مفاهیم کلی علامت تجاری

مفاهیم کلی علائم تجاری

برند (علامت تجاری) چیست؟

—طبق تعریف انجمن بازاریابی آمریکا، برند یا نما نام ، (به انگلیسی: Brand)‏ یک نام، عبارت، طرح، نماد یا هر ویژگی دیگری است که مشخص‌کننده خدمات یا فروشنده محصولی خاص باشد که به وسیله آن از دیگر محصولات و خدمات مشابه متمایز می‌گردد. عنوان قانونی برای برند، نشان تجاری است.

—برند مجموعه گره های ذهنی یا تداعیات کارکردی، احساسی، عقلی و مزیت هایی است که ذهن بازار هدف را اشغال نموده است. تداعی معانی و برقراری ارتباط با تصاویر و  نشانه ها از مزایا و فواید یک برند است. این مزایا یا فواید برند است که مبنای تصمیم گیری برای خرید آن واقع خواهد شد.

—برند، همان چیزی است که مخاطب با دیدن، شنیدن، حس کردن و یا هرگونه ارتباطی با آن بصورت ذهنی (Conceptual)، دیداری (Visual) یا شنیداری (Verbal) صفات و ویژگی‌های آن را در ذهن و قلب خود تداعی می‌کند.

—برند شامل همه احساسات، ویژگی ها و مفاهیمی است که به یک نام گره خورده است؛ برند، برداشت افراد از یک نام است.

—علامت تجاری که می تواند شامل یک یا چند کلمه، حرف، اسم، عدد، سمبل، طرح، تصویر و یا ترکیبی از آنها باشد، علامت مشخصه ای است که کالاها و یا خدمات مربوط به شخص حقیقی یا حقوقی را معرفی می نماید. به علاوه انواعی از علائم تجاری وجود دارند که قابل رویت نیستند، بلکه در قالب نت های موسیقی که جنبه شنیداری دارند یا به صورت بو ، که استشمام می شود، مشخص می گردند: مانند رایحه گل . هم چنین علائم تجاری می توانند دو بعدی و سه بعدی نیز باشند

علامت خدماتی چیست؟

—علامت خدماتی، خدمات ارائه شده توسط یک شرکت یا مؤسسه را از سایر شرکت هایی که خدمات مشابه ارائه می دهند جدا  می سازد و در فروش و تبلیغات به کار می رود.. کار کرد این علائم شبیه علائم تجاری است و هدف آن تمیز کالاها و خدمات از کالاهاوخدمات مشابه است با این تفاوت که  علائم تجاری نشانی است که روی کالا  یا در رابطه با بازار مصرف به کار برده می شود اما علامت خدماتی روی سربرگ ها و فاکتور ها و یا روی لباس کارمندان خدماتی به کار میرود.

علامت تصدیقی چیست؟

—علائم تصدیقی ،علائم تجاری یا خدماتی هستند که به منظور نشان دادن اینکه کالا یا خدمات دارای برخی استاندارد های کیفی یا نشاّت گرفته از مبداْ خاصی هستند به کار می رود.

علامت جمعی چیست؟

—علائم جمعی علائمی هستند که متعلق به انجمن هایی است که اعضای آن ها به دلیل برخی ویژگی ها و خصوصیات  برجسته ، خود را با این علائم معرفی می کنند. مانند علائمی که اتحادیه های مختلف برای شناساندن خود  بر می گزینند.

—یک برند نیرومند باید از این صفات برخوردار باشد :

           ۱. تناسب ۲. جایگاه مناسب ۳. تحمل پذیری ۴. اعتبار ۵. الهام بخشی ۶. بی همتایی ۷. جذابیت

— برند از نظر مصرف کننده یعنی:

           ۱. منشا یا مبدا محصول      ۲. واگذاری مسئولیت به تولیدکننده       ۳. خطرپذیری کمتر             

           ۴. هزینه پرس وجوی کمتر  ۵. نشانه کیفیت      ۶. معامله یا عهد و پیمان با تولیدکننده محصول        

           ۷. وسیله نمادین برای اظهار شخصیت

— علامت تجاری یکی از مهمترین عناصر بازاریابی و موفقیت یک سازمان می باشد و تصویریست که سازمان یا شرکت شما را با همه ابعادش معرفی می کند و خلاصه ای از آنچه را که هستید یا می خواهید باشید را در ذهن بیننده، مشتریان، مصرف کنندگان و... ایجاد می کند.

—در واقع نشانه ای است که شرکت یا سازمان شما را از رقبا متمایز می کند و همچنین معرف کالاها و خدمات ایجاد شده توسط شرکت شما می باشد.

—در درجه نخست علامت تجاری (برند) یک تعهد است و می گوید که شما آن نام را می شناسید و به تعهد آن اعتماد دارید. اعتماد یک قدم اول حیاتی است که هدف علامت تجاری شتاب دادن به این قدم به وسیله نفوذ تعهد ضمنی علامت تجاری است.

علائم تجاری در قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری، مصوب 1386

فصل سوم ـ علائم‌، علائم جمعی و نامهای تجاری

ماده30ـ علامت‌، علامت جمعی و نام تجاری عبارتند از:

      الف ـ علامت یعنی هر نشان قابل رؤیتی که بتواند کالاها یا خدمات اشخاص حقیقی یا حقوقی را از هم متمایز سازد.

     ب ـ علامت جمعی یعنی هر نشان قابل رؤیتی که باعنوان علامت جمعی در اظهارنامه ثبت معرفی شود و بتواند  

            مبدأ و یا هرگونه خصوصیات دیگر مانند کیفیت کالا یاخدمات اشخاص حقیقی و حقوقی را که از این نشان   

            تحت نظارت مالک علامت ثبت شده جمعی استفاده می‌کنند متمایز سازد.

     ج ـ نام تجارتی یعنی اسم یا عنوانی که معرف و مشخص‌کننده شخص حقیقی یاحقوقی باشد .

ماده 31 ـ حق استفاده انحصاری از یک علامت به کسی اختصاص دارد که آن علامت را طبق مقررات این قانون به    

                 ثبت رسانده باشد.

ماده 32 ـ علامت درموارد زیر قابل ثبت نیست‌ :

الف ـ نتواند کالاها یا خدمات یک مؤسسه را از کالاها و خدمات مؤسسه دیگر متمایز سازد.

ب ـ خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی یا اخلاق حسنه باشد.

ج ـ مراکز تجاری یا عمومی را به ویژه درمورد مبدأ جغرافیایی کالاها یا خدمات یا خصوصیات آنها گمراه کند.

د ـ عین یا تقلید نشان نظامی‌، پرچم‌، یا سایر نشانهای مملکتی یا نام یا نام اختصاری یا حروف اول یک نام یا     

       نشان رسمی متعلق به کشور،  سازمانهای بین‌الدولی یا سازمانهایی که تحت کنوانسیونهای بین‌المللی تأسیس   

      شده‌اند، بوده یا موارد مذکور یکی از اجزاء آن علامت  باشد، مگر آن که توسط مقام صلاحیتدار کشور مربوط   

      یا سازمان ذی‌ربط اجازه استفاده از آن صادر شود.

ه -   عین یا به طرز گمراه‌کننده‌ای شبیه یا ترجمه یک علامت یا نام تجاری باشد که برای همان کالاها یا خدمات  

       مشابه متعلق به مؤسسه دیگری در ایران معروف است‌.

و ـ عین یا شبیه آن قبلاً برای خدمات غیرمشابه ثبت و معروف شده باشد مشروط بر آن که عرفاً میان استفاده از  

      علامت و مالک علامت معروف ارتباط وجود داشته و ثبت آن به منافع مالک علامت قبلی لطمه وارد سازد.

ز ـ عین علامتی باشد که قبلاً به نام مالک دیگری ثبت شده و یا تاریخ تقاضای ثبت آن مقدم یا دارای حق تقدم  

  برای همان کالا و خدمات و یا برای کالا و خدماتی است که به‌لحاظ ارتباط و شباهت موجب فریب و گمراهی شود.

ماده40ـ حقوق ناشی از ثبت علامت‌، مدت اعتبار و تمدید آن به شرح زیر است‌:

—الف ـ استفاده از هر علامت که در ایران ثبت شده باشد، توسط هر شخص غیراز مالک علامت‌، مشروط به موافقت مالک آن می‌باشد.

—ب ـ مالک علامت ثبت شده می‌تواند علیه هر شخصی که بدون موافقت وی از علامت استفاده کند و یا شخصی که مرتکب عملی شود که عادتاً منتهی به تجاوز به حقوق ناشی از ثبت علامت گردد، در دادگاه اقامه دعوی نماید. این حقوق شامل موارد استفاده از علامتی می‌شود که شبیه علامت ثبت شده است و استفاده از آن برای کالا یاخدمات مشابه‌، موجب گمراهی عموم می‌گردد.

—ج ـ حقوق ناشی از ثبت علامت‌، اقدامات مربوط به کالاها و خدماتی را که توسط مالک علامت یا با موافقت او به کشور وارد و در بازار ایران عرضه می‌گردد، شامل نمی‌شود.

—د ـ مدت اعتبار ثبت علامت ده سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه ثبت آن می‌باشد. این مدت با درخواست مالک آن برای دوره‌های متوالی ده ساله با پرداخت هزینه مقرر، قابل تمدید است‌. یک مهلت ارفاقی شش ماهه که از پایان دوره شروع می‌شود، برای پرداخت هزینه تمدید، با پرداخت جریمه تأخیر، درنظر گرفته می‌شود.

ماده41ـ هر ذی‌نفع می‌تواند از دادگاه ابطال ثبت علامت را درخواست نماید. دراین‌صورت باید ثابت کند مفاد بند  

              (الف‌) ماده (30) و ماده (32) این قانون رعایت نشده است‌.

—ابطال ثبت یک علامت از تاریخ ثبت آن مؤثر است و آگهی مربوط به آن نیز دراولین فرصت ممکن منتشر می‌شود.

—هر ذینفع که ثابت کند که مالک علامت ثبت شده شخصاً یا به وسیله شخصی که از طرف او مجاز بوده است‌، آن علامت را حداقل به مدت سه سال کامل از تاریخ ثبت تا یک ماه قبل از تاریخ درخواست ذی‌نفع استفاده نکرده است‌، می‌تواند لغو آن را از دادگاه تقاضا کند. درصورتی که ثابت شود قوه‌قهریه مانع استفاده از علامت شده‌است‌، ثبت علامت لغو نمی‌شود.

ماده42ـ با رعایت این ماده و ماده (43)، مواد (31) تا (41) این قانون درمورد علائم جمعی نیز قابل اعمال است‌.

—در اظهارنامه ثبت علامت جمعی‌، ضمن اشاره به جمعی بودن علامت‌، نسخه‌ای از ضوابط و شرایط استفاده از آن نیز ضمیمه می‌شود. مالک علامت جمعی ثبت شده‌، باید اداره مالکیت صنعتی را از هرگونه تغییر در ضوابط و شرایط مذکور در صدر این ماده مطلع کند.

ماده43ـ علاوه بر موجبات ابطال مذکور در ماده (41)، هرگاه خواهان ثابت کند که مالک علامت ثبت شده از آن به تنهایی و یا برخلاف ضوابط مندرج در ذیل ماده(42) از آن استفاده کرده و یا اجازه استفاده از آن را صادر می‌کند یا به نحوی از علامت جمعی استفاده کند یا اجازه استفاده از آن را بدهد که موجب فریب ‌مراکز تجاری یا عمومی نسبت به مبدأ و یا هرخصوصیت مشترک دیگر کالا و خدمات مربوط گردد، دادگاه علامت جمعی را باطل می‌کند .

ماده44ـ قرارداد اجازه بهره‌برداری از ثبت یا اظهارنامه ثبت علامت باید به طور مؤثر کنترل اجازه دهنده ‌بر کیفیت و مرغوبیت کالا و ارائه خدمات توسط استفاده‌کننده را در برداشته باشد. درغیر این صورت یا درصورتی که کنترل به طور مؤثر انجام نگیرد، قرارداد اجازه بهره‌برداری فاقد اعتبار خواهد بود.

مزایای ثبت علائم تجاری

—با اینکه اکثر کسب و کارها به اهمیت استفاده از علائم تجاری به منظورشناسایی محصولاتشان از محصولات رقبا پی برده اند، همه آنها اهمیت حمایت ازعلائم تجاری از طریق ثبت را درک نکرده اند.پس از ثبت علامت طبق قانون، شرکت شما حق انحصاری پیدا می کند و به موجب آن می توانید از عرضه کالاهای یکسان یا مشابه توسط اشخاص ثالث تحت علائم تجاری که عین یا به طریق گمراه کنندهای مشابه علامت تجاری شما هستند جلوگیری کنید.

—اگر علامت تجاری شما ثبت نشود، شرکت های رقیب از همان علامت یا علامتی که شباهت آن با علامت شما به اندازه ای است که موجب گمراهی خواهد شد برای همان کالا یا کالاهای مشابه استفاده خواهند کرد و در نتیجه سرمایه گذاری شما در بازاریابی یک محصول ممکن است به هدر رود. اگر یکی از رقیبان شما از علامت تجاری یکسان یا مشابه علامت تجاری شما استفاده کند، ممکن است مشتریان تصور کنند آن محصول متعلق به همان شرکت و در نتیجه کالای رقیب را خریداری کند. این امر نه تنها سود شخص/ شرکت را کاهش خواهد داد و مشتریان را گمراه خواهد کرد بلکه به شهرت و وجهه آسیب خواهد زد ، بخصوص اگر محصول رقیب کیفیت نازلی داشته باشد.

—      ثبت علامت به شما امکان استفاده انحصاری از علامت را برای کالاهاو یا خدماتی که تحت این علامت هستند را می دهد.

—      تضمین می‌کند که مشتریان می‌توانند محصولات را از یکدیگر تشخیص دهند.

—      شرکت‌ها را قادر می‌سازد محصولات‌شان را از یکدیگر متمایز سازند.

—      ابزار بازاریابی و اساس ایجاد وجهه و شهرت شرکت‌ها هستند.

—      اجازه استفاده از  آنها به اشخاص ثالث داده می‌شود و منبع مستقیم درآمد از محل حق امتیازها می‌باشند.

—      جزء ضروری موافقت‌نامه‌های اعطای نمایندگی هستند.

—      ممکن است دارائی ارزشمند کسب و کار باشند

—      شرکت‌ها را تشویق می‌کنند در حفظ یا بهبود کیفیت محصولات سرمایه‌گذاری کنند.

علامت ثبت شده به شما امکان میدهد:

—      مانع استفاده سایرین از علامت بدون کسب مجوز بشوید.

—      به شما امکان اقامه دعوا و پیگیری دعاوی مربوط به نقض علامت را خواهد داد.

—      این علامت به مالکیت شما در آمده و می توانید آن را به فروش رسانید و یا با لیسانس دادن آن به دیگران، کسب منفعت کنید.

—      البته از علامت ثبت نشده هم می توان حمایت کرد و ناقضین آن را مورد تعقیب قرار داد اما نیازمند تحقق شرایط مسئولیت مدنی است که مشکلات خود را دارد.

—      با ثبت علامت شما میتوانید علامت R  را در کنار علامت خود قرار دهیدتا مانع سوء استفاده دیگران از آن شوید.

—       به علاوه این سیستم به مصرف کنندگان کمک می کند تا کالا یا خدمات مورد نیاز خود را براساس علامت تجاری خاصی که طبیعت و یا کیفیت آن محصول و خدمت را مشخص می کند انتخاب و خریداری نمایند و به مالکانشان کمک می کنند تا محصولات یا خدمات خود را با برانگیختن وفاداری به علامت، به فروش رسانده و توسعه دهند .

—      با توجه به ارزش علائم تجاری و اهمیتی که یک علامت تجاری ممکن است در تعیین میزان موفقیت یک محصول در بازار داشته باشد، تضمین اینکه در بازارهای مربوط به ثبت رسیده باشد بسیار ضروری است.

—      بعلاوه، تفویض اجازه استفاده از یک علامت تجاری ثبت شده به شرکت‌های ثالث بسیار آسان‌تر است و در نتیجه می‌تواند منبع درآمد بیشتری برای شرکت/شخص بوجود آورد یا اساس انعقاد یک موافقت‌نامه اعطای نمایندگی فروش باشد.

—      گاهی اوقات، یک علامت تجاری ثبت شده که در میان مشتریان از شهرت خوبی برخوردار است. ممکن است به منظور دریافت منابع مالی یا وام از موسسات مالی استفاده شود که بطور فزاینده‌ای از اهمیت علائم برای موفقیت کسب و کار آگاه می‌شوند.

 علائم تجاری قابل ثبت 

—      هر کلمه، حرف یا حروف، عدد، ترسیمات، عکس، شکل، رنگ، تصویر، برچسب یا ترکیب آنها که برای تشخیص کالاها یا خدمات بکار رود، علامت تجاری محسوب می‌شود. در برخی کشورها‌، شعارهای تبلیغاتی نیز علامت تجاری محسوب می‌شوند و در ادارات ملی ثبت علائم تجاری به عنوان علامت تجاری ثبت می‌شوند. تعداد روز افزون کشورها اجازه می‌دهند شکل‌هائی از علائم تجاری که قبلا مرسوم نبوده‌اند نیز ثبت شوند مانند رنگ‌ها، علائم سه بعدی (شکل یا بسته‌بندی کالاها)، نشان‌های قابل شنیدن (صداها) یا نشان‌های قابل استشمام (بوها). با اینحال، بسیاری از کشورها برای آنچه که بعنوان علامت تجاری قابل ثبت هستند محدودیت‌هایی قائل شده‌اند و عمومآ اجازه ثبت نشان‌هائی را می‌دهند که قابل روءیت هستند یا می‌توان آن‌ها را بصورت گرافیک نشان داد.

 علائم تجاری غیر قابل ثبت 

—      واژه‌های عام. برای مثال، اگر شرکت شما قصد دارد علامت تجاری «صندلی» را برای فروش صندلی ثبت کند، تقاضانامه ثبت این علامت مردود خواهد شد چون « صندلی » واژه‌های عام برای این محصول است.

—      واژه‌های توصیف کننده. اینها کلماتی هستند که معمولآ در تجارت به منظور توصیف محصول مورد نظر بکار می‌روند. برای مثال، ثبت کلمه شیرین برای شکلات قابل قبول نخواهد بود چون محصول را توصیف می‌کند.در واقع اگر به تولیدکننده شکلات برای عرضه محصولاتش حق استفاده انحصاری از کلمه «شیرین» داده شود، کاری ناعادلانه خواهد. به همین ترتیب واژه‌های کیفی مانند «سریع»، «بهترین»، «کلاسیک» یا « نوآورانه» به احتمال زیاد مردود خواهند شد مگر اینکه بخشی از یک نشان خاص باشند. در این گونه موارد، درج عبارتی دال بر اینکه درخصوص آن بخش از علامت حق استفاده انحصاری درخواست نمی‌شود، ضروری است.

—      علائم گمراه کننده (فریب دهنده): علائم تجاری هستند که مصرف کننده را نسبت به ماهیت، کیفیت یا مبداء جغرافیایی محصول گمراه می‌کند یا فریب می‌دهند. برای مثال، عرضه مارگارین به بازار با علامت تجاری که تصویر یک گاو داشته باشد مردود خواهد شد چون علامت موجب گمراهی مصرف کنندگان خواهد شد و مصرف کنندگان به احتمال، تصور خواهند کرد که این علامت به محصولات لبنی مرتبط است (مانند کره حیوانی است).

—      علائمی که خلاف نظم عمومی و اخلاق حسنه هستند. بطور کلی کلمات یا تصاویری که موازین و هنجارهای اخلاق حسنه و مذهبی که عمومآ پذیرفته شده‌اند را نقض کنند بعنوان علامت تجاری قابل ثبت نیستند.

—      پرچم‌ها نشان‌های سلطنتی، علائم رسمی دولتی و نشان‌های کشورها و سازمان‌های بین المللی که نمونه‌ای از آنها به دفتر بین‌المللی سازمان جهانی مالکیت معنوی (wipo) اعلام شده است معمولآ قابل ثبت نیستند.

 الزامات ثبت علائم چیست؟  

—      جدید بودن ، ابتکاری بودن و عدم ایجاد شبهه در مصرف کننده نکات اساسی است که باید در انتخاب یک علامت رعایت شود.

—      برای آنکه یک علامت قابل ثبت باشد ، باید یک کلمه،لوگو،عکس،یا سایر نشانه هایی باشد که ویژگی تمایزدهنده گی داشته و به روشنی کالا یا خدمات شما را از سایر تجار مجزا  کند .همچنین باید از نشان ها ، کلمات ، عکسها و.. استفاده کنید که (عمومی) نشده باشد.

فرق علامت تجاری با نشانه های جغرافیایی در چیست؟

—      نشانه ی جغرافیایی: یعنی علامتی که مبدأ کالاها را به قلمروی جغرافیایی خاصی منتسب   می کند و بیانگر این است که کیفیت خاصِ فلان محصول به خاطر خصوصیات ویژه ای است که در آن منطقه جغرافیایی وجود دارد. برای مثال، اگر می گوئیم فرش «کاشان» یعنی فرشی که با هنر سنتی و خاص رایج میان مردم کاشان تولید می شود. یا وقتی می گوئیم آب معدنی «دماوند» یعنی آبی که از کوه های دماوند بوجود می آید و باعث کیفیت خاص آن می شود. و یا اگر می گوئیم پنیر پارمیسان(در ایتالیا) یعنی پنیری که به واسطه کوه های خاص و وجود علفزارهای ویژه در آن منطقه حاصل می شود.

—      ثبت نشانه ی جغرافیایی ، انحصاری برای شخص خاص ایجاد نمی کند و هر شخصی که در آن منطقه جغرافیایی تولید محصول(با آن کیفیت) نماید می تواند از آن استفاده نماید. در غیر اینصورت، قابل تعقیب کیفری(حبس و جزای نقدی) و حقوقی(جبران خسارت) توسط ثبت کنندگان آن نشان در دادگاه خواهد بود.

—      علامت تجاری بر خلاف نشانه جغرافیایی در انحصار شخص ثبت کننده خواهد بود و ارتباطی به منطقه جغرافیایی ندارد.

—      به موجب قوانین، ثبت نشانه جغرافیایی به عنوان علامت تجاری ممنوع است.

استقلال حقوق علایم و اسامی تجاری 

در ادبیات و مکاتبات تجاری، بالاخص در معاملات اماکن تجاری، اصطلاح «حقوقی صنفی» بسیار به کار می‌رود.

بدین معنا که، گاه در معامله عین یا منافع یک ملک تجاری، به طور کلی و بدون اینکه مصادیق موضوع به روشنی مشخص شود؛ گفته یا نوشته می‌شود که «کلیه حقوق صنفی نیز به خریدار منتقل شده است».

درج همین عبارت کلی در اسناد عادی یا رسمی معاملات، در مواردی که محل مورد معامله، سابقه تجاری مشهوری دارد؛ اغلب محل اختلاف و مناقشه طرفین معامله می‌شود.

موضوعی که در این رابطه، بیش از همه، موجب اختلاف شده و موضوع این نوشته نیز در این خصوص است؛ این است که خریدار ملک تجاری، مدعی می‌شود؛ نام یا علامت تجاری مورد استفاده در محل مورد معامله، جزیی از معامله بوده و به او تعلق دارد (نامی که بر تابلوی سر درب، نوشته شده یا علامتی که بر روی کالاهای ساخته شده در ملک مورد معامله، زده می‌شود.)

در حقیقت، وقتی یک مغازه یا یک کارخانه یا سهام یک موسسه یا شرکت مورد معامله قرار می‌گیرد؛ این سوال حقوقی مطرح می‌شود که آیا علامت یا نام تجاری که سابقا در آن بنگاه اقتصادی (محل موضوع معامله) مورد استفاده بوده است؛ جزئی از مورد معامله است یا خیر؟

متاسفانه، در هیچ یک از قوانین موضوعه، خصوصا در قوانین راجع به نظام صنفی یا علایم تجاری، حکمی در خصوص اینکه «آیا علامت یا نام تجاری به عنوان جزئی از حقوق صنفی و یا جزئی از حقوق کسب و پیشه، محسوب میشود یا خیر؟» وجود ندارد.
همچنین، در هیچ قانونی، تعریف و مصادیق «حقوق صنفی» مشخص نشده است.
در اصل، اصطلاح حقوق صنفی بیشتر یک اصطلاح عرفی است تا یک اصطلاح قانونی.
همانطور که گفته شد؛ در قوانین خاصی که حاکم بر موضوع است؛ پاسخ صریحی در این خصوص وجود ندارد؛ لذا باید بر اساس عمومات قانون مدنی (مواد 356 تا 359) و اصول حقوقی حاکم بر حقوق مالکیت صنعتی، به این سوال پاسخ داد.
 

یک رای :

با توجه به اهمیت حقوقی موضوع و روشن نبودن رویه قضایی، رایی را که در خصوص یکی از علایم و نام‌های تجاری مشهور صادر شده و از منظر حقوقی، کم نظیر و راهگشاست؛ تقدیم می گردد .

طبق رای دادگاه تجدیدنظر که در مقام نقض رای بدوی صادر شده است؛ به صراحت ذکر شده است که حقوق راجع به علایم و نامهای تجاری، حقوق مالی مستقلی هستند که نقل و انتقال آنها تابع تشریفات قانونی خاص بوده و در معاملات اماکن تجاری، اصل بر عدم انتقال علامت یا نام تجاری است. به عبارت دیگر، درج عبارت انتقال حقوق صنفی به هنگام انتقال عین ملک یا حق سرقفلی یا حق کسب و پیشه، به تنهایی، بر انتقال حقوق راجع به نام یا علامت تجاری، دلالت نمی‌کند.

قبل از آنکه متن رای آورده شود؛ تذکر چند نکته حقوقی، ضروریست:

مطابق قوانین موضوعه، خصوصا ماده30 قانون ثبت علایم مصوب 1386 و مواد1،6 و 8 کنوانسیون پاریس، مصوب 1337 اولا) علامت تجاری و نام تجاری دو مقوله حقوقی متفاوت از یکدیگرند.

نام تجاری، اسم یا عنوانی است که هویت صنفی اشخاص حقیقی یا حقوقی را از هم متمایز می‌کند. علامت تجاری، هر نشانی است (اعم از کلمات یا تصاویر) که کالاها یا خدمات اشخاص را از هم متمایز میکند.

ثانیا) علامت تجاری فقط در صورت ثبت، حمایت قانونی می‌شود، ولی نام تجاری، بدون ثبت هم حمایت می‌شود. البته، علایم تجاری مشهور نیز بدون ثبت، حمایت قانونی می‌شوند.

ثالثا) یکی بودن نام تجاری و علامت تجاری بلامانع است، لیکن در صورت یکی شدن، حمایت مضاعف قانونی را بدنبال خواهد داشت. (مانند نام تجاری شرکت مهرام و علامت تجاری مهرام)

«رای دادگاه بدوی»

مرجع رسیدگی: شعبه 3 دادگاه حقوقی تهران  

در خصوص دعوی آقای .... به وکالت از آقایان الف و ع ج به طرفیت آقای ن با وکالت آقای ... مبنی بر صدور حکم به اصلاح نام مالک و صاحب علامت تجاری کلمه رفتاری به فارسی ثبت شده به شماره 85029 مورخ 77/10/27 و صدور حکم به ثبت علامت فوق به نام همگی صاحبان امتیازات صنفی چلوکبابی رفتاری به نام آقایان 1- «الف» 2- «ج» 3- «ر» با احتساب کلیه خسارات دادرسی به این خلاصه که وکیل خواهانها به شرح دادخواست و صورت جلسه دادرسی مدعی است علامت تجاری رفتاری با توجه به مشارکت موکلین در چلوکبابی رفتاری متعلق به کلیه اصحاب دعوی است اما خوانده آن را فقط به نام خود ثبت کرده است که مخالف حقوق ناشی از مشارکت موکلین می‌باشد. لذا درخواست صدور رای به شرح خواسته را دارد و در جهت اثبات ادعا به استشهادیه محلی و اسناد انتقال مالکیت مشاعی محل چلوکبابی استناد نموده است. وکیل خوانده به شرح صورت جلسه دادرسی و لوایح تقدیمی اجمالا ضمن ایراد مرور زمان و انقضای مدت سه سال از ثبت علامت متنازع فیه آن را انحصارا متعلق حق موکل دانسته و منکر انتقال علامت تجاری فوق به خواهانها شده و توضیح داده‌اند انتقال چهار دانگ مشاع از دکان ها دلالتی بر انتقال حقوق مکتسبه ناشی از نام رفتاری به خواهانها ندارد. دادگاه از توجه به اوراق و محتویات پرونده و مستندات ابرازی و مفاد دادخواست تقدیمی و توضیحات طرفین به شرح لوایح ابرازی و صورت جلسه دادرسی، آنچه که مسلم است؛ چلوکبابی با نام رفتاری بیش از نیم قرن است که در محل خیابان وحدت اسلامی مشغول فعالیت و ارائه خدمات به مشتریان می‌باشد و نظر به اینکه به موجب اسناد رسمی به شماره‌ 55053 مورخ 64/7/10 شماره 49679 مورخ 73/8/18 و اسناد عادی پیوست که مصون از ایراد و انکار و تکذیب باقی مانده، مجموعا چهاردانگ از شش دانگ سه باب دکان به انضمام حقوق سرقفلی و صنفی «چلوکبابی رفتاری» به خواهانها واگذار شده در نتیجه خواهانها در استفاده از نام رفتاری مشترکا سهیم بوده و حقوق مکتسبه ناشی از آن هم در سهم شرکا قرار می‌گیرد و انحصار حق استفاده از این علامت مغایر مشارکت ایشان در اداره و تسهیم منافع رستوران مشترک است

و اقدام خوانده به ثبت موخر علامت متنازع فیه طی شماره 85029 مورخ 77/10/27 به نام خود بدون در نظر گرفتن حقوق خواهانها فاقد وجهه شرعی و قانونی است و نظر به اینکه دعوی در زمان حاکمیت قانون فعلی مصوب 1386 اقامه شده که به موجب این قانون بحث مرور زمان منتفی و دعوای ابطال مقید و محدود به زمان نشده است و از طرفی خواسته دعوا، ابطال علامت نمی‌باشد؛ بلکه اصلاح آن و درج اسامی خواهان‌ها در گواهی نامه مربوطه به لحاظ مشارکت ایشان دراستفاده از آن علامت می‌باشد. مع‌الوصف ضمن رد ایراد معنونه و نیز رد مدافعات غیرموجه و غیر موثر وکیل خوانده، دعوای خواهانها را وارد و ثابت تشخیص داده، مستندا به ماده 30 و مفهوم بند «ب» و «ز» ماده 32 از قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری و مواد 198 و 519 از قانون آئین دادرسی مدنی حکم به الزام خوانده به اصلاح گواهی ثبت علامت اشاره شده و اضافه نمودن اسامی خواهان‌ها به عنوان دیگر مالکین در آن و پرداخت هزینه دادرسی و حق‌الوکاله وکیل طبق تعرفه در حق خواهان‌ها صادر و اعلام می‌گردد. رای صادره حضوری و ظرف مهلت بیست روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در محاکم تجدیدنظر استان تهران می‌باشد.

«رای دادگاه تجدیدنظر»

مرجع رسیدگی: شعبه12دادگاه تجدیدنظراستان تهران 

آقای «ر» با وکالت آقای «الف» به طرفیت آقای«الف» و «ج» هر دو با وکالت آقایان .... نسبت به دادنامه شماره 670-6/9/89 شعبه سوم دادگاه عمومی حقوقی تهران، تجدیدنظرخواهی کرده‌اند. به موجب دادنامه موصوف، دعوی تجدیدنظر خواندگان دایر به صدور حکم به اصلاح نام مالک و صاحب علامت تجاری کلمه «رفتاری» به فارسی ثبت شده به شماره 85029- 77/10/27 و اضافه نمودن اسامی آنان به عنوان دیگر مالکین در گواهی ثبت علامت، اجمالا با این استدلال که مجموعا چهاردانگ از ششدانگ یک باب دکان به انضمام حقوق سرقفلی و صنفی «چلوکبابی رفتاری» به تجدیدنظرخواندگان واگذار شده و چون در استفاده از نام رفتاری، مشترکا سهیم شده‌اند؛ اقدام تجدیدنظرخواه در ثبت علامت «رفتاری» مغایر با حق مکتسبه ناشی از آن می‌باشد؛ مورد پذیرش قرار گرفته و حکم به شرح خواسته صادر شده است. دادگاه، جهت انشاء رای، جهات و موارد ذیل را مورد توجه قرار می‌دهد: 1- حق ناشی از علامت تجاری یک حق مالی مستقل است و مالک علامت تجاری شخصی است که علامت را مطابق مقررات قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری و آیین‌نامه‌ اجرایی آن به ثبت رسانده است. استفاده و بهره‌برداری از علامت توسط اشخاص غیرمالک، منحصرا با موافقت مالک علامت، امکان‌پذیر می‌باشد. انتقال علامت تجاری نیز تابع مقررات فوق‌الذکر می‌باشد.2- حق ناشی از سرقفلی یک حق مالی تبعی است و به تبع مالکیت نسبت به منافع مورد اجاره برای مستاجر ایجاد می‌گردد و بدون انتقال منافع مستاجره، انتقال سرقفلی قابل تصور نمی باشد به عبارت دیگر صاحب سرقفلی لزوما مالک منافع نیز می‌باشد. 3- حقوق صنفی، حقوق و امتیازاتی است که به سبب اشتغال به شغل و حرفه خاص به دارنده آن تعلق می‌گیرد. از جمله جواز کسب که ممکن است با انتقال محل کسب، حقوق راجع به صنف از جمله جواز کسب و سایر امتیازات دیگر شغل به منتقل‌الیه واگذار شود. 4- حق ناشی از علامت تجاری، متفاوت از حق سرقفلی و حق صنفی و نیز حق مالکیت نسبت به عین ملک می‌باشد و با انتقال ملک یا سرقفلی و یا حقوق صنفی، لزوما علامت تجاری منتقل نمی‌گردد؛ مگر با توافق طرفین و در صورت شک، اصل بر عدم انتقال علامت تجاری است.

در پرونده حاضر، تجدیدنظرخواندگان با این استدلال که چون چهاردانگ از مالکیت عین و سرقفلی یکی از چلوکبابی های رفتاری متعلق به آنان می‌باشد؛ تجدیدنظرخواه حق ثبت علامت تجاری رفتاری را به نام خود نداشته و آنان نیز به میزان مالکیت خود در رستوران رفتاری مالک علامت تجاری رفتاری می‌باشند. اینک با بررسی محتویات و مستندات پرونده و با توجه به جهات و نکات یاد شده، به عقیده این دادگاه به صرف مالکیت تجدیدنظرخواندگان در بخشی از یکی از رستوران‌های رفتاری، حقی برای آنان راجع به علامت تجاری «رفتاری» ایجاد نمی‌کند. دلیل و مدرکی هم که مثبت واگذاری نام و علامت تجاری مورد اختلاف به نامبردگان باشد ارائه نگردیده است. مضافا به اینکه علامت مبحوث عنه، متّخذ از نام خانوادگی تجدیدنظرخواه بوده و از قدیم‌‌الایّام جدّ وی مالک چلوکبابی با نام رفتاری بوده است و اتحادیه صنف چلوکباب و چلوخورش تهران نیز در این خصوص اعلام داشته «از نظر مقررات صنفی و نیز عرف خاص حاکم بر نقل و انتقالات چلوکبابی یا چلوخورشتی ها اعم از صلح حقوق، بیع، اجاره و واگذاری سرقفلی، عرفا نقل و انتقال محل کسب ولو اینکه همراه با حقوق صنفی و سایر امتیازات باشد به منزله تعلق نام و شهرت چلوکبابی به منتقل‌الیه نبوده و نیست» بنا به مراتب مذکور به تجویز ماده 358 قانون آیین دادرسی مدنی، ضمن پذیرش اعتراض، دادنامه تجدیدنظرخواسته را که متضمن اصلاح نام مالک علامت تجاری و اضافه شدن تجدیدنظرخواندگان به عنوان مالکین علامت تجاری رفتاری میباشد به جهت اینکه در مخالفت با موازین قانونی و مستندات پرونده صادر شده است؛ نقض می‌گردد. آنگاه با توجه به جهات فوق‌الاشاره، ادعای خواهانها را غیر ثابت دانسته و به استناد ماده 197 قانون مرقوم، حکم به بی‌حقی خواهان‌ها را صادر و اعلام می‌نماید. این رای قطعی است.

                                                                                   رئیس دادگاه                                                      مستشار دادگاه 

هدف از ثبت علامت (ثبت برند، ثبت لوگو، ثبت آرم تجاری، ثبت اسم ) چیست ؟

—      علامت تجاری از طریق حصول اطمینان از حقوق انحصاری برای شناختن کالاها و خدمات یا اجازه دادن به دیگران مبنی بر استفاده از آن در صورت پرداخت مبلغ، صاحب اثر را محافظت می‌کند. مدت زمان این حفاظت متفاوت است ولی آرم تجاری قابلیت تمدید شدن نامحدود توسط پرداخت مبلغ مربوطه را دارد. محافظت آرم تجاری توسط مراجع قانونی که در اکثر نظام‌ها اجازه متوقف کردن تخلف در این زمینه را دارند، تأیید می‌شود. از دیدگاه وسیع‌تر، علائم تجاری با رسمیت بخشیدن و دادن سود اقتصادی به صاحبان آنها، در سطح جهانی سرمایه‌گذاری می‌کنند و این ابتکار را ترویج می‌دهند. حفاظت علائم تجاری همچنین مانع تلاش‌های رقبای غیرمنصف، مثل متقلبان،‌ برای استفاده از علائم مشخص به منظور فروش محصولات و ارائة خدمات نامرغوب یا متفاوت می‌شوند. این نظام، آگاهی و امکان سرمایه‌گذاری جهت تولید و فروش کالاها و خدمات را در منصفانه‌ترین شرایط ممکن به مردم می‌دهد و از این راه تجارت بین‌المللی را تسهیل می‌کند.

علامت تجاری چگونه ثبت می‌شود؟

—      ابتدا، درخواست ثبت آرم باید در دفتر ملی یا منطقه‌ای فهرست شود. این درخواست باید شامل بازسازی واضحی از آرم، با تمام رنگ‌ها، طرحها و نقش‌های سه بعدی آن برای ثبت، درج شود. این درخواست همچنین باید شامل فهرستی از کالاها و خدمات برگزیده آن علامت باشد. این علامت جهت حفاظت شدن تحت عنوان آرم تجاری یا هرگونه علامت دیگر باید واجد شرایط خاصی باشد. علامت تجاری، علاوه بر معرفی یک محصول مخصوص، باید متمایز از سایر علائم باشد که مصرف‌کننده بتواند آن محصول را از سایر محصولات تشخیص بدهد. ضمن اینکه نباید مصرف‌کننده را فریب دهد یا به اشتباه بیندازد یا اینکه به قوانین و اخلاقیات بی‌حرمتی کند. و بالاخره، حقوق داده شده نباید مساوی یا حتی مشابه حقوق اعطاء شده به صاحب علامت دیگری باشد. با جست‌و‌جو و آزمایش توسط دفتر ملی یا مخالفت ثالثی که ادعای حقوق مساوی یا مشابه دارد می‌توان از این بابت اطمینان حاصل کرد.

 دامنه محافظت علامت تجاری چقدر است؟

—      تقریباً تمام کشورهای جهانی علائم تجاری را ثبت و محافظت می‌کنند. هر یک از دفاتر ملی یا ناحیه‌ای علاوه بر تسهیل آزمایش و جست و جو و مخالفت پنهانی اشخاص ثالث، ثبت علائم را که شامل اطلاعات کامل درخواست برای ثبت و تمدید است،‌ نگهداری می کنند، هر چند، نتایج چنین ثبتی محدود به کشور مربوطه (یا در مورد ثبت ‌های ناحیه‌ای کشورهای مربوطه) می‌باشد. به منظور جلوگیری از ثبت جداگانه در هر دفتر کشوری یا ناحیه‌ای ، WIPO ، نظام بین‌المللی ثبت علائم را اجرا می‌کند، این نظام توسط دو عهدنامه اداره می‌شود: توافق‌نامه مادرید، وابسته به ثبت بین‌المللی علائم و نیز پروتکل (موافقت‌نامه مادرید، شخص دارای اتصال توسط ملیت، مقر یا مؤسسه) با کشوری در ارتباط با یک یا هر دوی این عهدنامه‌ها می‌تواند براساس ثبت یا درخواست در دفتر آن کشور، ثبت بین‌المللی مؤثری در چند یا تمام کشورهای عضو اتحادیه مادرید بدست آورد. علامت تجاری حقیقی یعنی ثبت علامت تجاری به نام شخص و /ثبت-علامت-تجاری حقوقی یعنی ثبت علامت تجاری به نام شرکت. تفاوت بین علامت تجاری حقیقی و حقوقی تنها در مدارک مورد نیاز آن میباشد. برای شخص حقیقی همه مدارک باید به نام شخص مورد نظر باشد و مرتبط به طبقه و فعالیت مورد نظر باشد. برای مثال کسی که جواز کسب آن مربوط به مواد غذایی باشد نمی تواند علامت را در طبقه غیر از مواد غذایی ثبت کند. برای شخص حقوقی تمام مدارک و مجوزها به نام شخصیت حقوقی یعنی شرکت باشد و طبقه مورد نظر برای ثبت باید در موضوع شرکت ذکر شده باشد. اگر طبقه مورد نظر در موضوع شرکت نباشد میتواند الحاق موضوع کند. یعنی موضوع مورد نظر را به شرکت اضافه کند و بعد از آن اقدام به ثبت برند کنند.

وجوه اشتراک و افتراق نام تجاری و علامت تجاری

—       در یک قرن گذشته؛ همگام با توسعه وسایل حمل‌ونقل و پیشرفت فناوری‌های ارتباطی، تبادل اطلاعات و گردش کالاها نیز سریع‌تر و آسان‌تر شد به نحوی که امروزه دیگر، تجارت حد و مرزی نمی‌شناسد و عرضه کالاها و خدمات از هر نقطه جهان به نقطه دیگر، به راحتی میسر است. به همین دلیل، تمایل اشخاص یا الزام قانونی برای انتخاب یک نام تجاری جهت تمایز شخصیت صنفی و انتخاب یک یا چند علامت تجاری برای تمایز کالاها و خدمات، روزبه‌روز بیشتر می‌شود. امروزه علایم و نام‌های تجاری، عنصر مرکزی بازاریابی و استراتژی عرضه کالاها یا خدمات هستند. در اصل؛ عرصه رقابت تجاری، میدان رقابت علایم و اسامی تجاری است نه تجّار اما؛ افزایش مراودات تجاری، رابطه مستقیمی با افزایش رقابت‌های مکارانه تجاری دارد که در دهه‌های اخیر با بهره‌گیری از فناوری‌های جدید به صور گوناگون گسترش یافته است. در حال حاضر؛ شایع‌ترین تقلب در عرصه تجارت و بارزترین رقابت مکارانه، شبیه‌سازی علایم یا اسامی تجاری است که از دعاوی شایع در دادگستری نیز می‌باشد. از منظر حقوقی؛ اسم تجاری و علامت تجاری دو مقوله متفاوت هستند وآثار و احکام جداگانه‌ای دارند، لیکن در عرف تجاری - خصوصا در ادبیات بازاریابی و گاه، حتی در نوشته‌های حقوقی - این دو مقوله یا به جای هم استفاده می‌شوند و یا هر دو یکی پنداشته شده و مترادف هم بکار می‌روند.عدم آگاهی به تفاوت حقوقی این دو مقوله، موجب می‌شود؛ اقدام‌های قانونی جهت ثبت اسامی و علایم تجاری به موقع و به نحو صحیح انجام نشود و یا قضاوتی عادلانه و دفاعی شایسته در این خصوص، صورت نگیرد.

—      برای درک مشترکات یا ممیزات نام و علامت تجاری ابتدا باید تعاریف حقوقی و عرفی آنها را جداگانه مدنظر قرار دهیم: مطابق ماده30 قانون 1386:« نام تجاری یعنی اسم یا عنوانی که معرف و مشخص‌کننده شخص حقیقی یا حقوقی باشد» در مقابل؛ « علامت تجاری هر نشان قابل رویتی است که بتواند کالاها یا خدمات اشخاص حقیقی یا حقوقی را از هم متمایز سازد » بنا به تعاریف قانونی مذکور و با در نظر داشتن سایر اصول حقوقی؛ اولا ، اسم کلیه شرکت‌های تجاری و موسسات غیر تجاری ثبت شده و اسم بنگاه‌ها و تجارت‌خانه‌های ثبت نشده که به صورت فردی یا شراکتی به فعالیت‌های تجاری یا غیر تجاری مشغولند از جهت معرفی هویت صنفی آنان، یک اسم تجاری است. ثانیا ، هر نشانی اعم از حروف، اعداد،کلمات، نقوش و تصاویر یا ترکیبی