تاییدخواهی برون سازمانی

استانداردهای‌ حسابرسی‌

بخش‌ ٥- 50   : تاییدخواهی برون سازمانی

 فهرست‌

  استانداردهای‌ حسابرسی‌

بخش‌ ٥- 50   : تاییدخواهی برون سازمانی

  این‌ استاندارد باید همراه‌ با مقدمه‌ استانداردهای‌ حسابرسی‌ ارائه‌ شده‌ در بخش‌ 10 مطالعه‌ شود.

کلیات‌

1 . هدف‌ این‌ بخش‌، ارائه‌ استانداردها و راهنماییهای‌ لازم‌ درباره‌ استفاده‌ حسابرس‌ از تاییدیه‌های‌ برون‌ سازمانی‌ به‌عنوان‌ یکی‌ از شیوه‌های‌ کسب‌ شواهد حسابرسی‌ است‌.

 2 . حسابرس‌ باید ضرورت‌ استفاده‌ از تاییدخواهی‌ برون‌ سازمانی‌ را برای‌ کسب‌ شواهد حسابرسی‌ مناسب‌ و کافی‌ به‌منظور پشتیبانی‌ از برخی‌ ادعاهای‌ مندرج‌ در صورتهای‌ مالی‌، تعیین‌ کند. حسابرس‌ برای‌ انجام‌ این‌ کار باید اهمیت‌، سطح‌ براوردی‌ خطرهای‌ ذاتی‌ و کنترل‌، و میزان‌ تاثیر شواهد حاصل‌ از سایر روشهای‌ حسابرسی‌ برنامه‌ریزی‌ شده‌ را در کاهش‌ خطر حسابرسی‌ مربوط‌ به‌ آن‌ ادعاها، به‌ سطح‌ پایین‌ قابل‌ قبول‌، مورد توجه‌ قرار دهد.

 3 . بخش‌ 50 "شواهد حسابرسی‌" مقرر می‌دارد که‌ میزان‌ قابلیت‌ اعتماد شواهد حسابرسی‌ به‌منبع‌ و ماهیت‌ آن‌ بستگی‌ دارد. طبق‌ آن‌ بخش‌، عموما شواهد حسابرسی‌ بدست‌ آمده‌ از منابع‌ برون‌ سازمانی‌، قابل‌ اعتمادتر از شواهد حسابرسی‌ درون‌ سازمانی‌ و شواهد حسابرسی‌ کتبی‌، قابل‌ اعتمادتر از شواهد حسابرسی‌ شفاهی‌ است‌. ازاین‌رو، درنظر گرفتن‌ پاسخهای‌ کتبی‌ به‌ درخواستهای‌ تاییدیه‌ که‌ حسابرس‌ به‌صورت‌ مستقیم‌ از اشخاص‌ ثالث‌ غیروابسته‌ به‌ واحد مورد رسیدگی‌ دریافت‌ می‌کند، به‌تنهایی‌ یا همراه‌ با شواهد حسابرسی‌ گرداوری‌ شده‌ از سایر روشها، ممکن‌ است‌ به‌ کاهش‌ خطر حسابرسی‌ مربوط‌ به‌ ادعاهای‌ مرتبط‌، به‌سطح‌ پایین‌ قابل‌ قبولی‌، کمک‌ کند.

 4 . تاییدخواهی‌ برون‌ سازمانی‌ عبارت‌ است‌ از فرایند کسب‌ و ارزیابی‌ شواهد حسابرسی‌ ازطریق‌ مکاتبه‌ مستقیم‌ شخص‌ ثالث‌، در پاسخ‌ به‌ درخواست‌ اطلاعات‌ در باره‌ یک‌مورد خاص‌ مؤثر بر ادعاهای‌ مدیریت‌ درصورتهای‌ مالی‌. حسابرس‌ برای‌ تصمیم‌گیری‌ درمورد میزان‌ استفاده‌ از تاییدخواهی‌ برون‌ سازمانی‌، ویژگیهای‌ محیط‌ فعالیت‌ واحد مورد رسیدگی‌ و شیوه‌ برخورد پاسخ‌دهندگان‌ بالقوه‌ را با درخواست‌ تاییدیه‌ مستقیم‌، مورد توجه‌ قرار می‌دهد.

 5 . تاییدخواهی‌ برون‌ سازمانی‌ اغلب‌ درارتباط‌ با مانده‌ حسابها و اجزای‌ آنها بکار می‌رود، اما لزوماً به‌ این‌ اقلام‌ محدود نمی‌شود. برای‌ مثال‌، حسابرس‌ ممکن‌ است‌ درباره‌ شرایط‌ قراردادها یا معاملات‌ واحد مورد رسیدگی‌ با اشخاص‌ ثالث‌، از آنان‌ تاییدخواهی‌ کند. این‌گونه‌ درخواستهای‌ تاییدیه‌ با هدف‌ تشخیص‌ جزییات‌ تغییرات‌ احتمالی‌ قراردادها طراحی‌ می‌شود.
در نمونه‌های‌ زیر نیز می‌توان‌ از تاییدخواهی‌ برون‌ سازمانی‌ استفاده‌ کرد:

 الف‌- مانده‌های‌ حسابهای‌ بانک‌ و سایر اطلاعات‌ مربوط‌.

 ب‌ - مانده‌های‌ حسابهای‌ دریافتنی‌.

 پ‌ - موجودیهای‌ مواد و کالای‌ امانی‌ نزد دیگران‌.

 ت‌ - اسناد مالکیت‌ اموال‌ که‌ برای‌ حفاظت‌ یا به‌عنوان‌ وثیقه‌ نزد اشخاص‌ ثالث‌ نگهداری‌ می‌شود.

 ث‌ - مانده‌ حساب‌ سرمایه‌گذاریها.

 ج‌ - اوراق‌ بهادار خریداری‌ شده‌ ازطریق‌ کارگزاران‌ بورس‌ که‌ تا تاریخ‌ ترازنامه‌ تحویل‌ گرفته‌ نشده‌ است‌.

 چ‌ - تسهیلات‌ دریافتی‌ از اعتبار دهندگان‌.

 ح‌ - مانده‌های‌ حسابهای‌ پرداختنی‌.

 6 . قابلیت‌ اعتماد شواهد کسب‌ شده‌ ازطریق‌ تاییدخواهی‌ برون‌ سازمانی‌ به‌مواردی‌ ازجمله‌، استفاده‌ حسابرس‌ از روشهای‌ مناسب‌ در طراحی‌ درخواست‌ تاییدیه‌، اجرای‌ روشهای‌ تاییدخواهی‌ برون‌ سازمانی‌ و ارزیابی‌ نتایج‌ حاصل‌ از این‌ روشها بستگی‌ دارد. عوامل‌ مؤثربر قابلیت‌ اعتماد تاییدیه‌ها شامل‌ موارد زیر است‌:

 الف‌- کنترلهایی‌ که‌ حسابرس‌ در مورد درخواستهای‌ تاییدیه‌ و پاسخهای‌ دریافتی‌ اعمال‌ می‌کند.

 ب‌ - ویژگیهای‌ پاسخ‌دهندگان‌.

 پ‌ - هرگونه‌ محدودیت‌ موجود در پاسخها یا تحمیل‌ شده‌ توسط‌ مدیریت‌ واحد مورد رسیدگی‌.

  ارتباط‌ روشهای‌ تاییدخواهی‌ برون‌ سازمانی‌ با براوردهای‌ حسابرس‌ از خطرهای‌ ذاتی‌ و کنترل‌

7 . بخش‌ 40 "براورد خطر و سیستم‌ کنترل‌ داخلی‌" خطر حسابرسی‌ و ارتباط‌ بین‌ اجزای‌ آن‌ (خطرذاتی‌، خطر کنترل‌ و خطر عدم‌ کشف‌) را توضیح‌ می‌دهد. بخش‌ یاد شده‌ فرایند براورد خطرهای‌ ذاتی‌ و کنترل‌ را به‌منظور تعیین‌ ماهیت‌، زمانبندی‌ اجرا و حدود آزمونهای‌ محتوا برای‌ کاهش‌ خطر عدم‌ کشف‌ و درنتیجه‌، کاهش‌ خطر حسابرسی‌ به‌ سطحی‌ قابل‌ قبول‌، شرح‌ می‌دهد.

 8 . براساس‌ بخش‌ 40، ماهیت‌ و میزان‌ شواهدی‌ که‌ باید از اجرای‌ آزمونهای‌ محتوا بدست‌آید، به‌براورد خطرهای‌ ذاتی‌ و کنترل‌ بستگی‌ دارد. در هرصورت‌، سطح‌ براوردی‌ خطرهای‌ ذاتی‌ و کنترل‌ نمی‌تواند به‌حدی‌ پایین‌ باشد که‌ به‌اجرای‌ آزمون‌ محتوا نیاز نباشد. این‌ آزمونهای‌ محتوا می‌تواند شامل‌ استفاده‌ از تاییدخواهی‌ برون‌ سازمانی‌ برای‌ ادعاهای‌ خاص‌ مندرج‌ در صورتهای‌ مالی‌ باشد.

 9 . براساس‌ بند 47 بخش‌ 40، هرچه‌ براورد خطرهای‌ ذاتی‌ و کنترل‌ بالاتر باشد، حسابرس‌ باید شواهد حسابرسی‌ بیشتری‌ را با اجرای‌ آزمونهای‌ محتوا بدست‌ آورد. درنتیجه‌، هرچه‌ سطح‌ براوردی‌ خطرهای‌ ذاتی‌ و کنترل‌ افزایش‌ می‌یابد، حسابرس‌ آزمونهای‌ محتوا را چنان‌ طراحی‌ می‌کند که‌ شواهد بیشتر یا متقاعدکننده‌تری‌ را درباره‌ یک‌ادعای‌ مندرج‌ درصورتهای‌ مالی‌ بدست‌ آورد. در این‌گونه‌ موارد، استفاده‌ از روشهای‌ تاییدخواهی‌ ممکن‌ است‌ در تهیه‌ شواهد حسابرسی‌ مناسب‌ و کافی‌، مؤثر باشد.

 10 . هرچه‌ سطح‌ براوردی‌ خطرهای‌ ذاتی‌ و کنترل‌ پایینتر باشد، حسابرس‌ برای‌ نتیجه‌گیری‌ درباره‌ یک‌ادعای‌ مندرج‌ درصورتهای‌ مالی‌، نیاز کمتری‌ به‌ کسب‌ اطمینان‌ ازطریق‌ اجرای‌ آزمونهای‌ محتوا دارد. برای‌ مثال‌، واحد مورد رسیدگی‌ ممکن‌ است‌ وامی‌ گرفته‌ باشد که‌ طبق‌ جدول‌ زمانبندی‌ مورد توافق‌، بازپرداخت‌ می‌شود و حسابرس‌ در سالهای‌ پیش‌ درمورد شرایط‌ وام‌، تاییدیه‌ دریافت‌ کرده‌ است‌. چنانچه‌ سایر اقدامات‌ انجام‌ شده‌ حسابرس‌ (شامل‌ آزمون‌ کنترلهای‌ لازم‌) نشان‌ دهد که‌ شرایط‌ وام‌ تغییر نکرده‌ است‌ و خطرهای‌ ذاتی‌ و کنترل‌ مربوط‌ به‌ مانده‌ وام‌ درسطح‌ پایین‌ براورد شود، حسابرس‌ ممکن‌ است‌ به‌جای‌ تاییدخواهی‌ مستقیم‌ و دوباره‌ از وام‌دهنده‌، آزمونهای‌ محتوا را به‌ آزمون‌ جزییات‌ پرداختهای‌ انجام‌ شده‌ در این‌ ارتباط‌، محدود کند.

 11 . معاملات‌ غیرعادی‌ یا پیچیده‌ ممکن‌ است‌ در مقایسه‌ با معاملات‌ ساده‌، از خطر ذاتی‌ یا خطر کنترل‌ بالاتری‌ برخوردار باشد. چنانچه‌ واحد مورد رسیدگی‌ معامله‌ای‌ غیرعادی‌ یا پیچیده‌ انجام‌ دهد و سطح‌ خطرهای‌ ذاتی‌ و کنترل‌ آن‌ بالا براورد شود، حسابرس‌ علاوه‌بر رسیدگی‌ به‌ مستندات‌ موجود در واحد مورد رسیدگی‌، دریافت‌ تاییدیه‌ ازطرف‌های‌ معامله‌ درباره‌ شرایط‌ معامله‌ را نیز در نظر گیرد.

  ادعاهای‌ مشمول‌ تاییدخواهی‌ برون‌ سازمانی‌

12 . بخش‌ 50 "شواهد حسابرسی‌" ادعاهای‌ مدیریت‌ را درصورتهای‌ مالی‌ تحت‌ عناوین‌ وجود، حقوق‌ مالکانه‌ و تعهدات‌، وقوع‌، کامل‌ بودن‌، ارزشیابی‌، اندازه‌گیری‌ و ارائه‌ و افشا گروه‌بندی‌ کرده‌ است‌. گرچه‌تاییدیه‌های‌ برون‌ سازمانی‌ می‌تواند شواهد حسابرسی‌ را درباره‌ این‌ ادعاها فراهم‌ نماید، اما توانایی‌ یک‌ تاییدیه‌ برون‌ سازمانی‌ در تهیه‌ شواهد درباره‌ هرادعای‌ خاص‌ مندرج‌ در صورتهای‌ مالی‌، فرق‌ می‌کند.

 13 . تاییدخواهی‌ برون‌ سازمانی‌ در مورد یک‌ حساب‌ دریافتنی‌، شواهدی‌ قوی‌ را درباره‌ ادعای‌ "وجود" مانده‌ حساب‌ در یک‌ تاریخ‌ مشخص‌، فراهم‌ می‌کند. تاییدخواهی‌ همچنین‌، شواهدی‌ را درباره‌ عملکرد روشهای‌ انقطاع‌ زمانی‌ اجرا شده‌ توسط‌ حسابرس‌ بدست‌ می‌دهد. اما، چنین‌ تاییدخواهی‌ معمولا همه‌ شواهد حسابرسی‌ لازم‌ را برای‌ ادعای‌ "ارزشیابی‌" فراهم‌ نمی‌کند؛ زیرا، درخواست‌ از بدهکار برای‌ تایید جزییات‌ مربوط‌ به‌ توانایی‌ وی‌ در پرداخت‌ مانده‌ حساب‌، امکان‌پذیر نیست‌.

 14 . به‌ همین‌ ترتیب‌، تاییدخواهی‌ برون‌ سازمانی‌ درمورد کالای‌ امانی‌ نزد دیگران‌، احتمالا شواهدی‌ قوی‌ در پشتیبانی‌ از ادعاهای‌ "وجود" و "حقوق‌ مالکانه‌ و تعهدات‌" بدست‌ می‌دهد، اماممکن‌ است‌ شواهدی‌ در پشتیبانی‌ از ادعای‌ "ارزشیابی‌"   فراهم‌ نکند.

 15 . هدف‌ حسابرس‌ از انتخاب‌ اطلاعات‌ برای‌ تاییدخواهی‌ نیز برمربوط‌بودن‌ تاییدخواهی‌ برون‌ سازمانی‌ برای‌ حسابرسی‌ یک‌ ادعای‌ خاص‌ مندرج‌ درصورتهای‌ مالی‌، اثر می‌گذارد. برای‌ مثال‌، در حسابرسی‌ ادعای‌ "کامل‌ بودن‌" حسابهای‌ پرداختنی‌، حسابرس‌ به‌دنبال‌ شواهدی‌ است‌ که‌ نشان‌ دهد هیچ‌ بدهی‌ ثبت‌نشده‌ بااهمیتی‌ وجود ندارد. ازاین‌رو، ارسال‌ درخواست‌ تاییدیه‌ برای‌ تامین‌کنندگان‌ اصلی‌ مواد اولیه‌ واحد مورد رسیدگی‌، به‌منظور ارائه‌ مستقیم‌ نسخه‌ای‌از صورتحسابهای‌ آنان‌ به‌ حسابرس‌، علیرغم‌ نبود مانده‌ طبق‌ سوابق‌ حسابداری‌، معمولا برای‌ کشف‌ بدهیهای‌ ثبت‌ نشده‌، مؤثرتر از انتخاب‌ حسابها برای‌ تاییدخواهی‌ برمبنای‌ مانده‌های‌ بزرگتر حسابهای‌ پرداختنی‌ است‌.

 16 . چنانچه‌ ازطریق‌ تاییدخواهی‌، شواهد کافی‌ و مناسب‌ درباره‌ ادعاهای‌ موردنظر کسب‌ نشود، حسابرس‌ سایر روشها را به‌عنوان‌ مکمل‌ یا جایگزین‌ تاییدخواهی‌، مورد توجه‌ قرار می‌دهد.

 طراحی‌ درخواست‌ تاییدیه‌ برون‌ سازمانی‌

17 . حسابرس‌ باید درخواستهای‌ تاییدیـه‌ برون‌ سازمانی‌ را متناسب‌ با هدف‌ خاص‌ حسابرسی‌ طراحی‌ کند. حسابرس‌ هنگام‌ طراحی‌ درخواست‌ تاییدیه‌، ادعاهای‌ مورد نظر و عوامل‌ احتمالی‌ مؤثر برقابلیت‌ اعتماد تاییدخواهی‌ را مورد توجه‌ قرار می‌دهد. عواملی‌ مانند شکل‌ درخواست‌ تاییدیه‌ برون‌ سازمانی‌، تجارب‌ قبلی‌ حاصل‌ از حسابرسی‌ واحد مورد رسیدگی‌ یا حسابرسیهای‌ مشابه‌، ماهیت‌ اطلاعات‌ مورد درخواست‌ و ویژگیهای‌ پاسخ‌دهندگان‌ مورد نظر، بر طراحی‌ درخواستها اثر می‌گذارد؛ زیرا، این‌ عوامل‌ برقابلیت‌ اعتماد شواهد کسب‌ شده‌ ازطریق‌ روشهای‌ تاییدخواهی‌ برون‌ سازمانی‌، اثری‌ مستقیم‌ دارد.

 18 . حسابرس‌ همچنین‌، نوع‌ اطلاعاتی‌ را که‌ پاسخ‌دهندگان‌ به‌آسانی‌ می‌توانند تایید کنند، درطراحی‌ درخواست‌ تاییدیه‌ درنظر می‌گیرد؛ زیرا، این‌ امر ممکن‌ است‌ بر میزان‌ پاسخها و ماهیت‌ شواهد کسب‌ شده‌ اثر گذارد. برای‌ مثال‌، سیستم‌های‌ حسابداری‌ برخی‌ از پاسخ‌دهندگان‌ ممکن‌ است‌ به‌گونه‌ای‌ باشد که‌ تایید تک‌تک‌ معاملات‌ به‌ جای‌ کل‌ مانده‌ حسابها را تسهیل‌ کند. علاوه‌براین‌، پاسخ‌دهندگان‌ ممکن‌ است‌ همیشه‌ امکان‌ تایید برخی‌ از انواع‌ اطلاعات‌، مانند کل‌ مانده‌ حساب‌ را نداشته‌ باشند، اما بتوانند مبالغ‌ فاکتورهای‌ تشکیل‌دهنده‌ کل‌ مانده‌ را تایید نمایند.

 19 . درخواستهای‌ تاییدیه‌ معمولا شامل‌ مجوز مدیریت‌ به‌ پاسخ‌دهندگان‌ به‌منظور افشای‌ اطلاعات‌ برای‌ حسابرس‌ است‌. پاسخ‌دهندگان‌ ممکن‌ است‌ در پاسخ‌دادن‌ به‌ درخواستهایی‌ که‌ دارای‌ مجوز مدیریت‌ است‌، تمایل‌ بیشتری‌ داشته‌ باشند و گاه‌ ممکن‌ است‌ درصورت‌ نبود مجوز مدیریت‌، قادر به‌ پاسخ‌ دادن‌ نباشند.

 استفاده‌ از تاییدیه‌های‌ مثبت‌ و منفی‌

20 . حسـابـرس‌ می‌تـوانـد از درخواستهـای‌ تاییدیـه‌ مثبت‌ یا منفی‌ یـا ترکیبی‌ از هـردو استفـاده‌ کنـد.

 21 . درخواست‌ تاییدیه‌ مثبت‌، از پاسخ‌دهنده‌ می‌خواهد که‌ در هرصورت‌ با اعلام‌ موافقت‌ نسبت‌ به‌ اطلاعات‌ داده‌ شده‌ یا با تکمیل‌ اطلاعات‌ درخواستی‌، به‌ حسابرس‌ پاسخ‌ دهد. معمولا انتظار می‌رود پاسخ‌ به‌ درخواستهای‌ تاییدیه‌ مثبت‌، شواهد حسابرسی‌ قابل‌ اعتمادی‌ را فراهم‌ کند. اما، این‌ خطر نیز وجود دارد که‌ پاسخ‌دهنده‌ای‌ ممکن‌ است‌ بدون‌بررسی‌ درستی‌ اطلاعات‌، پاسخ‌ دهد. حسابرس‌ معمولا نمی‌تواند وقوع‌ این‌ مورد را کشف‌ کند. اما، حسابرس‌ می‌تواند با استفاده‌ از درخواست‌ تاییدیه‌ مثبت‌ بدون‌ مبلغ‌ یا سایر اطلاعات‌ و درخواست‌ از پاسخ‌دهنده‌ برای‌ درج‌ مبلغ‌ یا ارائه‌ سایر اطلاعات‌، این‌ خطر را کاهش‌ دهد. از سوی‌ دیگر، استفاده‌ از این‌ نوع‌ درخواست‌ تاییدیه‌ ممکن‌ است‌ به‌دلیل‌ نیاز به‌صرف‌ زمان‌ بیشتر توسط‌ پاسخ‌دهندگان‌، به‌کاهش‌ تعداد پاسخها بینجامد.

 22 . درخواست‌ تاییدیه‌ منفی‌ از پاسخ‌دهنده‌ می‌خواهد تنها درصورتی‌ پاسخ‌ دهد که‌ بااطلاعات‌ ارائه‌شده‌ در درخواست‌ تاییدیه‌، موافق‌ نباشد. اما، درصورت‌ دریافت‌ نکردن‌ پاسخ‌ درخواست‌ تاییدیه‌ منفی‌، حسابرس‌ می‌داند که‌ هیچ‌ شواهد روشنی‌ درباره‌ این‌که‌ اشخاص‌ ثالث‌ مورد نظر، درخواست‌ تاییدیه‌ را دریافت‌ و درستی‌ اطلاعات‌ مندرج‌ در آن‌ را تایید کرده‌اند، دراختیار ندارد. ازاین‌رو، معمولا استفاده‌ از درخواست‌ تاییدیه‌ منفی‌ شواهدی‌ با قابلیت‌ اعتماد کمتر از درخواست‌ تاییدیه‌ مثبت‌ فراهم‌ می‌کند و حسابرس‌ اجرای‌ سایر آزمونهای‌ محتوا را به‌عنوان‌ مکمل‌ استفاده‌ از تاییدیه‌ منفی‌، مورد توجه‌ قرار می‌دهد.

 23 . درخواست‌ تاییدیـه‌ منفی‌ درمواردی‌ می‌تـوانـد برای‌ کاهش‌ خطـر حسابرسی‌ به‌سطحی‌ قابل‌ قبول‌ بکار رود که‌ همه‌ شرایط‌ زیر برقرار باشد:

 الف‌- پایین‌ بودن‌ سطح‌ براوردی‌ خطرهای‌ ذاتی‌ و کنترل‌.

 ب‌ - وجود تعداد زیادی‌ از مانده‌های‌ کوچک‌.

 پ‌ - مورد انتظار نبودن‌ وجود اشتباهات‌ به‌تعداد زیاد.

 ت‌ - نبود دلیلی‌ برای‌ حسابرس‌ دال‌بر بی‌توجهی‌ پاسخ‌دهندگان‌ به‌ این‌گونه‌ درخواستها.

 24 . ترکیبی‌ از تاییدیه‌های‌ مثبت‌ و منفی‌ می‌تواند مورد استفاده‌ قرار گیرد. برای‌ مثال‌، درمواردی‌که‌ مبلغ‌ کل‌ مانده‌ حسابهای‌ دریافتنی‌ از تعداد زیادی‌ مانده‌های‌ کوچک‌ و تعداد اندکی‌ مانده‌های‌ بزرگ‌ تشکیل‌ شده‌ باشد، حسابرس‌ ممکن‌ است‌ به‌ این‌ نتیجه‌ برسد که‌ استفاده‌ از درخواست‌ تاییدیه‌ مثبت‌ درمورد تمام‌ یا نمونه‌ای‌ از مانده‌های‌ بزرگ‌ و درخواست‌ تاییدیه‌ منفی‌ درمورد نمونه‌ای‌ از مانده‌های‌ کوچک‌، مناسب‌ است‌.

 درخواستهای‌ مدیریت‌

25 . در مواردی‌ که‌ حسابرس‌ درصدد تاییدخواهی‌ در مورد برخی‌ مانده‌ها یا سایر اطلاعات‌ باشد و مدیریت‌ از حسابرس‌ بخواهد چنین‌ اقدامی‌ را انجام‌ ندهد، حسابرس‌ باید وجود دلایل‌ معتبر برای‌ چنین‌ درخواستی‌ را مورد توجه‌ قرار دهد و برای‌ پشتیبانی‌ از درستی‌ درخواست‌ مدیریت‌، شواهدی‌ کسب‌ کند. اگر حسابرس‌ با درخواست‌ مدیریت‌ درمورد عدم‌ استفاده‌ از تاییدخواهی‌ برون‌ سازمانی‌ درباره‌ موضوع‌ خاصی‌ موافق‌ باشد باید روشهای‌ جایگزین‌ را برای‌ کسب‌ شواهد مناسب‌ و کافی‌ درباره‌ آن‌ موضوع‌، اجرا کند.

 26 . چنانچه‌ حسابرس‌ نسبت‌ به‌درستی‌ درخواست‌ مدیریت‌ متقاعد نشود و از کاربرد تاییدخواهی‌ نیز منع‌ گردد، محدودیت‌ در دامنه‌ رسیدگی‌ ایجاد می‌شود و باید اثر احتمالی‌ آن‌ را بر گزارش‌ خود، مورد توجه‌ قرار دهد.

 27 . حسابرس‌ دلایل‌ ارائه‌شده‌ توسط‌ مدیریت‌ را با تردید حرفه‌ای‌ بررسی‌ می‌کند و تاثیر چنین‌ درخواستی‌ را بر صداقت‌ مدیریت‌، مورد توجه‌ قرار می‌دهد. حسابرس‌ این‌ امر را درنظر می‌گیرد که‌ درخواست‌ مدیریت‌ ممکن‌ است‌ نشان‌دهنده‌ احتمال‌ وجود تقلب‌ یا اشتباه‌ باشد. چنانچه‌ حسابرس‌ براین‌ باور باشد که‌ تقلب‌ یا اشتباهی‌ وجود دارد باید رهنمود بخش‌24 "تقلب‌ و اشتباه‌" را بکار گیرد. حسابرس‌ همچنین‌، روشهای‌ جایگزین‌ را که‌ می‌تواند شواهد مناسب‌ و کافی‌ درباره‌ آن‌ موضوع‌ فراهم‌ کند، مورد توجه‌ قرار می‌دهد.

 ویژگیهای‌ پاسخ‌دهندگان‌

28 . قابلیت‌ اعتماد شواهد کسب‌شده‌ ازطریق‌ تاییدخواهی‌، تحت‌ تاثیر صلاحیت‌، استقلال‌، اختیار پاسخ‌دهی‌، آگاهی‌ از موضوع‌ مورد تاییدخواهی‌ و بیطرفی‌ پاسخ‌دهنده‌ قرار دارد. به‌این‌دلیل‌، حسابرس‌ تلاش‌ می‌کند، درصورت‌ امکان‌، نسبت‌ به‌درخواست‌ تاییدیه‌ از شخص‌ مناسب‌، اطمینان‌ حاصل‌ کند. برای‌ مثال‌، درمورد تاییدخواهی‌ درباره‌ تعویق‌ پرداخت‌ اقساط‌ یک‌ بدهی‌ بلندمدت‌، حسابرس‌ درخواست‌ را برای‌ مقامی‌ ارسال‌ می‌کند که‌ درباره‌ شرایط‌ تعویق‌ پرداخت‌ اقساط‌، آگاهی‌ دارد و مجاز به‌ ارائه‌ اطلاعات‌ می‌باشد.

 29 . حسابرس‌ همچنین‌، به‌ این‌ موضوع‌ توجه‌ می‌کند که‌ برخی‌ اشخاص‌ ممکن‌ است‌ پاسخهای‌ بیطرفانه‌ به‌ درخواست‌ تاییدیه‌ ندهند. اطلاعات‌ درباره‌ صلاحیت‌، آگاهی‌، انگیزه‌، توانایی‌ یا تمایل‌ پاسخ‌دهندگان‌ به‌ پاسخ‌دهی‌، می‌تواند مورد توجه‌ حسابرس‌ قرار گیرد. حسابرس‌ اثر چنین‌ اطلاعاتی‌ را بر طراحی‌ درخواست‌ تاییدیه‌ و ارزیابی‌ نتایج‌ آن‌، شامل‌ تعیین‌ لزوم‌ بکارگیری‌ روشهای‌ اضافی‌، درنظر می‌گیرد. حسابرس‌ همچنین‌، به‌ این‌ موضوع‌ توجه‌ می‌کند که‌ آیا مبنای‌ کافی‌ برای‌ این‌ نتیجه‌گیری‌ وجود دارد که‌ درخواست‌ تاییدیه‌ برای‌ پاسخ‌دهنده‌ای‌ ارسال‌ شده‌ است‌ که‌ حسابرس‌ انتظار دارد پاسخ‌ وی‌ شواهد مناسب‌ و کافی‌ را فراهم‌ کند. برای‌ مثال‌، حسابرس‌ ممکن‌ است‌ با معاملات‌ غیرعادی‌ و عمده‌ در پایان‌ سال‌ مواجه‌ شود که‌ اثر بااهمیتی‌ بر صورتهای‌ مالی‌ دارد و مربوط‌ به‌ معاملات‌ انجام‌شده‌ با شخص‌ ثالثی‌ باشد که‌ ازنظر اقتصادی‌، وابسته‌ به‌ واحد مورد رسیدگی‌ است‌. در چنین‌ شرایطی‌، حسابرس‌ امکان‌ این‌که‌ شخص‌ ثالث‌، انگیزه‌ای‌ برای‌ ارائه‌ پاسخ‌ نادرست‌ داشته‌ باشد را مورد توجه‌ قرار می‌دهد.

 فرایند تاییدخواهی‌ برون‌ سازمانی‌

30 . حسابرس‌ هنگام‌ اجرای‌ روشهای‌ تاییدخواهی‌ باید بر فرایند انتخاب‌ اشخاص‌ برای‌ ارسال‌ درخواست‌ تاییدیه‌، تهیه‌ و ارسال‌ درخواستهای‌ تاییدیه‌ و دریافت‌ پاسخهای‌ مربوط‌، کنترل‌ داشته‌ باشد. به‌منظور به‌ حداقل‌ رساندن‌ این‌ احتمال‌ که‌ نتایج‌ فرایند تاییدخواهی‌، به‌دلیل‌ مداخله‌ و دستکاری‌ درخواستهای‌ تاییدیه‌ یا پاسخها جانبدارانه‌ شود باید بر مکاتبات‌ بین‌ دریافت‌کنندگان‌ موردنظر و حسابرس‌، کنترل‌ اعمال‌ شود. حسابرس‌ باید اطمینان‌ حاصل‌ کند که‌ درخواستهای‌ تاییدیه‌ راسا توسط‌ وی‌ و به‌نشانی‌ صحیح‌ ارسال‌ و از پاسخ‌دهندگان‌ درخواست‌ شده‌ که‌ کلیه‌ پاسخها مستقیما به‌ آدرس‌ حسابرس‌ ارسال‌ شود. حسابرس‌ باید توجه‌ کند که‌ پاسخها توسط‌ پاسخ‌دهندگان‌ مورد نظر ارسال‌ شده‌ باشد.

 عدم‌ پاسخ‌ به‌ درخواست‌ تاییدیه‌ مثبت‌

31 . در مواردی‌ که‌ پاسخ‌ درخواست‌ تاییدیه‌ مثبت‌ دریافت‌ نشود، حسابرس‌ باید روشهای‌ جایگزین‌ را اجرا کند. روشهای‌ حسابرسی‌ جایگزین‌ باید به‌گونه‌ای‌ باشد که‌ شواهد لازم‌ را درباره‌ ادعاهای‌ صورتهای‌ مالی‌ که‌ درخواست‌ تاییدیه‌ به‌منظور تامین‌ آنها ارسال‌ شده‌ بود، فراهم‌ کند.

 32 . در مواردی‌ که‌ پاسخی‌ دریافت‌ نمی‌شود، حسابرس‌ معمولا با ارسال‌ نامه‌ یادآوری‌ ازطریق‌ واحد مورد رسیدگی‌، دریافت‌ پاسخ‌ را پیگیری‌ می‌کند. چنانچه‌ پاسخی‌ دریافت‌ نشود، حسابرس‌ از روشهای‌ حسابرسی‌ جایگزین‌ استفاده‌ می‌کند. ماهیت‌ روشهای‌ جایگزین‌ برحسب‌ نوع‌ حساب‌ و ادعای‌ مورد نظر، متفاوت‌ است‌. در بررسی‌ حسابهای‌ دریافتنی‌، روشهای‌ جایگزین‌ ممکن‌ است‌ شامل‌ بررسی‌ دریافتهای‌ نقدی‌ بعدی‌، بررسی‌ مدارک‌ حمل‌ یا سایر مدارک‌ واحد مورد رسیدگی‌ به‌منظور کسب‌ شواهد در مورد ادعای‌ "وجود" و آزمون‌ انقطاع‌ زمانی‌ فروش‌ برای‌ کسب‌ شواهد درباره‌ ادعای‌ "کامل‌ بودن‌" باشد. در بررسی‌ حسابهای‌ پرداختنی‌، روشهای‌ جایگزین‌ ممکن‌ است‌ شامل‌ بررسی‌ پرداختهای‌ نقدی‌ بعدی‌ یا مکاتبه‌ با اشخاص‌ ثالث‌ به‌منظور گرداوری‌ شواهد در مورد ادعای‌ "وجود" و بررسی‌ مدارک‌ دیگری‌ مانند رسیدهای‌ کالای‌ دریافتی‌ به‌منظور گرداوری‌ شواهد درباره‌ ادعای‌ "کامل‌ بودن‌" باشد.

 قابلیت‌ اعتماد پاسخهای‌ دریافتی‌

33 . حسابرس‌ وجود هر نوع‌ نشانه‌ای‌ را که‌ تاییدیه‌های‌ دریافتی‌ ممکن‌ است‌ قابل‌ اعتماد نباشد، مورد توجه‌ قرار می‌دهد. حسابرس‌ اعتبار پاسخ‌ را بررسی‌ و روشهایی‌ را برای‌ رفع‌ هرگونه‌ تردید اجرا می‌کند. حسابرس‌ ممکن‌ است‌ برای‌ اثبات‌ منبع‌ و محتوای‌ پاسخ‌، با فرستنده‌ موردنظر تماس‌ تلفنی‌ بگیرد. با استفاده‌ روزافزون‌ از فناوری‌، حسابرس‌ اعتبار منبع‌ پاسخهای‌ دریافتی‌ به‌ شکل‌ الکترونیکی‌ (برای‌ مثال‌، دورنگار یا نامه‌ الکترونیکی‌) را بررسی‌ می‌کند. درچنین‌ مواردی‌ حسابرس‌ از فرستنده‌ مورد نظر می‌خواهد که‌ تاییدیه‌ اصلی‌ را مستقیما برای‌ وی‌ ارسال‌ کند.

 دلایل‌ و فراوانی‌ مغایرتها

34 . چنانچه‌ حسابرس‌ به‌ این‌ نتیجه‌ برسد که‌ فرایند تاییدخواهی‌ و روشهای‌ جایگزین‌، شواهد حسابرسی‌ مناسب‌ و کافی‌ را درمورد یک‌ ادعا فراهم‌ نکرده‌ است‌ باید روشهای‌ بیشتری‌ را برای‌ کسب‌ شواهد حسابرسی‌ مناسب‌ و کافی‌ اجرا کند.

 حسابرس‌ برای‌ نتیجه‌گیری‌، موارد زیر را ارزیابی‌ می‌کند:

 الف‌- قابلیت‌ اعتماد تاییدیه‌ها و روشهای‌ جایگزین‌.

 ب‌ - ماهیت‌ هر گونه‌ مغایرت‌، شامل‌ آثار کمی‌ و کیفی‌ آن‌.

 پ‌ - شواهد فراهم‌ شده‌ ازطریق‌ روشهای‌ جایگزین‌.

حسابرس‌ برمبنای‌ این‌ ارزیابی‌، نیاز به‌ روشهای‌ حسابرسی‌ بیشتر را برای‌ کسب‌ شواهد حسابرسی‌ مناسب‌ و کافی‌ تعیین‌ می‌کند.

 35 . حسابرس‌ همچنین‌، دلایل‌ و فراوانی‌ مغایرتهای‌ گزارش‌ شده‌ توسط‌ پاسخ‌دهندگان‌ را موردتوجه‌ قرار می‌دهد. مغایرت‌ ممکن‌ است‌ نشان‌دهنده‌ تحریف‌ در سوابق‌ حسابداری‌ واحد مورد رسیدگی‌ باشد که‌ دراین‌حالت‌، حسابرس‌ دلایل‌ تحریف‌ را تعیین‌ و اهمیت‌ اثر آن‌ را بر صورتهای‌ مالی‌، ارزیابی‌ می‌کند. چنانچه‌ مغایرت‌ نشانه‌ یک‌ تحریف‌ باشد، حسابرس‌ ماهیت‌، زمانبندی‌ اجرا و حدود روشهای‌ حسابرسی‌ لازم‌ را برای‌ فراهم‌ کردن‌ شواهد مورد نیاز، دوباره‌ بررسی‌ می‌کند.

 ارزیابی‌ نتایج‌ فرایند تاییدخواهی‌

36 . حسابرس‌ باید این‌ موضوع‌ را که‌ نتایج‌ فرایند تاییدخواهی‌ برون‌ سازمانی‌، همراه‌ با نتایج‌ حاصل‌از سایر روشهای‌ اجرا شده‌، شواهد حسابرسی‌ مناسب‌ و کافی‌ درباره‌ ادعاهای‌ مورد حسابرسی‌ فراهم‌ کرده‌ است‌، ارزیابی‌ کند. حسابرس‌ برای‌ این‌ ارزیابی‌ رهنمودهای‌ ارائه‌ شده‌ در بخش‌53 "نمونه‌گیری‌ در حسابرسی‌ و سایر روشهای‌ انتخاب‌ اقلام‌ برای‌ آزمون‌" را مورد توجه‌ قرارمی‌دهد.

 تاییدخواهی‌ برون‌ سازمانی‌ پیش‌ از پایان‌ سال‌ مالی‌

37 . در مواردی‌ که‌ حسابرس‌ از تاییدخواهی‌ در تاریخی‌ پیش‌ از تاریخ‌ ترازنامه‌ به‌منظور کسب‌ شواهد برای‌ پشتیبانی‌ از یک‌ ادعای‌ مرتبط‌ با صورتهای‌ مالی‌ استفاده‌ می‌کند، شواهد حسابرسی‌ مناسب‌ و کافی‌ دال‌بر نبود تحریف‌ بااهمیت‌ در معاملات‌ مربوط‌ به‌ آن‌ ادعا را تا تاریخ‌ تاییدخواهی‌، کسب‌ می‌کند. درعمل‌، هنگامی‌که‌ سطح‌ خطرهای‌ ذاتی‌ و کنترل‌ پایینتر از حد بالا براورد شده‌ است‌، حسابرس‌ ممکن‌ است‌ تصمیم‌ بگیرد پیش‌ از پایان‌ دوره‌ مالی‌ تاییدخواهی‌ کند. برای‌ مثال‌، هنگامی‌ که‌ حسابرسی‌ قرار است‌ درمدت‌ کوتاهی‌ پس‌ از تاریخ‌ ترازنامه‌ به‌پایان‌ برسد. همانند کلیه‌ کارهایی‌ که‌ پیش‌ از پایان‌ سال‌ مالی‌ انجام‌ می‌شود، حسابرس‌ لزوم‌ کسب‌ شواهد حسابرسی‌ بیشتر را درباره‌ دوره‌ باقیمانده‌، موردتوجه‌ قرار می‌دهد.

  تاریخ‌ اجرا

38 . این‌ بخش‌ برای‌ حسابرسی‌ صورتهای‌ مالی‌ که‌ دوره‌ مالی‌ آن‌ منتهی‌به‌ 30 اسفند 1383 یا
 پس‌ از آن‌ می‌باشد، لازم‌الاجراست‌.