متن کامل دستورالعمل نحوه انجام معاملات

متن کامل دستورالعمل نحوه انجام معاملات در فارس؛

شرایط جدید معاملات خرد و عمده سهام شرکت های بورسی، موارد توقف و بازگشایی نماد معاملاتی، دامنه نوسان روزانه قیمت و محدودیت‌ حجمی، گره معاملاتی، معاملات اوراق مشارکت و شرایط دریافت و اجرای سفارش‌ها توسط کارگزاران در دستورالعمل نحوه انجام معاملات مشخص شد.

به گزارش خبرنگار اقتصادی فارس، معاملات سهام شرکت های بورسی درحالی طبق دستورالعمل ها و آیین نامه های چندگانه انجام می شود که مسئولان شرکت و سازمان بورس با هدف اصلاح مقررات جاری، از مدت ها پیش به فکر بروز رسانی و یکپارچه کردن دستور العمل معاملات برامدند.بر همین اساس شرکت بورس با همکاری کانون های کارگزاران و نهادهای مالی پیش نویس دستورالعملی را تهیه و برای تصویب به سازمان بورس ارسال کردند تا بعد از بررسی و طرح در کمیته تدوین مقررات سازمان و اصلاح موارد مدنظر مسئولان مورد تصویب هیات مدیره سازمان بورس قرار گیرد.
حال قرار است طی روزهای آینده بعد از تصویب نهایی هیات مدیره، این دستورالعمل که در اجرای مواد 4، 5، 6، 8، 13، 15، 16، 18، 22، 23، 24 و 26 آئین‌نامه معاملات در شرکت بورس اوراق بهادار تهران (مصوب شورای عالی بورس و اوراق بهادار) تدوین شده از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار ابلاغ شود. در این صورت باید شاهد تغییراتی در انجام معاملات خرد و عمده سهام شرکت ها و شفاف تر شدن داد و ستدها بود.

*فصل اول: تعاریف و اصطلاحات

ماده 1: اصطلاحات و واژه‌هایی که در ماده یک قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب آذرماه 1384مجلس شورای‌ اسلامی و آئین‌نامة معاملات در شرکت بورس اوراق بهادار تهران تعریف شده‌اند، به همان مفاهیم در این دستورالعمل به کار رفته‌اند. واژه‌های دیگر دارای معانی زیر می‌باشند:
1.بازار عادی: یکی از بازارهای سامانة معاملات است که در آن معاملات عادی اوراق بهادار براساس مقررات مربوط، انجام می‌شود.
2.بازار معاملات عمده: یکی از بازارهای سامانة معاملات است که در آن معاملات عمده اوراق بهادار براساس مقررات مربوط، انجام می‌شود.
3.بورس: بورس اوراق بهادار تهران (شرکت سهامی عام) است.
4.توقف نماد: جلوگیری از انجام معاملة یک ورقة بهادار برای مدت محدود است.
5.تعلیق نماد: جلوگیری از انجام معاملة یک ورقة بهادار تا رفع دلایل تعلیق است.
6.حجم سفارش: تعداد ورقة بهاداری است که در قالب یک سفارش، وارد سامانة معاملاتی می‌شود.
7.حراج پیوسته: شیوه‌ای است که براساس آن، به محض تطبیق قیمت‌ سفارش‌های وارد شده به سامانة معاملاتی، معامله انجام می‌شود.
8.حراج ناپیوسته (Auction): شیوه‌ای است که براساس آن، پس از ورود سفارش‌ها به سامانة معاملات، معامله براساس قیمت نظری گشایش (TOP) انجام می‌شود.
9.دامنة نوسان روزانة قیمت: دامنة نوسان قیمت اوراق بهادار قابل معامله در بورس است که نسبت به قیمت مرجع تعیین می‌شود و ورود سفارش‌ها در هر روز صرفاً در این دامنة قیمت، مجاز است.
10.دستورالعمل پذیرش: دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران مصوب هیأت مدیرة سازمان است.
11.سفارش متوقف (Stop Order): سفارش غیرفعالی است که فعال شدن آن در مورد سفارش‌های خرید، زمانی است که قیمت آخرین معاملة بازار با قیمت تعیین شده توسط مشتری مساوی یا از آن بیشتر شود و در مورد سفارش‌های فروش‌، زمانی است که قیمت آخرین معاملة بازار با قیمت تعیین شده توسط مشتری مساوی یا از آن کمتر شود.
12.سهام پایه: عبارت از مجموع تعداد سهام ثبت شده ناشر پذیرفته شده در بورس است. در محاسبه تعداد سهام پایه، سهام جدیدی که در مرحلة پذیره‌نویسی یا ثبت قانونی قرار دارند نیز لحاظ می شوند.
13.سود (زیان) قابل اعمال: سود (زیان) خالص پس از کسر مازاد درآمدهای متفرقه بر هزینه‌های متفرقه است. در صورتی که مازاد درآمد (هزینه) های متفرقه معادل یا بیشتر از 20 درصد سود (زیان) خالص باشد، تغییرات آن در 20 درصد ضرب و به سود (زیان) قابل اعمال اضافه می‌شود.
14.شرکت سپرده‌گذاری مرکزی: شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویة وجوه (سهامی عام) است.
15.قیمت پایه: قیمت مشخص بدون قید و شرطی است که توسط فروشنده برای عرضة سهام در معاملات عمده تعیین و از طریق کارگزار فروشنده به بورس اعلام می‌شود و مبنای رقابت در معاملات عمده می‌باشد.
16.قیمت مرجع: قیمت پایانی سهم یا قیمت تعدیل شدة پایانی در روز معاملاتی قبل، حسب مورد است که توسط بورس محاسبه می‌شود.
17.قیمت تعدیل شدة پایانی: قیمتی است که پس از اعمال اثر تغییرات سرمایه و یا تقسیم سود نقدی در قیمت پایانی محاسبه می‌شود.
18.قیمت نظری گشایش (TOP): قیمتی است که در مرحلة گشایش، براساس سفارش‌های ثبت شده با استفاده از سازوکار حراج، توسط سامانة معاملاتی محاسبه و معاملات مرحلة گشایش با آن قیمت انجام می‌شود.
19.معاملة عمده: معامله‌ای است که تعداد سهام یا حق‌تقدم قابل معامله در آن در شرکت‌هایی که سهام پایة آنها بیش از سه میلیارد عدد است، بزرگتر یا مساوی یک درصد سهام پایه و در شرکت‌هایی که سهام پایة آنها کمتر یا مساوی سه میلیارد عدد است، بزرگتر یا مساوی 5 درصد باشد.
20.معاملات عمدة شرایطی: معاملة عمده‌ای است که تسویة وجوه آن با شرایط اعلامی در اطلاعیة عرضه عمده براساس ضوابط مندرج در این دستورالعمل انجام می‌شود.
21.مقررات: تمام مصوباتی است که توسط مراجع ذیصلاح از جمله مجلس شورای اسلامی، هیأت وزیران، شورا، سازمان و امثال آن در چارچوب اختیارات آنها وضع شده و بورس، کارگزار، مشتریان و سایر اشخاص ذیربط موظف به رعایت آنها هستند.
22.ناشر پذیرفته شده: ناشری است که اوراق بهادار آن در بورس پذیرفته شده است.
23.واحد پایة سفارش LOT)): تعداد مشخصی از اوراق بهادار است که حجم سفارش‌ وارده به سامانة معاملاتی باید مضرب صحیحی از آن باشد.

*فصل دوم: ضوابط کلی انجام معاملات اوراق بهادار

ماده 2: معاملات اوراق بهادار، طی یک جلسة معاملاتی در روزهای شنبه تا چهارشنبه هر هفته به استثنای ایام تعطیل رسمی از ساعت 9 صبح تا 12 انجام می‌شود. تمامی روزهایی که جلسة معاملاتی در آن برگزار می‌شود، روز کاری محسوب می‌گردند.
تبصره:هیأت مدیرة بورس می‌تواند زمان و تعداد جلسه‌های معاملاتی را در صورتی که امکانات فنی و شرایط تسویه مهیا باشد، تغییر دهد.
مادة 3: مدیر عامل بورس می‌تواند ساعات شروع و خاتمه و طول جلسة معاملاتی را در صورت بروز اشکالات فنی در سامانه معاملاتی تغییر دهد. این تغییرات باید بلافاصله و به نحو مقتضی به اطلاع عموم برسد. بورس باید مستندات مربوط به اشکالات فنی سامانه معاملاتی را در سوابق خود نگهداری و حسب درخواست سازمان، آن را ارایه نماید.
مادة 4: معاملات دو طرفه و معاملات با اقرباء تابع ضوابط کلی انجام معاملات اوراق بهادار خواهد بود.
مادة 5: معاملات اشخاص خارجی با رعایت مقررات مندرج در آئین‌نامة سرمایه‌گذاری خارجی در بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس مصوب 29 فروردین 89 هیأت وزیران، اصلاحات بعدی آن و سایر مقررات مربوط صورت می‌پذیرد.

*فصل سوم: مراحل انجام معامله

مادة 6: معاملات اوراق بهادار بر مبنای واحد پول رسمی جمهوری اسلامی ایران انجام می‌شود مگر آنکه هیأت مدیرة بورس، واحد پول دیگری را با هماهنگی سازمان تعیین کند.
مادة 7: معاملات اوراق بهادار از طریق سامانة معاملات و توسط کارگزاران عضو بورس انجام می‌شود.
مادة 8: نماد معاملاتی، به تفکیک اوراق بهادار و بازارهای تعریف شده در سامانة معاملاتی توسط بورس تعیین می‌شود.
ماده 9: معاملات اوراق بهادار در یکی از بازارهای بورس انجام خواهد شد. مراحل انجام معاملات به شرح زیر است:
1.پیش‌گشایش: این مرحله 30 دقیقه قبل از شروع معاملات است که در آن امکان ورود، تغییر یا حذف سفارش وجود دارد لیکن معامله‌ای انجام نمی‌شود؛
2.مرحلة گشایش: این مرحله بلافاصله پس از مرحله پیش‌گشایش است و در آن، سفارش‌های موجود در سامانة معاملات براساس سازوکار حراج ناپیوسته و در دامنة نوسان روزانة قیمت، انجام می‌شود؛
3.مرحلة حراج پیوسته: این مرحله‌ پس از انجام مرحله گشایش شروع و در آن معاملات براساس حراج پیوسته انجام می‌شود؛
4.مرحلة حراج ناپیوسته پایانی: این مرحله بلافاصله پس از خاتمه مرحله حراج پیوسته و 15 دقیقه قبل از مرحلة معاملات پایانی شروع و به مدت 15 دقیقه ادامه می‌یابد. طی این مرحله امکان ورود، تغییر یا حذف سفارش توسط کارگزاران وجود دارد لیکن معامله‌ای انجام نمی‌شود. در پایان این مرحله سفارش‌های موجود در سامانة معاملات براساس سازوکار حراج ناپیوسته و در دامنة نوسان روزانة قیمت اجرا می‌شود؛
5.مرحلة معاملات پایانی: 15 دقیقة پایانی جلسه معاملاتی است که طی آن ورود سفارش و انجام معامله با قیمت پایانی امکان‌پذیر است.
تبصرة 1: معاملات بورس در هر جلسة معاملاتی حداقل شامل مراحل 1 تا 3 فوق می‌باشد. استفاده از مراحل 4 و 5 با تصویب هیأت مدیرة بورس و سه روز کاری پس از اطلاع‌رسانی به عموم امکان‌پذیر است.
تبصرة 2: هیأت مدیرة بورس می‌تواند زمانی خارج از جلسة معاملاتی را برای ورود، تغییر یا حذف سفارش‌ها تعیین نماید.

*فصل چهارم: انواع سفارش‌ها

مادة 10: سفارش‌های وارد شده به سامانة معاملات، حداقل باید حاوی موارد زیر باشد:
1.نماد معاملاتی؛
2.تعیین خرید یا فروش یا اجرای دو طرفة سفارش؛
3.نوع سفارش؛
4.حجم سفارش؛
5.شرایط قیمتی؛
6.کد معاملاتی؛
7.اعتبار زمانی سفارش.
ماده 11: انواع سفارش‌ها در سامانه معاملاتی به شرح زیر است:
1.سفارش محدود (order): سفارش خرید یا فروشی است که در قیمت تعیین شده توسط مشتری، یا بهتر از آن انجام می‌شود؛
2.سفارش با قیمت باز (Market order): سفارشی است که بدون تعیین قیمت وارد سامانة معاملاتی شده و با قیمت بهترین سفارش طرف مقابل اجرا می‌شود. در صورت اجرا نشدن بخشی از سفارش، باقیمانده به صورت یک سفارش با قیمت باز در سامانه باقی خواهد ماند؛
3.سفارش باز- محدود (Market to order): سفارشی است که فقط در مرحله حراج پیوسته می‌تواند وارد سامانة معاملاتی شود. این سفارش بدون تعیین قیمت وارد سامانة معاملاتی شده و با قیمت بهترین سفارش طرف مقابل اجرا می‌شود. در صورت اجرا نشدن بخشی از سفارش، باقیمانده به صورت یک سفارش محدود به قیمت آخرین معامله انجام شده در سیستم باقی می‌ماند؛
4.سفارش به قیمت گشایش (Market on opening order): سفارشی است که فقط در مرحلة پیش گشایش می‌تواند وارد سامانة معاملات شود. این سفارش بدون تعیین قیمت وارد سامانة معاملاتی شده و در مرحلة گشایش با قیمت گشایش معامله خواهد شد. در صورت اجرا نشدن بخشی از سفارش، باقیمانده به صورت یک سفارش محدود با قیمت گشایش در سیستم باقی می‌ماند؛
5.سفارش متوقف به باز (Stop loss order): سفارش متوقفی است که پس از فعال شدن، به سفارش با قیمت باز تبدیل می‌شود؛
6.سفارش متوقف به محدود (stop order): سفارش متوقفی است که پس از فعال شدن به سفارش محدود با قیمتی که از قبل در سفارش مشخص شده است، تبدیل می‌شود.
ماده 12: سفارش‌ها به لحاظ نحوة اجرا به شرح زیر می‌باشند:
1.اجرای دو طرفة سفارش (Cross order): سفارشی است که با استفاده از آن، کارگزار می‌تواند اقدام به ورود همزمان سفارش خرید و فروش با حجم و قیمت یکسان نموده و معامله نماید. قیمت وارده به سامانة معاملاتی باید بیشتر یا مساوی قیمت بهترین سفارش خرید ثبت شده در سامانة‌ معاملاتی و کمتر یا مساوی قیمت بهترین سفارش فروش ثبت شده در سامانة معاملاتی باشد. این سفارش فقط در مرحلة حراج پیوسته می‌تواند وارد سامانة معاملات شده و اجرا شود؛
2.سفارش دو بخشی (Iceberg order): سفارش خرید یا فروشی است که دارای دو بخش پنهان و آشکار است. بخش آشکار سفارش در صف خرید یا فروش قرار گرفته و قابل رویت می‌باشد و بخش پنهان آن به صورت غیرفعال است. حجم قسمت آشکار و پنهان سفارش توسط کارگزار تعیین می‌شود. در صورتی که کل بخش آشکار سفارش معامله شود، به میزان حجم قسمت آشکار، سفارش پنهان فعال شده و در نوبت قرار می‌گیرد. حداقل کل سفارش و حداقل حجم قسمت آشکار در سفارش‌های دو بخشی، توسط بورس تعیین می‌شود؛
3.سفارش انجام و ابطال (fill & kill): سفارش محدودی است که بلافاصله پس از ورود باید اجرا شود و در صورت عدم اجرای تمام یا بخشی از آن، مقدار باقیمانده به صورت خودکار از سامانه حذف خواهد شد. امکان ورود این سفارش در مرحلة پیش گشایش وجود ندارد؛
4.سفارش همه یا هیچ (All or Non): سفارش محدودی است که اجرای آن منوط به معامله کل سفارش است. در صورت عدم امکان معاملة کل سفارش بلافاصله بعد از ورود، سفارش به صورت خودکار از سامانه حذف می‌شود. امکان ورود این سفارش در مرحله پیش گشایش وجود ندارد.
ماده 13: اعتبار زمانی سفارش‌ها به شرح ذیل می‌باشد:
1.سفارش روز (Day): سفارشی است که اعتبار آن در پایان روز معاملاتی به اتمام می‌رسد و به صورت خودکار از سامانة معاملات حذف می‌شود؛
2.سفارش جلسه (Session): سفارشی است که اعتبار آن در پایان جلسه رسمی معاملاتی به اتمام می‌رسد و به صورت خودکار از سامانه معاملاتی حذف می‌شود؛
3.سفارش بدون محدودیت زمانی (Good Till Cancel): این سفارش تا زمانی که توسط کارگزار حذف نشود در سامانه معاملاتی باقی مانده و معتبر می‌باشد؛
4.سفارش مدت‌دار (Good Till Date): سفارشی است که اعتبار آن در پایان تاریخی که در زمان ورود سفارش مشخص شده به اتمام می‌رسد و پس از آن به صورت خودکار از سامانة معاملات حذف می‌شود؛
5.سفارش زمانی (Sliding Validity): کارگزار در زمان ورود سفارش، تعداد روزهای مشخصی (T) را جهت اعتبار سفارش مشخص می‌کند. این سفارش تا تاریخی که معادل تاریخ ورود سفارش به علاوة تعداد روزهای تعیین شده (T) است، معتبر بوده و پس از آن به صورت خودکار از سامانة معاملات حذف می‌شود.
ماده 14: اولویت سفارش‌ها در سامانة معاملات بر حسب نوع سفارش، به ترتیب به شرح زیر می‌باشد:
الف) سفارش با قیمت باز و باز - محدود؛
ب) سفارش به قیمت گشایش؛
ج) سفارش محدود.

*فصل پنجم: توقف نماد معاملاتی

ماده 15: نماد معاملاتی اوراق بهادار پذیرش شده در بورس در موارد زیر توسط بورس متوقف می‌شود:
1.یک روز کاری قبل از برگزاری مجامع عمومی صاحبان سهام براساس اطلاعیة دعوت به مجمع منتشره توسط سازمان؛
2.یک روز کاری قبل از برگزاری جلسة هیأت مدیرة ناشر پذیرفته شده جهت تصمیم‌گیری در خصوص تغییر سرمایه براساس اطلاعیة منتشره توسط سازمان؛
3.یک روز کاری قبل از سررسید پرداخت سود علی‌الحساب اوراق بهادار در صورت تقاضای ناشر پذیرفته شده.
مادة 16: بورس نماد معاملاتی ناشران پذیرفته شده را بلافاصله پس از اعلام سازمان مبنی بر دریافت اطلاعات با اهمیت، در مواردزیر متوقف می‌کند:
1.در صورتی که سود (زیان) قابل اعمال براساس پیش‌بینی‌های ارایه شده نسبت به سود (زیان) قابل اعمال براساس آخرین پیش‌بینی افشا شدة سال مالی مربوطه، بیش از 20 درصد تغییر داشته باشد؛
2.در صورتی که سود (زیان) قابل اعمال براساس عملکرد واقعی نسبت به سود (زیان) قابل اعمال براساس آخرین پیش‌بینی افشا شدة سال مالی مربوطه بیش از 20 درصد تغییر داشته باشد؛
3.در صورتی که سود (زیان) قابل اعمال براساس اولین پیش‌بینی ارایه شده نسبت به سود (زیان) قابل اعمال براساس آخرین پیش‌بینی یا عملکرد واقعی سال مالی قبل بیش از 20 درصد تغییر داشته باشد؛
4.در صورت خرید دارایی ثابت و یا سهام به نحوی که قیمت تمام شدة آن بیش از 20 درصد ارزش مجموع دارایی‌ها براساس آخرین اطلاعات افشا شدة ناشر پذیرفته شده باشد.
تبصره:تغییرات موضوع بندهای 1 الی 3، فقط در صورتی که قدر مطلق آن بیش از 50 ریال باشد، منجر به توقف نماد معاملاتی می‌شود.
مادة 17: در موارد زیر نماد معاملاتی توسط بورس تعلیق می‌گردد و رفع تعلیق نماد معاملاتی منوط به رفع دلایل تعلیق می‌باشد:
1.در صورتی که حسابرس و بازرس قانونی نسبت به صورت‌های مالی ناشر پذیرفته شده، "اظهارنظر مردود " یا "عدم اظهارنظر " ارایه نموده باشد؛
2.در صورت تعلیق پذیرش طبق دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران.
مادة 18: در صورتی‌که معاملات اوراق بهادار مظنون به ‌استفاده از اطلاعات‌ نهانی یا دستکاری قیمت باشد، بورس می‌تواند رأساً یا به موجب اعلام سازمان نماد معاملاتی اوراق بهادار را متوقف نماید. بازگشایی نماد معاملاتی پس از بررسی‌های لازم و حداکثر تا پایان روز معاملاتی بعد حسب مورد به تشخیص بورس یا سازمان خواهد بود.
ماده 19: بورس باید دلیل توقف نماد معاملاتی را حداکثر تا پایان روز کاری توقف نماد معاملاتی اطلاع‌رسانی نماید. همچنین بورس مکلف است حداقل 15 دقیقه قبل از بازگشایی نماد معاملاتی مراتب را به اطلاع عموم برساند.

*فصل ششم: بازگشایی نماد معاملاتی

ماده 20: بازگشایی نمادهای معاملاتی ورقه بهادار با اعلام سازمان و طبق شرایط زیر انجام می‌شود:
1.حداکثر دو روز کاری پس از برگزاری مجمع عمومی عادی ناشر پذیرفته شده که موضوع آن تصویب صورت‌های مالی یا تقسیم سود باشد، بدون محدودیت دامنة نوسان؛
2.حداکثر دو روز کاری پس از برگزاری مجمع عمومی عادی که موضوع آن سایر موارد غیر از بند 1 باشد، با محدودیت دامنة نوسان؛
3.حداکثر دو روز کاری پس از برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده‌ای که تصمیمات آن منجر به تغییر سرمایة ناشر پذیرفته شده نگردد، با اعمال محدودیت دامنة نوسان؛
4.حداکثر دو روز کاری پس از برگزاری مجمع عمومی و یا جلسة هیأت مدیره در خصوص تغییر سرمایه یا انتشار هرگونه اوراق بهادار دیگر به منظور تامین مالی، منوط به افشای پیش‌بینی پس از اعمال اثرات تغییر سرمایه یا انتشار اوراق بهادار، بدون محدودیت دامنة نوسان؛
5.نمادهای معاملاتی که به موجب مادة 16 متوقف شده‌اند، در اولین جلسة معاملاتی پس از افشای اطلاعات، بدون محدودیت دامنة نوسان؛
6.در صورتی که نماد معاملاتی اوراق بهادار قبل از سررسید پرداخت سود علی‌الحساب متوقف شده باشد، در روز معاملاتی پس از سررسید بازگشایی خواهد شد.
تبصره:مواعد زمانی جهت بازگشایی نمادهای موضوع این ماده، در شرایط خاص و با دستور مدیرعامل بورس می‌تواند حداکثر با یک روز تأخیر اعمال گردد.
ماده 21: در صورت رفع دلایل تعلیق نمادهای معلق، بازگشایی نماد با اعلام سازمان بوده و چگونگی اعمال محدودیت دامنة نوسان توسط سازمان تعیین می‌شود.
ماده 22: بازگشایی نماد معاملاتی از طریق حراج ناپیوسته با اعمال یک مرحله پیش‌گشایش شروع و با اجرای مرحلة گشایش پایان می‌یابد. پس از این مرحله، معاملات از طریق حراج پیوسته در زمان باقیمانده تا پایان جلسة معاملاتی و در دامنة نوسان مجاز روزانه قیمت انجام می‌شود. قیمت مرجع در دورة حراج پیوسته، قیمت کشف شده از طریق حراج ناپیوسته است.
تبصره:در صورتی که در دوره حراج ناپیوسته معامله‌ای صورت نپذیرد یا به دلیل غیر عادی بودن قیمت کشف شده یا حجم اوراق بهادار معامله شده، معاملات انجام شده در دوره حراج ناپیوسته توسط بورس تایید نگردد، به تشخیص بورس و پس از اطلاع رسانی، حراج ناپیوسته موضوع این ماده برای یکبار دیگر قابل تکرار است. به هر ترتیب در صورت عدم کشف قیمت، آخرین قیمت پایانی نماد معاملاتی، قیمت مرجع در دورة حراج پیوسته خواهد بود.

*فصل هفتم: دامنه نوسان روزانه قیمت و محدودیت‌ حجمی

ماده 23: دامنة نوسان روزانة قیمت اوراق بهادار و حق‌تقدم، حجم مبنای اوراق بهادار، محدودیت حجمی و واحد پایة سفارش با پیشنهاد هیأت مدیرة بورس به تأیید هیأت مدیرة سازمان خواهد رسید. بورس باید 3 روز کاری قبل از اعمال تغییرات موارد فوق، مراتب را اطلاع‌رسانی نماید.
تبصره:در مورد اوراق بهاداری که دارای بازارگردان می‌باشند، دامنة نوسان روزانه قیمت طبق مقررات بازارگردانی است.
ماده 24: در صورتیکه حجم معاملات انجام شده در بازار عادی سهم مساوی یا بیشتر از حجم مبنای شرکت باشد، قیمت پایانی سهم برابر با میانگین موزون قیمت معاملات انجام شدة نماد طی جلسة معاملاتی در بازار عادی خواهدبود، در غیر این صورت، قیمت پایانی به شرح زیر محاسبه می‌گردد: (تفاوت میانگین موزون قیمت سهام معامله شده نسبت به قیمت پایانی روز قبل * حجم معاملات انجام شده در بازار عادی سهم تقسیم بر حجم مبنا) + قیمت پایانی روز قبل
تبصره:قیمت پایانی نمادهای معاملاتی اوراق مشارکت و حق‌تقدم سهام برابر با میانگین موزون قیمت معاملات انجام شدة نماد طی جلسة معاملاتی در بازار عادی خواهد بود.

*فصل هشتم: گره معاملاتی

ماده 25: گره معاملاتی وضعیتی است که: 1.در آن یک نماد معاملاتی به رغم برخورداری از صف سفارش خرید یا فروش حداقل معادل یک برابر حجم مبنا برای شرکت‌هایی با 3 میلیارد سهم و بیشتر و دو برابر حجم مبنا برای سایر شرکت‌ها، به علت عدم تقارن قیمت‌های درخواست خرید و فروش، حداقل به مدت 5 جلسة معاملاتی متوالی مورد معامله قرار نگیرد یا متوسط معاملات روزانه آن در این دوره (به استثنای معاملات در بازار معاملات عمده)، کمتر از 5 درصد حجم مبنا باشد؛
2.کلیة معاملات یک نماد معاملاتی در 5 جلسة معاملاتی متوالی در سقف دامنة نوسان روزانة قیمت باشد؛
3.کلیة معاملات یک نماد معاملاتی در 5 جلسة معاملاتی متوالی در کف دامنة نوسان روزانة قیمت باشد.
ماده 26: فهرست شرکت‌های مشمول گرة معاملاتی توسط بورس استخراج و حداکثر تا پیش از شروع روز معاملاتی از طریق سامانة معاملات و همچنین سایت رسمی شرکت به اطلاع عموم می‌رسد.
ماده 27: مقررات گره معاملاتی در مورد سهام شرکت‌هایی با سهام پایه کمتر از 150 میلیون سهم با تشخیص مدیرعامل بورس می‌تواند اعمال نشود.
ماده 28: برای نمادهای معاملاتی که بر اساس اعلام بورس مشمول گره معاملاتی می‌شوند، در ابتدای روز معاملاتی بعد و در زمان گشایش، حراج ناپیوسته با دامنة نوسان 2 برابر دامنة نوسان روزانة قیمت عادی آن نماد انجام و سپس در حراج پیوستة معاملات در دامنة نوسان روزانة قیمت انجام می‌شود. قیمت مرجع در دورة حراج پیوسته، قیمت کشف شده از طریق حراج ناپیوسته است.
تبصره:در صورت عدم انجام معامله از طریق حراج ناپیوسته، آخرین قیمت پایانی نماد معاملاتی، قیمت مرجع در دورة حراج پیوسته خواهد بود.

*فصل نهم: تأیید معاملات

ماده 29: تمامی معاملات اوراق بهادار در بورس، در صورتی قطعیت می‌یابد که به تأیید بورس برسد.
ماده 30: مدیرعامل بورس صرفاً در شرایط زیر، می‌تواند بخشی از معاملات اوراق بهادار را حداکثر تا پایان روز برگزاری جلسة معاملاتی تأیید ننماید:
1.براساس تقاضای کارگزار به دلیل وقوع آن دسته از اشتباهاتی که طبق مقررات مصوب هیأت مدیرة سازمان احصاء می‌شود؛
2.خطای معاملاتی متأثر از اشکال سامانة معاملات؛
3.مازاد سهام یا حق‌تقدم سهام فروخته شده بیش از مقداری که مشمول تعریف معاملات عمده می‌گردد، از یک کد معاملاتی و طی یک جلسة معاملاتی.
4.تمام معاملات یا صرفاً معاملات بیش از سهمیه، در صورت عدم رعایت سهمیه اعلام شده برای خرید یا فروش اوراق بهادار؛
5.سایر موارد طبق قوانین و مقررات.
تبصرة 1: کلیة مدارک و سوابق معاملات تأیید نشده باید نگهداری شده و حسب درخواست به سازمان ارائه گردد.
تبصرة 2: عرضه‌های اولیه و عرضه‌های سهام شرکت‌های دولتی در راستای خصوصی‌سازی و معاملة آخرین روز حق‌تقدم استفاده نشده، مشمول بند 3 نمی‌باشند.
ماده 31: در صورتی که ظن دستکاری قیمت یا استفاده از اطلاعات نهانی وجود داشته باشد، بورس می‌تواند معاملاتی را که با نوسان غیرعادی قیمت یا حجم غیرعادی انجام شود، تأیید ننماید.

*فصل دهم: ضوابط کلی معاملات عمده

ماده 32: معاملات عمده در بازاری مجزا که به همین منظور در سامانة معاملاتی ایجاد شده انجام می‌شود. در این معاملات دامنة نوسان روزانة قیمت و محدودیت حجمی اعمال نمی‌شود.
تبصره:برای انجام معاملات عمده، نماد سهم در بازار عادی باید باز باشد.
ماده 33: عرضة سهام در معاملات عمده باید به صورت یکجا و از یک کد معاملاتی باشد.
تبصره:کد معاملاتی موضوع این ماده می‌تواند یک کد تجمیعی با رعایت مقررات مصوب سازمان باشد.
ماده 34: برای انجام معاملة عمده، کارگزار فروشنده باید درخواست کتبی خود مبنی بر فروش سهام یا حق‌تقدم سهام را به‌همراه اطلاعات و مستندات زیر، در قالب فرمت اطلاعیة عرضة عمده مصوب بورس ارایه نماید:
1.تعداد سهام یا حق‌تقدم سهام قابل عرضه؛
2.قیمت پایه؛
3.تاریخ شروع رقابت؛
4.نام عرضه‌کننده به همراه تصویر سفارش فروش؛
5.شرایط فروش از جمله نقدی یا اقساطی بودن ثمن معامله و در صورت اقساطی بودن نحوة تقسیط و وثایق مورد نیاز؛
6.مدارکی دال بر مالکیت یا نمایندگی عرضه‌کننده در انتقال حقوق مالی و غیرمالی سهام یا حق‌تقدم سهام؛
7.قرارداد فروش، درصورت ارائه؛
8.اعلام مهلت تسویه طبق مقررات؛
9.سایر اطلاعات به درخواست بورس.
تبصره:اطلاعات موضوع این ماده کتباً توسط فروشنده به کارگزار وی ارایه و پس از تأیید صحت مستندات اخذ شده توسط کارگزار فروشنده به بورس تحویل می‌گردد.
ماده 35: درخواست عرضة سهام یا حق‌تقدم سهام کمتر از پنج درصد سهام پایه در بازار معاملات عمده، حداقل تا ساعت 10 صبح روز کاری قبل از عرضه باید در دبیرخانة بورس ثبت و در صورت تطبیق اطلاعیة عرضه عمده با مقررات به تشخیص مدیرعامل بورس، باید حداکثر تا پایان ساعت کاری همان روز از طریق سایت رسمی بورس اطلاع‌رسانی شود.
ماده 36: درخواست عرضة سهام یا حق‌تقدم سهام به میزان پنج درصد سهام پایه تا 50 درصد آن، حداقل تا چهار روز کاری قبل از عرضه و درخواست عرضة سهام یا حق‌تقدم سهام 50 درصد یا بیشتر از آن نیز حداقل باید 7 روز کاری قبل از عرضه در دبیرخانة بورس ثبت و در صورت تطبیق اطلاعیة عرضه عمده با مقررات به تشخیص مدیرعامل بورس، تا پایان همان روز کاری از طریق سایت رسمی بورس به اطلاع عموم برسد.
ماده 37: بورس می‌تواند از انتشار اطلاعیة عرضه عمده در صورتی که شرایط اعلامی توسط عرضه‌کننده مغایر اصل منصفانه بودن و شفافیت بازار باشد، خودداری نماید.
ماده 38: مندرجات اطلاعیة عرضه عمده پس از انتشار توسط بورس، قابل تغییر نیست. لذا هرگونه تغییر مفاد اطلاعیه عرضه عمده به منزله انصراف فروشنده تلقی می‌شود.
ماده 39: در صورت انتشار آگهی فروش در جراید، توسط فروشنده، اطلاعات مندرج در آن نباید با اطلاعات ارایه شده به بورس مغایرت داشته باشد. در صورت مغایرت، اطلاعات منتشر شده در سایت رسمی بورس مبنای انجام معامله می‌باشد.
ماده 40: نماد معاملة عمده، حداکثر قبل از یک ساعت پایانی جلسة معاملاتی گشایش می‌یابد. در صورتی که به دلایل فنی یا اجرایی، شرایط گشایش نماد در این مهلت مهیا نگردد، رقابت به جلسه معاملاتی بعد موکول می‌شود.
تبصره:بورس باید مستندات مربوط به دلایل موضوع این ماده را در سوابق خود نگهداری نماید و حسب مورد به سازمان ارائه نماید.
ماده 41: حداقل تغییر قیمت مجاز هر سفارش در معاملات عمده مانند بازار عادی است. مدیرعامل بورس می‌تواند حداقل تغییر قیمت مجاز هر سفارش را برای یک معاملة عمده تغییر دهد، لیکن باید قبل از شروع جلسة معاملاتی بعد، مراتب را به اطلاع عموم برساند.
ماده 42: در معاملات عمده، هر کارگزار خریدار تنها می‌تواند در قالب یک سفارش خرید رقابت نماید و امکان شرکت در رقابت توسط یک کارگزار با سفارش‌های مختلف برای چند شخص یا گروه وجود ندارد.
ماده 43: هر کارگزار در یک معاملة عمده نمی‌تواند همزمان در دو سمت عرضه و تقاضا فعالیت نماید.
ماده 44: در معاملات عمده، تعداد سهام یا حق‌تقدم سهام هر سفارش خرید باید برابر تعداد سهام یا حق‌تقدم سهام اعلام شده در اطلاعیة عرضه عمده باشد. همچنین قیمت سفارش‌های خرید نباید کمتر از قیمت پایه باشد.
ماده 45: کاهش قیمت سفارش خرید ثبت شده در سامانة معاملاتی یا ورود سفارش با قیمتی کمتر از بالاترین سفارش خرید ثبت شده در سامانة معاملاتی، مجاز نمی‌باشد و حذف سفارش خرید، صرفاً در صورت ثبت سفارش خرید با قیمت بالاتر در سامانة معاملاتی مجاز است.
ماده 46: عرضه توسط کارگزار فروشنده تنها در صورتی مجاز است که از زمان ثبت بهترین سفارش خرید در سامانة معاملاتی حداقل سه دقیقه گذشته باشد.
ماده 47: در صورتی که از زمان ثبت بهترین سفارش خرید، 15 دقیقه گذشته باشد و سفارش خرید با قیمت بالاتر طی این مدت ثبت نشده باشد، عرضه به بهترین سفارش خرید، از طریق کارگزار فروشنده یا به صورت خودکار در سامانة معاملاتی انجام خواهد شد. در هر حال بعد از گذشت 15 دقیقه، ادامة رقابت توسط کارگزاران خریدار مجاز نمی‌باشد.
ماده 48: در صورتی که در پایان جلسة معاملاتی، زمان ثبت بهترین سفارش خرید ثبت شده قبل از ده دقیقة پایانی بوده و قیمت این سفارش مساوی یا بیشتر از قیمت پایه باشد عرضه به بهترین سفارش خرید، از طریق کارگزار فروشنده یا به صورت خودکار در سامانة معاملاتی انجام خواهد شد.
ماده 49: روش اجرای مواد 47 و 48 در سامانة معاملاتی توسط بورس تعیین می‌شود. عدم اقدام کارگزار فروشنده مطابق روش‌های اجرایی تعیین شده توسط بورس تخلف محسوب شده و موضوع جهت رسیدگی به مرجع رسیدگی به تخلفات ارجاع خواهد شد.
ماده 50: در صورت ثبت سفارش خرید در ده دقیقة پایانی بازار، ادامة رقابت به جلسة معاملاتی بعد موکول شده و کارگزار دارای بهترین سفارش خرید موظف است سفارش خود را با بهترین قیمت روز قبل، در ابتدای جلسة معاملاتی بعد وارد سامانه نماید.
ماده 51: در صورتی که فروشنده به هر دلیلی از انجام معامله منصرف شود، باید قبل از شروع جلسة رسمی معاملاتی هر روز، انصراف خود را کتباً از طریق کارگزار فروشنده در دبیرخانة بورس ثبت نماید. در این صورت عرضه انجام نمی‌شود. در صورت اعلام انصراف پس از شروع جلسة معاملاتی، به انصراف مذکور در آن جلسة معاملاتی ترتیب اثر داده نخواهد شد و ملاک تصمیم‌گیری در این خصوص، زمان ثبت انصراف در دبیرخانة بورس خواهد بود.
ماده 52: در صورتی که به هر دلیلی عرضه‌کننده از فروش سهام یا حق‌تقدم سهامی که اطلاعیة عرضة عمده آن توسط بورس منتشر شده است منصرف شود، عرضة عمده هرتعداد سهم از نماد معاملاتی که فروشنده از انجام معامله عمده آن انصراف داده است، توسط همان فروشنده، مستلزم درخواست مجدد کارگزار فروشنده جهت عرضة سهام مذکور به بورس و طی تشریفات معاملة عمده حداقل دو ماه پس از انصراف از انجام معامله خواهد بود.
تبصره:موضوع انصراف فروشنده جهت رسیدگی بیشتر به مرجع رسیدگی به تخلفات ارجاع خواهد شد.
ماده 53: در صورت تداوم معاملات عمده در چندین جلسة معاملاتی، تعهدات فروشنده و خریدار و کارگزاران آنها، موضوع این دستورالعمل، در تمامی جلسات معاملاتی مجرا است.

*فصل یازدهم: معاملات عمده شرایطی

ماده 54: در معاملات عمدة شرایطی، کارگزار خریدار در صورتی مجاز به ورود سفارش به سامانة معاملاتی است که معادل 3 درصد ارزش سهام یا حق‌تقدم سهام موضوع معامله براساس قیمت پایه را به صورت نقد یا ضمانت‌نامة بانکی بدون قید و شرط به نفع شرکت سپرده‌گذاری مرکزی از مشتری دریافت و حسب مورد به حساب شرکت سپرده‌گذاری مرکزی واریز یا به این شرکت تحویل دهد و تأییدیة شرکت مزبور را مبنی بر اخذ تضامین مربوطه به بورس ارایه کند.
تبصره:در صورتی که کارگزار خریدار قبل از انجام معامله، انصراف کتبی خود را از ادامة رقابت اعلام نماید یا چنانچه کارگزار خریدار موفق به انجام معامله نگردد، سپردة وی با تأیید بورس مبنی بر عدم مغایرت اقدامات کارگزار با مقررات در جریان معامله مذکور، حداکثر تا دو روز کاری پس از زمان انصراف یا انجام معامله، توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی مسترد می‌شود.
ماده 55: در صورت پرداخت حصة نقدی از سوی خریدار و ارایة سند تسویة خارج از پایاپای به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی طبق آئین‌نامة معاملات اوراق بهادار در شرکت بورس اوراق بهادار تهران و قطعیت معامله، ثبت معامله در سیستم معاملاتی حداکثر تا پایان روز کاری بعد انجام خواهد شد.
تبصره:در صورت خودداری کارگزار فروشنده یا فروشنده از دریافت مستندات لازم جهت قطعی شدن معامله، کارگزار خریدار می‌تواند قرارداد موضوع بند 7 مادة 34 که به امضای خریدار رسیده است را به همراه سایر وثایق و مدارک لازم مورد اشاره در اطلاعیة عرضه عمده، جهت ثبت در سوابق به شرکت سپرده گذاری مرکزی ارایه و رسید دریافت نماید.
ماده 56: در خصوص معاملة عمدة شرایطی، کارگزار خریدار باید حداکثر تا پایان وقت اداری روز کاری بعد از معامله، اسامی خریداران به همراه تعداد و درصد قابل تخصیص به آنان و همچنین دستور خرید دریافت شده را به بورس ارایه نماید. کارگزار خریدار نمی‌تواند پس از مشخص شدن برندة رقابت و قبل از تسویه، نسبت به تغییر اسامی خریداران اعلامی به بورس و درصد قابل تخصیص به آنها مبادرت نماید.
ماده 57: ضوابط کلی معاملات عمده، در خصوص معاملات عمدة‌ شرایطی نیز لازم‌الاجرا می‌باشد.

*فصل دوازدهم: معاملات حق‌تقدم خرید سهام

ماده 58: دارندة گواهی حق‌تقدم خرید سهام که مایل به فروش حق‌تقدم خود می‌باشد، در دورة پذیره‌نویسی به شرکت‌های کارگزاری مراجعه و نسبت به تکمیل درخواست فروش و تحویل گواهی حق‌تقدم خرید سهام به کارگزاری، اقدام می‌نماید.
ماده 59: برای خریدار حق‌تقدم خرید سهام در بورس، "گواهینامة نقل و انتقال حق‌تقدم " صادر خواهد شد و معاملات دست دوم بر مبنای گواهینامة مذکور انجام می‌شود.
ماده 60: گواهینامة نقل و انتقال صادره برای خریدار حق‌تقدم سهام در بورس، نشان‌دهندة کل حق‌تقدم‌های تحت تملک خریدار است. در صورتی که خریدار، دارای گواهی حق‌تقدم خرید آن سهم نیز باشد، کارگزار مکلف است گواهی مزبور را قبل از ارائه گواهینامة نقل و انتقال حق‌تقدم، از خریدار دریافت کند.
ماده 61: دارندة حق‌تقدم سهام در صورتی‌که مایل به پذیره‌نویسی سهام جدید باشد، با تأدیه مبلغ پذیره‌نویسی و طی کردن فر‌آیند آن جهت تبدیل حق‌تقدم به سهم اقدام می‌نماید و کارگزار مربوطه و بورس در این خصوص مسئولیتی نخواهند داشت.
ماده 62: در صورتی که دارندگان حق‌تقدم سهام، وجه پذیره‌نویسی را در مهلت تعیین شده به حساب بانکی که در اعلامیة پذیره‌نویسی ناشر پذیرفته شده قید شده است، تأدیه ننمایند، حق‌تقدم آنها در حکم "حق‌تقدم استفاده نشده " تلقی خواهد شد.
ماده 63: ناشر پذیرفته شده موظف است حداکثر ظرف 5 روز کاری پس از پایان مهلت پذیره‌نویسی دارندگان حق‌تقدم، تعداد و مشخصات حق‌تقدم استفاده نشده را به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اعلام نماید. در هر صورت مسئولیت اعلام مشخصات افرادی که از حق‌تقدم خود استفاده نکرده‌اند و تعیین تعداد آن به عهدة ناشر پذیرفته شده است.
ماده 64: شرکت سپرده‌گذاری مرکزی تمام حق‌تقدم‌های استفاده نشده را به یک کد معاملاتی منتقل می‌نماید و تعداد و کد معاملاتی آن را به ناشر پذیرفته شده، سازمان و بورس اعلام می‌کند.
ماده 65: هیأت مدیرة ناشر پذیرفته شده باید حداکثر تلاش خود را در خصوص فروش حق‌تقدم استفاده نشده به بهترین قیمت انجام دهد.
تبصره:در صورتی که به تشخیص مدیرعامل بورس، مفاد این ماده رعایت نشود، در جهت حمایت از حقوق سهامداران ناشر پذیرفته شده، وی می‌تواند نسبت به عدم تأیید تمام یا قسمتی از معاملات مذکور اقدام نماید.
ماده 66: کارگزار خریدار حق‌تقدم استفاده نشده، موظف است وجه پذیره‌نویسی حق‌تقدم خریداری شده را همزمان با تسویة وجه معاملة حق‌تقدم به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی واریز نماید. شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، وجوه حق‌تقدم استفاده نشده را به کارگزار فروشنده پرداخت نموده و کارگزار فروشنده مکلف است وجوه مذکور را به حساب ناشر پذیرفته شده واریز نماید.
ماده 67: سایر ضوابط مربوط به دادوستد حق‌تقدم خرید سهام، مشابه ضوابط حاکم بر معاملات سهام می‌باشد.

*فصل سیزدهم: معاملات اوراق مشارکت

ماده 68: عرضة اولیة اوراق مشارکت در بورس، منوط به پـذیرش و درج این اوراق براساس دستورالعمل پذیرش و سایر مقررات مربوط به بورس است.
ماده 69: به منظور عرضة اولیة اوراق مشارکت، کارگزار عرضه‌کننده باید حداقل 5 روز کاری قبل از آغاز دورة ثبت سفارش، گزارشی حداقل شامل قیمت اوراق مشارکت، تعداد اوراق مشارکت، تاریخ شروع و پایان دورة ثبت سفارش‌ را مطابق فرم بورس پس از تأیید ناشر پذیرفته شده و کارگزار عرضه‌کننده به بورس ارسال نماید. بورس در صورت موافقت با عرضة اولیه، این اطلاعات را در اطلاعیة عرضة اولیة اوراق مشارکت، قید نموده و حداقل 2 روز کاری قبل از دورة ثبت سفارش منتشر می‌نماید.
ماده 70: معاملات اوراق مشارکت در بورس، از زمان عرضة اولیه تا سررسید، منوط به داشتن حداقل یک بازارگردان است. بازارگردانی اوراق مشارکت براساس دستورالعمل بازارگردانی انجام می‌شود.
ماده 71: در صورتی که ناشر پذیرفته شده برای اولین بار اوراق مشارکت را عرضه می‌نماید، مکلف است قبل از عرضه، تعهدنامة سپرده‌گذاری اوراق مشارکت را تکمیل و به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و بورس تحویل دهد.
تبصره:در اطلاعیة عرضة اولیة اوراق مشارکت، نمایندگی بلاعزل ناشر پذیرفته شده در سپرده کردن اوراق مشارکت قید می‌شود.
ماده 72: در صورتی که اوراق مشارکت قبلاً و از طرق دیگر عرضه شده باشد، هیأت پذیرش حداقل تعداد اوراق مشارکت جهت سپرده شدن اوراق نزد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی را تعیین می‌نماید. معاملة اوراق مشارکت در این حالت منوط به سپرده شدن حداقل تعیین شده طی مهلتی است که توسط هیأت پذیرش تعیین شده است.
ماده 73: در عرضة اولیة اوراق مشارکت، کارمزد خرید و فروش به عهدة ناشر پذیرفته شده است.
ماده 74: ناشر پذیرفته شده مکلف است با عقد قرارداد با متعهد خرید، مابه‌التفاوت اوراق مشارکت ثبت شده و عرضه شده در دورة ثبت سفارش را به متعهد خرید واگذار نماید. تسویة این بخش از معاملات، به شکل خارج از پایاپای می‌باشد.
ماده 75: دورة ثبت سفارش 3 روز کاری است. کارگزاران موظفند، سفارش‌های دریافتی از مشتریان را براساس اولویت زمانی دریافت سفارش در دورة ثبت سفارش و با قیمت اسمی اوراق مشارکت، وارد سامانة معاملاتی کنند.
تبصرة 1: سفارش‌های خرید باید با کد معاملاتی مشتری ثبت شود و ثبت سفارش‌ها با کد گروهی مجاز نیست.
تبصرة 2: سفارش‌های ثبت شده در دورة ثبت سفارش قابل اصلاح یا حذف هستند، لیکن پس از پایان این دوره، ورود، حذف یا اصلاح سفارش‌ها مجاز نیست.
تبصرة 3: واحد پایة سفارش، حداقل و حداکثر حجم هر سفارش و زمان ورود سفارش‌ها در دورة ثبت سفارش برای هر عرضه اولیه توسط بورس تعیین و قبل از شروع دوره ثبت سفارش از طریق سایت رسمی بورس و سامانه معاملاتی به اطلاع عموم خواهد رسید.
ماده 76: اگر در دورة ثبت سفارش، سفارش‌های ثبت شده کمتر از اوراق مشارکت عرضه شده باشد، ثبت سفارش حداکثر یک دوره با درخواست ناشر پذیرفته شده و موافقت بورس و با رعایت مادة 17 دستورالعمل ثبت و عرضة عمومی اوراق بهادار، تمدید می‌شود.
ماده 77: در صورتی که حجم کل سفارش‌های ثبت شده کمتر از تعداد کل اوراق مشارکت عرضه شده باشد، متعهد خرید مکلف به ورود سفارش خرید برای باقیماندة اوراق خواهد بود.
تبصره:متعهد خرید 30 روز فرصت دارد تا فهرست تخصیص اوراق مشارکت بین سرمایه‌گذاران را به بورس ارایه نماید.
ماده 78: در صورتی که حجم کل سفارش‌های ثبت شده بیشتر از تعداد کل اوراق مشارکت عرضه شده باشد، تخصیص اوراق مشارکت براساس رویة تسهیم به نسبت انجام می‌شود.
ماده 79: معاملة اوراق مشارکت پذیرفته شده در بورس، صرفاً در بورس قابل انجام است. مبنای پرداخت سود و اصل مبلغ اوراق مشارکت در سررسید، فهرست دارندگان اوراق مشارکت نزد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی است.
ماده 80: محدودیت دامنة نوسان روزانة قیمت از اولین روز کاری بعد از عرضة اولیه، روی نماد معاملاتی اوراق مشارکت اعمال خواهد شد.
ماده 81: خریداران و فروشندگان اوراق مشارکت، با مراجعه به کارگزاران و تکمیل فرم‌های سفارش خرید یا فروش، نسبت به خرید و فروش اوراق مشارکت اقدام می‌کنند. سفارش‌های دریافتی از طریق کارگزاران وارد سامانة معاملات می‌شود و براساس اولویت قیمت و زمان، معاملات آن انجام می‌شود.
ماده 82: قیمت خرید و فروش اوراق مشارکت براساس عرضه و تقاضای بازار در بورس تعیین و به صورت درصدی از ارزش اسمی اوراق مشارکت و با احتساب دو رقم اعشار بر مبنای فرمول زیر اعلام می‌شود.
ارزش پیشنهادی
قیمت پیشنهادی (درصد) = 100 × ارزش اسمی

ماده 83: خریدار اوراق مشارکت ملزم است علاوه بر قیمت خرید اوراق مشارکت، سود انباشته اوراق مزبور (سود بین دو موعد سررسید که در امید‌نامة اوراق قید شده است) و هزینه‌های معاملاتی را نیز پرداخت نماید.
ماده 84: در صورت وجود اطلاعات مهم در بازار اوراق مشارکت، بورس می‌تواند نماد معاملاتی مربوطه را طبق مقررات متوقف و پس از انتشار اطلاعات نسبت به بازگشایی نماد اقدام نماید. دامنة نوسان روزانه قیمت در روز بازگشایی نماد اعمال نخواهد شد.
ماده 85: ضامن، بازارگردان یا بازار ساز مکلف است در راستای ایفای تعهدات خود مبنی بر خرید اوراق، به ترتیبی که در بیانیة ثبت مشخص شده است نسبت به ورود سفارش‌های خرید لازم و حفظ آن طی دورة معاملاتی اقدام نماید.
ماده 86: معاملة بیش از یک درصد از کل اوراق منتشره، در چهارچوب ضوابط معاملات عمده قابل انجام است.
ماده 87: تسویة وجوه معاملات اوراق مشارکت توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و یک روز کاری بعد از انجام معامله (T+1) صورت می‌گیرد. این شرکت برای خریدار و فروشنده گواهی نقل و انتقال اوراق مشارکت صادر می‌نماید.
ماده 88: سایر مقررات مربوط به نحوه دریافت سفارش خرید و فروش اوراق و سایر مقررات مربوط از جمله احراز هویت مشتری دریافت کد معاملاتی و غیره مشابه ضوابط حاکم بر معاملات سهام در این دستورالعمل می‌باشد.
ماده 89: فقط اوراقی در بورس قابل معامله هستند که نزد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی سپرده شده و گواهی نقل و انتقال برای آن صادر شده باشد.