطلبی را برای او تشریح و تفسیر کرد یا توضیح داد تا او آن را احتمالا بفهمد، بهتر است به دنبال یک رشته‌ دیگری باشد. البته بر این گونه افراد عیبی نمی‌گیرم و به هیچ‌وجه آنها را پایین‌تر از سایر افراد نمی‌دانم، ولی لازمه‌ حسابدار یا حسابرس حرفه‌ای شدن، داشتن هوش و ذکاوت بسیار بالا و سایر مشخصاتی است که در بالا ذکر کردم. افرادی که این مشخصات را ندارند، به هیچ وجه امید خود را از دست ندهند زیرا قرار نیست که هر شخصی در دنیا حسابرس و حسابدار حرفه‌ای شود. این افراد می‌توانند به رشته‌های دیگری روی آورند و شاید در آن رشته‌ها حتی بسیار موفق‌تر از کسانی باشند که در رشته‌ حسابداری و حسابرسی مشغول به کار شده‌اند. همان‌طور که مشاهده می‌کنیم، در اطراف ما افراد با درجات هوشی متفاوت وجود دارند. شخصی نفر اول آزمون یکی از انجمن‌های حسابداران خبره انگلستان می‌شود و جایزه سمبلیک از آن انجمن می‌گیرد و به عنوان (Prize Winner)شناخته می‌شود و افراد بسیاری (اکثریت) پس از چندین نوبت شرکت در آزمون این انجمن‌ها و رد شدن در آنها، کاملا از عضویت در یکی از انجمن‌های حرفه‌ای حسابداری معتبر دنیا ناامید می‌شوند ولی امید خود را در زندگی از دست نمی‌دهند. چه بسا این افراد در رشته‌های دیگر کاملا موفق شوند. بنابراین، نباید در آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران این انتظار را داشت که هر کسی که شرکت می‌کند، حتما باید قبول شود و عنوان «حسابدار رسمی» را پشت اسم خود یدک بکشد. یک توصیه به کسانی که می‌خواهند حسابدار حرفه‌ای شوند دارم و آن این است که اگر می‌بینند یک مطلبی را باید چندین بار برای آنها تکرار شود تا آن مطلب را درک کنند یا به طور نیمه درک کنند، بهتر است که دست از به‌دست آوردن عنوان حسابدار رسمی بکشند. جلوی ضرر را هر جا که بگیرید، سود است. دنبال چیزی نروید که نمی‌توانید آن را به‌دست آورید و ناامید شوید. فورا در فکر رشته‌ دیگری باشید، شاید در رشته‌ دیگری موفق‌تر شد.
سوالات آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران باید دارای نکات بسیار ظریف و انحرافی باشند تا فقط کسانی که دارای معلومات و دانش بالا در مفاد آزمون هستند و قدرت تشخیص بالایی دارند، به آن سوالات پاسخ دهند. بهتر است سوالاتی که مطرح می‌شود، سوالاتی باشند که در عمل مشاهده می‌شوند و کاربرد عملی دارند. برای این منظور می‌توان از CASE‌های واقعی برای آزمون استفاده نمود و نه سوالات تخیلی و ساخته و پرداخته ذهن بعضی از طراحان یا مترجمان سوالات. بدترین نوع سوالات، سوالاتی هستند که از روی کتاب‌های استانداردهای حسابداری، حسابرسی، قانون تجارت و... فقط با به صورت سوالی درآوردن جملات، به صورت سوالات آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران که قرار است یک جامعه کاملا حرفه‌ای باشد، مطرح می‌گردد. کافی است که شخصی چندین بار این کتاب‌ها را به صورت طوطی‌وار خوانده و حفظ کرده باشد و بدون درک واقعی آنها، به سوالات پاسخ صحیح دهد و بعد هم عنوان «حسابدار رسمی» را به‌دست آورد و احتمالا بلافاصله ادعای شریک شدن، آن هم همتراز شرکای قبلی ی