اصول 7 گانه گزارشگری شفاف در اطلاعات مالی شرکت‌ها
ماهیت درونی افشای شرکت تمایل دارد با فراهم کردن اطلاعات مفید، شفافیت عملکرد مالی و عملیاتی شرکت را افزایش دهد تا استفاده‌کنندگان درون سازمانی و برون‌سازمانی که بخش عمده آنها را سهامداران تشکیل
می دهند در تصمیمات تجاری و اقتصادی خود از آن بهره مند شوند. استانداردهای گزارشگری مالی به طور قابل توجهی بر نیازهای استفاده‌کنندگان برون‌سازمانی تاکید دارد.
اطلاعات صورت‌های مالی کمک می کند تا سهامداران عملکرد گذشته شرکت، توانایی، ضعف‌ها، نقدینگی، توانایی پرداخت دیون و اثربخشی مدیریت را ارزیابی کنند. همچنین صورت‌های مالی به سهامداران در ارزیابی جریان‌های نقدی مؤثر بر تعیین ارزش ذاتی سهام کمک می کند. پرابوو و آنگوسو بیان می دارند شفافیت صورت‌های مالی موجب حفظ حقوق سهامداران میشود و به آنها و سرمایه گذاران بالقوه که اطلاعات دست اول درباره شرکت و چشم اندازهای آن ندارند امکان می‌دهد تا به آگاهی لازم دست یابند.
در اثر افشای اطلاعات مالی، انتظار می رود عدم تقارن اطلاعاتی به حداقل رسیده و احتمال تقلب کاهش یافته و یا کشف آن راحت‌تر شود. بنابراین عدم اطمینان کاهش یافته و ارزش شرکت افزایش می‌یابد. از نظر برگلاف مزیت اطلاعاتی مرتبط با شفافیت صورت‌های مالی این است که آگاهی سرمایه گذاران افزایش یافته و منجر به ایجاد اعتماد در بین سهامداران می شود و هزینه سرمایه سهام عادی شرکت کاهش می یابد. برای اینکه اطلاعات مالی واضح و شفاف باشد، نباید به صورت گمراه کننده ارائه شود.
خوانندگان صورت‌های مالی باید بتوانند بدون تلاش اضافی صورت‌های مالی را درک کنند. برای دستیابی به این هدف صورت‌های مالی سالانه باید افشای کامل و میزان بیشتری از شفافیت را در بر داشته باشد. همان طور که تامسون و یونگ تأکید کرده اند، برای این که اطلاعات مالی یک شرکت شفاف باشد، افشای شرکت باید در بر دارنده میزان کامل و صریحی از فعالیت‌های مالی و عملیاتی شرکت باشد.
از طرفی پاسخ‌گویی عبارت است از مجموعه ای از روابط اجتماعی که بر اساس آن شخص برای توضیح و توجیه رفتار و روابط خود با دیگران احساس تعهد می‌کند.
در این نوشته منظور از پاسخ‌گویی اشاره به دو جنبه این مفهوم است : نخست : شفاف سازی که برای عموم مردم مربوط میشود. دوم : مدیران که منابع را مصرف می‌کنند و در قبال آن باید جوابگو باشند.
مدیران که نماینده صاحبان سهام هستند دارای عملکردی در طی دوره مالی اند که باید در برابر آن به ذی نفعان پاسخگو باشند. مهم‌ترین ابزار پاسخ‌گویی مدیریت گزارشگری مالی شرکت است که به افشای اطلاعات مورد نیاز ذی نفعان می‌پردازد. اطلاعات افشا شده باید دارای ویژگی‌هایی باشد تا بتواند نیازهای استفاده‌کنندگان را برآورده سازد. مهم‌ترین ویژگی این اطلاعات افشا شده شفافیت است تا بتوان بر آن تکیه کرد.
درستکاری و شفافیت نقش مؤثری بر مسئولیت پاسخ‌گویی دارد. به هر میزان که اطلاعات افشا شده شفاف باشد در اصل به همان میزان مدیریت پاسخگو بوده است. علی رغم آن که تا کنون رویه‌های اطلاعاتی گوناگونی برای افشای اطلاعات ارائه شده ولی هیچ کدام نتوانسته است بستری را فراهم کند که موجب اسخگویی بهتر مدیریت شود.
*اصول گزارشگری شفاف
شرکت‌هایی که اصول گزارشگری و افشای شفاف اطلاعات را رعایت می‌کنند در اصل بر افشای به موقع، درست، کامل و با کیفیت که پاسخگوی ذی نفعان باشد اقدام کرده اند. گزارشگری و افشای شفاف باید موارد زیر را شامل شود :
1) نتایج مالی و عملیاتی شرکت: صورت‌های مالی حسابرسی شده و گزارش‌های سالانه مدیریت نشان دهنده این مطلب است که عملکرد و وضعیت مالی شرکت مورد استفاده وسیع بسیاری از استفاده‌کنندگان است.
2) اهداف شرکت: علاوه بر اهداف تجاری، امروزه بسیاری از شرکت‌ها تشویق شده اند که اطلاعات مربوط به اهداف استراتژیک، رسالت و ماموریت خود را افشا نمایند.
3)سهامداران عمده و میزان سهام دارای حق رای: یکی از حقوق اساسی سرمایه گذاران آگاهی درباره ساختار مالکیت واحد تجاری، حقوق آنها و همچنین حقوق سایر مالکان است. از این رو شرکت‌ها باید این اطلاعات را برای آگاهی بیشتر سرمایه گذاران و استفاده‌کنندگان افشا کنند.
4)اطلاعاتی درباره اعضای هیئت مدیره: افشای اطلاعات مدیران شرکت‌ها شامل صلاحیت و واجد الشرایط بودن آنها، مدارک تحصیلی و تخصص، فرآیند انتخاب، عضویت در سایر شرکت‌ها و استقلال آنها مورد مطلوب بسیاری از استفاده‌کنندگان است.
5) معاملات با اهمیت: یکی از اطلاعاتی که برای بازار اهمیت دارد آگاهی از این مطلب است که آیا شرکت می‌تواند به فعالیت خود ادامه دهد یا خیر(تداوم فعالیت). وجود قراردادهای معاملاتی با اهمیت نشان دهنده تداوم فعالیت است. از این رو نیاز است که این قراردادها از طرف مدیریت افشا شود.
6) پیش بینی و شناسایی مخاطرات: افشای مخاطراتی از قبیل ریسک خاص صنعت، شرایط محیطی، ریسک بازار مالی، ریسک مربوط به اقلام خارج از ترازنامه و ریسک ناشی از شرایط جغرافیایی منطقه ای که عملیات اصلی شرکت آنجا صورت می‌گیرد.
7) ساختار نظام راهبری بنگاه: اطلاعات مربوط به ساختار نظام راهبری بنگاه، خط و مشی آن، کارکردها، عملکرد و همچنین سیستم کنترلی که توسط آنها اجرا میشود مورد توجه بسیاری از استفاده‌کنندگان است.
در صورتی که مدیریت، ساختار ذکر شده در بالا را در افشای اطلاعات در نظر بگیرد می‌توان گفت که افشای اطلاعات شفاف بوده و مدیریت پاسخگوی پاسخ خواهان بوده است. با این وجود میزان شفافیت اطلاعات ارائه شده دارای سطوح متفاوتی است که در ادامه به آن پرداخته شده است.
*سطوح شفافیت
گزارش‌های ارائه شده توسط مدیریت دارای سطوحی از شفافیت است. نیلسن و مادسن سطوح مختلفی از شفافیت در شرکت را به شرح زیل بیان می‌دارند:
1- شفافیت در گزارش‌های ارائه شده
در این سطح میزان شفافیت واحد تجاری در ارتباط با محیط تجاری و بازار سرمایه مد نظر است. در این حالت تمرکز برتولیدات واقعی واحد تجاری است. یعنی اعداد حسابداری توانایی انعکاس ارزش‌های تاریخی و واقعی فعالیت‌های صوررت گرفته توسط واحد تجاری را داشته باشد. شفافیت در این سطح از پیچیدگی‌های زیادی برخوردار است. در این حالت شفافیت می‌تواند به عنوان انتظارات و استراتژی اصلی شرکت باشد. در این باره مدیران شرکت، تنظیم کنندگان استاندارد، دانشگاهیان، تحلیل گران و سرمایه گذاران هریک ساختار شفافیت را به گونه ای متفاوت می‌بینند.
تصور بر این است که افشای داوطلبانه گزارش‌های مالی تمام عملکرد و فعالیت‌های واحد تجاری را پوشش می‌دهد. تحقیقات بازار سرمایه نشان می‌دهد که شرکت‌ها در بهبود افشا و ارائه شفاف‌تر اطلاعات می‌کوشند، به همین منظور سطح تحلیلی صورت‌های مالی را افزایش داده تا هزینه‌های سرمایه ای را کاهش دهند و به نیاز استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی که ارائه هر چه بیشتر اطلاعات است پاسخ دهند تا آنها را به سرمایه گذاری در شرکت و تخصیص بهینه منابع جذب کنند.
مجموعه اطلاعات شفاف به ایجاد رابطه بین سازمان و بازار سرمایه و گزارش‌های مالی سنتی، به ارزش ذاتی و رشد بازدهی شرکت کمک می‌کند و همچنین گزارش‌های تجاری و گزارش‌های مدیریتی سریع‌ترین روش برای مطلع کردن سرمایه گذاران از طرح‌های آینده مدیریت است که این امر به نوبه خود موجب ارزش آفرینی برای واحد تجاری میشود و این به شفافیت و ارائه صادقانه اطلاعات وابسته است. تنها مشکلی که وجود دارد تعین میزان شفافیت و صداقت در ارائه گزارش‌هایی است که به عقیده نیلسن و مادسن بسته به اهداف متمایزی است که افراد دنبال می‌کنند. برای مثال شفافیت در سیستم سازمانی از شفافیت عملکرد و از شفافیتی که سهامداران به دنبال آن هستند دارای درجات و مقادیر متفاوتی است.
شفافیت اطلاعات و پاسخگو بودن یک شرکت تنها نسبت به سرمایه گذاران نیست بلکه نسبت به کل جامعه است. به عنوان مثال گزارش‌های حسابداری محیط زیست و مسئولیت‌های اجتماعی کیفیت گزارش‌های شرکت را افزایش داده و اثبات می‌کند که حتی در نظام مالی سرمایه داری و در میان اصول ارگانی و سازمانی هم می‌توان عدالت اجتماعی را ایجاد کرد.
به عبارت دیگر اطلاعات شفاف و پاسخگو بودن شرکت در جامعه دو فایده دارد : 1-گزارش اقدامات اجتماعی شرکت صورت می‌گیرد. 2- نسبت به این که چه کارهایی نباید صورت بگیرد هشدار داده میشود.
شفافیت در این سطح به معنی افشا پی در پی اطلاعات نیست بلکه شفافیت افشای مناسب اطلاعات است و شفافیت نقطه اشتراک بین عرضه کننده اطلاعات، استفاده کننده اطلاعات و تنظیم کننده گزارشات و اطلاعات برقرار می‌کند.
2 – شفافیت در افشای اطلاعات عمومی
شفافیت را می‌توان از طریق نزدیک کردن گزارش عملکرد شرکت به گزارش عملکرد مدیریت بدست آورد، چرا که بر اساس گزارش‌های مدیریتی بهتر می‌توان نحوه عملکرد را اندازه گیری و بررسی کرد. عدم ارائه اطلاعات عمومی همراه با عدم توانایی پیش بینی است چرا که این مسئله عدم آگاهی سرمایه گذاران را در رابطه با انتظارات رشد و افزایش فناوری شرکت به همراه می‌آورد و ارائه جزئیات عملکردهای آتی و قراردادن اطلاعات داخلی و افشای اطلاعات عمومی به سرمایه گذاران باعث افزایش ارزش سهام شرکت در بازار
می‌گردد
اطلاعات عمومی علاوه بر اطلاعات مالی، اطلاعات غیرمالی و اطلاعات فرعی را شامل میشود و در برخی موارد طرح‌ها و برنامه‌های آتی واحد تجاری را در بر می‌گیرد. این قبیل اطلاعات در
تصمیم گیری بهتر برای سرمایه گذاران و مدیران شرکت بسیار مفید و مؤثر است اما آنچه سرمایه گذاران به دنبال آن هستند دسترسی به اطلاعاتی در رابطه با تصمیمات آتی واحد تجاری است که در ایجاد جریانات نقدی آتی واحد تجاری و در نحوه تصمیم گیری آنان نیز مؤثر است. همچنین، این اطلاعات در روابط خارجی واحد تجاری هم می‌توان مفید واقع شود. عنصر اصلی در ارائه همه نوع اطلاعات مالی و غیرمالی، اصلی و فرعی در واقع شفافیت و شفاف سازی هر چه بیشتر است. به عبارت دیگر بهبود و افزایش گزارش‌های شرکت در گرو افشاء همه نوع اطلاعات است و ایجاد شفافیت در چهارچوب گزارش‌های عمومی به انواع گزارش‌های داخلی مدیریت نزدیک است.
3 – شفافیت در گزارش‌های مدیریتی
بین افشای زیاد و به تبع آن هزینه افشا و افشای اندک اطلاعات، دو دیدگاه متفاوت وجود دارد. در دیدگاه اول بحث هزینه - منفعت مطرح است چرا که ممکن است از افشای زیاد که هزینه‌های فراوانی دارد، منافع کمی حاصل شود. در بعد دیگر مسئله افشای کم مطرح است که البته مطلوب سرمایه گذاران و سهامداران نمی‌باشد. اما آنچه اهمیت دارد قدرت اثر گذاری اطلاعات افشاء شده است.
از این رو بعضی از حسابداران عقیده دارند که شفافیت اطلاعات یعنی افشای اطلاعات مالی و غیر مالی موجب ارزش آفرینی برای شرکت می‌گردد. به اعتقاد آنها این حق استفاده کننده صورت‌های مالی است که از تمام اطلاعاتی که موجب افزایش ارزش واحد تجاری میشود مطلع باشند. برخلاف آنان رابرتز اعتقاد دارد که افشای همه نوع اطلاعات فقط برای مدیریت است آن هم در جهت تصمیم گیری، کنترل و اداره کردن سازمان می‌باشد و برای جبران این عدم افشا سازی می‌توان از گزارشات مدیریت به عنوان یک جایگزین مناسب استفاده کرد.
در شرایط بازار رقابتی نیز این تفکر بهتر است چرا که بسته به تصمیم مدیر، شرکت متحمل هزینه غیر مستقیم افشا سازی همه نوع اطلاعات در بازار نمی‌گردد هر چند که مسئله پاسخگو بودن و مسئولیت پذیری مدیر دراین عدم افشای کامل به چالش کشیده میشود
*نتیجه گیری
استفاده‌کنندگان اطلاعات مالی شرکت‌ها که همان ذی نفعان هستند نیاز به اطلاعاتی قابل اتکا، شفاف و مفید هستند. افشای اطلاعات شفاف توسط مدیریت نشان‌دهنده پاسخ‌گویی صحیح مدیریت به نیازهای افراد پاسخ خواه است. به منظور افشای اطلاعات شفاف توسط مدیریت باید مواردی از قبیل افشای اهداف شرکت، اطلاعات سهامداران، اعضای هیئت مدیره، ساختار حاکمیت شرکتی و... مد نظر قرار بگیرد. شفافیت در افشاهای صورت گرفته توسط مدیریت دارای سطوح متفاوتی است که به تناسب آن سطح، مدیریت پاسخگو بوده است. شفافیت در سطح گزارش‌های ارائه شده، شفافیت در سطح افشای اطلاعات عمومی و شفافیت در سطح گزارش‌های مدیریت، هر کدام به نسبتی پاسخگو بودن مدیر را نشان می‌دهد.
